Mirosław Bałka

---

Życiorys

Artysta Mirosław Bałka, znany ze swojej unikalnej wizji w sztuce współczesnej, w 1985 roku ukończył studia na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 2011 roku prowadzi Pracownię Działań Przestrzennych na Wydziale Sztuki Mediów. W latach 1986–1989 był częścią grupy artystycznej Świadomość Neue Bieremiennost, z którą współpracował z Mirosławem Filonikiem oraz Markiem Kijewskim. Bałka jest również cennym członkiem Akademie der Künste w Berlinie.

W swoich wczesnych pracach z lat 80. artysta koncentrował się na tworzeniu figuratywnych rzeźb, w które wpisywały się nurty neoekspresjonizmu. Z końcem lat 80. i początkiem 90. odszedł od figuracji na rzecz minimalistycznych kompozycji. Obecne w jego twórczości surowe materiały, takie jak kamień, drewno, sól, popiół, czy substancje organiczne, stały się podstawą jego artystycznych poszukiwań. Tematyka jego rzeźb często odnosi się do ludzkiego ciała oraz przedmiotów codziennego użytku, zwracając uwagę na pamięć i przemijanie. Temat Holokaustu także powraca w jego pracach jako ważny element narracji.

Bałka to autor pomnika upamiętniającego ofiary katastrofy promu „Estonia” w Sztokholmie z 1998 roku, a także licznych realizacji przestrzennych takich jak AUSCHWITZWIELICZKA w Krakowie (2010) oraz HEAL na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Francisco (2009). W 2017 roku zaprezentował dzieło „[(.;:?!–…)]” w Muzeum Śląskim w Katowicach.

Bałka wielokrotnie współpracował z artystą i kompozytorem Pawłem Mykietynem, tworząc scenografie do jego utworów, m.in. do „Czarodziejskiej Góry” (2015) oraz „Herr Thaddäus” (2017). W 2012 roku ukazało się wydanie rozmów artysty z profesorem Zygmuntem Baumanem (Bauman/Bałka, red. Katarzyna Bojarska, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2012). Bauman był również autorem tekstów do katalogów wystaw Bałki, takich jak „Fragment” w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (Warszawa 2011), „How It Is” w Tate Modern (Londyn 2009), oraz „17 × 23,5 × 1,6” w White Cube (Londyn 2008).

How It Is

W wyjątkowym dziele „How It Is”, Mirosław Bałka zaprezentował swoją pracę w głównej sali londyńskiej galerii Tate Modern w 2010 roku, co czyni go dziesiątym artystą, który zyskał takie wyróżnienie. Wykonał ogromny metalowy kontener o wysokości 13 m i szerokości 10 m, którego wnętrze jest całkowicie ciemne, pokryte materiałem pochłaniającym światło. Osoby znajdujące się wewnątrz mają jedynie dostęp do naturalnego światła przez prostokątny otwór wejściowy, do którego prowadzi rampa. Ta instalacja jest interpretowana jako komentarz do wydarzeń XX wieku w Polsce, takich jak Holokaust, a także jako odniesienie do przemian oraz niepewności związanych z emigracją. Odbiorcy dzieła są również zachęcani do refleksji nad pierwotnymi elementami sztuki, takimi jak cisza i medytacja.

Tytuł dzieła „How It Is” jest nawiązaniem do artykułu Samuela Becketta, a sama praca została uznana przez brytyjską prasę za jedno z najlepszych dzieł, jakie kiedykolwiek wystawiano w Hali Turbin. Instalacja była prezentowane od 13 października 2009 do 5 kwietnia 2010, a w 2022 roku tygodnik „Polityka” uznał ją za jedno z dziesięciu najważniejszych dzieł sztuki ostatnich trzydziestu lat.

Wystawy retrospektywne 2015–2017

Jedną z największych prezentacji prac Bałki w Polsce był projekt „Mirosław Bałka: Nerw. Konstrukcja”, który miał miejsce od 27 listopada 2015 do 13 marca 2016 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi. Wystawa zgromadziła dzieła powstałe przez ponad trzy dekady, począwszy od szkolnych rysunków, aż po nowoczesne realizacje stworzone specjalnie na tą ekspozycję. Znajdowały się tam figury z lat 80., dzieła z wykorzystaniem znalezionych przedmiotów, rzeźby, rysunki, szkice oraz osobiste notatki artysty. Narracja wystawy została oparta na tematach i motywach, które są stale obecne w twórczości Bałki, takich jak ciało, śmierć, pożądanie i pamięć.

Wystawa w Muzeum Sztuki w Łodzi zainicjowała cykl trzech dużych wystaw indywidualnych, które miały na celu retrospektywne spojrzenie na ponad trzydziestoletnią działalność artystyczną Bałki. Kolejne wystawy odbyły się w 2017 roku: CROSSOVER/S w Pirelli Hangar Bicocca w Mediolanie oraz DIE SPUREN w Museum Morsbroich w Leverkusen. Wystawa CROSSOVER/S została wyróżniona przez The New York Times jako jedna z najlepszych w 2017 roku.

Wybrane wystawy indywidualne

Oto przegląd wybranych indywidualnych wystaw, które miały miejsce w karierze Mirosława Bałki, artysty znanego na międzynarodowej scenie sztuki. Lista przedstawia kluczowe wydarzenia, które miały istotny wpływ na jego rozwój twórczy oraz uznanie w środowisku artystycznym.

• 2019 – Random Access Memory, White Cube, Londyn,
• 2017 – DIE SPUREN, Museum Morsbroich, Leverkusen,
• 2017 – CROSSOVER/S, Pirelli Hangar Bicocca, Mediolan,
• 2015 – NERW. KONSTRUKCJA, Muzeum Sztuki MS1, Łódź,
• 2014 – DIE TRAUMDEUTUNG 75,32m AMSL, Freud Museum, Londyn,
• 2014 – Fragment, Galeria Labirynt, Lublin,
• 2013 – Fragment, Centre for Contemporary Art / Vinzavod, Moskwa,
• 2011 – Fragment, Akademie der Künste, Berlin oraz Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa,
• 2010 – ctrl, Monasterio San Domingo de Silos / Museo Reina Sofia, Madryt,
• 2010 – Wir Sehen Dich, Kunsthalle, Karlsruhe,
• 2009 – Topography, Modern Art Oxford, Oksford,
• 2009 – How It Is, Turbine Hall, Unilever Series, Tate Modern, Londyn,
• 2007 – Cruzamento, Museo de Arte Moderna, Rio de Janeiro,
• 2006 – Lichtzwang, Kunstsammlung Nordrhein Westfalen K21, Düsseldorf,
• 2004 – Bon voyage, Musée d’Art Moderne at Contemporain, Strasbourg,
• 2001 – Around 21°15′00″E 52°06′17″N +GO-GO (1985–2001), SMAK, Gent oraz Zachęta, Warszawa,
• 2000 – Between meals, The National Museum of Art, Osaka,
• 1997 – Selection, Museet for Samtidskunst, Oslo,
• 1995 – Dawn, Tate Britain, Londyn,
• 1994 – 37.1, The Lannan Foundation, Los Angeles,
• 1994 – Laadplatform + 7 werken (Die Rampe), Van Abbemuseum, Eindhoven,
• 1994 – Rampa, Muzeum Sztuki, Łódź,
• 1992 – 36,6, The Renaissance Society, Chicago.

Wybrane wystawy grupowe

Mirosław Bałka jest uznawanym artystą, który miał zaszczyt uczestniczyć w licznych wystawach międzynarodowych. Jego obecność na istotnych platformach artystycznych podkreśla jego wpływ na współczesną sztukę.

Warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych wydarzeń, w których brał udział:

• Biennale w Wenecji (1990, 2003, 2005, 2013; w 1993 reprezentował Polskę),
• documenta IX w Kassel (1992),
• Biennale w Sydney (1992, 2006),
• The Carnegie International w Pittsburghu (1995),
• Biennale w São Paulo (1998),
• Biennale w Liverpoolu (1999),
• Biennale w Santa Fe (2006).

Prace w kolekcjach

Prace Mirosława Bałki można znaleźć w wielu prestiżowych kolekcjach muzealnych na całym świecie, co podkreśla jego znaczenie w dziedzinie sztuki współczesnej. Jego dzieła są eksponowane w takich placówkach jak Tate Modern w Londynie, Van Abbemuseum w Eindhoven, MOCA w Los Angeles oraz SFOMA w San Francisco. Ponadto, ich obecność można dostrzec w MoMA w Nowym Jorku, Hirshhorn Museum w Waszyngtonie DC, Art Institute w Chicago, a także The Carnegie Museum of Art w Pittsburghu. W europie warto wymienić Museu Serralves w Porto, Moderna Museet w Sztokholmie, Kiasma w Helsinkach oraz Kroller Muller w Otterlo.

Znaczącym elementem jego kariery jest obecność w narodowych kolekcjach sztuki, takich jak The National Museum of Art w Atenach, The National Museum of Art w Osace, The Israel Museum w Jerozolimie oraz Tel Aviv Museum of Art. Kolekcje, w których znajdują się jego prace, nie ograniczają się jednak tylko do instytucji za granicą. Wśród polskich muzeów, które posiadają dzieła Bałki, można wymienić:

• Muzeum Sztuki w Łodzi,
• Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie,
• Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie,
• Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie,
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• MOCAK w Krakowie,
• Labirynt w Lublinie,
• Arsenał w Białymstoku.

Każda z wymienionych instytucji odegrała ważną rolę w eksponowaniu twórczości Mirosława Bałki, a ich kolekcje umożliwiają szerokiemu odbiorcy zapoznanie się z jego unikalnym stylem oraz wizją artystyczną.

„Otwock”

Projekt „Otwock”, którego inicjatywa miała miejsce w 2010 roku, stanowi fascynujące spojrzenie na to konkretne miasto z perspektywy artystycznej. W sercu Otwocka znajduje się rodzinny dom Mirosława Bałki, przekształcony przez artystę w funkcjonalną pracownię. Ta przestrzeń stała się punktem odniesienia do rozważań na temat relacji między sztuką a miejscem, w którym ona powstaje.

Zaproponowani do projektu artyści oraz pisarze reagują na istniejący kontekst, w którym tworzą. Poprzez swoje działania i projekty odkrywają nowe warstwy ukrytych znaczeń, faktów oraz skojarzeń. Dotychczas w Otwocku swoje prace realizowali:

• Lara Almarcegui,
• Marc Camille Chaimowicz,
• Roger Cook,
• Tacita Dean,
• Teresa Gleadowe,
• Jos de Gruyter i Harald Thys,
• Habima Fuchs,
• Krystyna Łuczak-Surówka,
• Taus Makhacheva,
• Kasia Marszewski,
• Maciej Maryl,
• Anna Molska,
• Charlotte Moth,
• Błażej Pindor,
• Marek Pąkciński,
• Piotr Paziński,
• Joseph Rykwert,
• Renata Senktas,
• Mike Sperlinger/LUX,
• Luc Tuymans,
• Aleksandra Waliszewska,
• oraz studenci Pracowni Działań Przestrzennych warszawskiej ASP.

Sezon 7 projektu „Otwock” miał miejsce 7 kwietnia 2018 roku, a jego dedykacją był artysta Lawrence Weiner. Stworzył on unikalną pracę, która pojawiła się na ścianie pracowni Mirosława Bałki w Otwocku, dokonując również interwencji w lokalnym przekazie medialnym.

Kuratorką tego ambitnego projektu jest Kasia Redzisz. W latach 2010–2016 „Otwock” był realizowany przez Open Art Projects oraz Mirosława Bałkę, natomiast od 2018 roku koordynację nad projektem przejęło Studio Mirosława Bałki.

Pracownia Działań Przestrzennych

Pracownia Działań Przestrzennych zyskała swoje miejsce na Wydziale Komunikacji Multimedialnej Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu w wyniku przekształcenia Pracowni Transplantacji Rzeźby. To ostatnie miało swoje korzenie w Pracowni Rzeźby Otwartej, założonej przez Mirosława Bałkę w roku 2003. W wyniku dalszego rozwoju, od 2011 roku Pracownia Działań Przestrzennych przeniosła swoje działania na Wydział Sztuki Mediów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Na przestrzeni lat, pracownię wspierali asystenci w osobach: Ewa Bone (2003–2004), Katarzyna Krakowiak (2004–2007), Karolina Kubik (2010–2013), Anna Jochymek (2013–2015), Zuza Golińska (2015–2018), Anna Shimomura (2018–2019), Tymek Bryndal (2018–2020) oraz Julia Dorobińska (od 2019 roku). Ich wkład przyczynił się do kształtowania wizji oraz rozwoju studentów.

Zasadniczym celem Pracowni Działań Przestrzennych jest identyfikacja oraz twórcze przekształcanie przestrzeni, które otacza studentów. PDP angażuje się w różnorodne działania, często wychodząc poza mury Akademii i zwracając uwagę na istotne kwestie społeczne oraz polityczne. Uczestnicy eksplorują wrażliwość kulturową, rozwijając jednocześnie własną tożsamość artystyczną. Dzięki dialogowi i wymianie myśli z przedstawicielami różnych środowisk, wytyczają obszary komunikacji, które są dla nich istotne.

Do działań w pracowni często stosowane są otwarte hasła, które mają na celu pobudzenie kreatywności oraz wrażliwości studentów. Inspiracje, które napotykają na swojej drodze, pochodzą z doświadczeń Mirosława Bałki, który na przykład w 2020 roku podążył śladami muzyki rockowej lat 70. i 80. podczas realizacji projektu „karaoke / Frank Zappa”.

Wśród absolwentów Pracowni Działań Przestrzennych znajdują się znane imiona, takie jak: Magdalena Angulska, Krzysztof Bagiński, Anna Bajorek, Tomasz Bambot, Karolina Banachowicz, Marcin Bednarczyk, Mateusz Choróbski, Norbert Delman, Dominika Faryno, Aleksandra Gerlach, Zuza Golińska, Laura Grudniewska, Anna Jochymek, Marta Kachniarz, Karol Kaczorowski, Monika Karczmarczyk, Anna Kasperska, Kamil Kotarba, Olga Kowalska, Katarzyna Krakowiak, Sebastian Krok, Karolina Kubik, Magdalena Łazarczyk, Justyna Łoś, Marcin Morawicki, Marta Mroczkowska, Michalina Ludmiła Musielak, Marta Mielcarek, Tymon Nogalski, Agnieszka Nowak, Aneta Ptak-Rufino, Wojtek Pustoła, Iwo Rachwał, Bianka Rolando, Franciszek Orłowski, Mateusz Sadowski, Jana Shostak, Agnieszka Sobczak, Mikołaj Sobczak, Grzegorz Stefański, Martyna Ścibior, Izabela Tarasewicz, Piotr Urbaniec, Maria Wojciechowska, Alicja Wysocka, Piotr Żyliński.

Odznaczenia i nagrody

Mirosław Bałka, znany artysta, zdobył wiele prestiżowych nagród oraz odznaczeń, które potwierdzają jego wkład w kulturę i sztukę. Jego osiągnięcia obejmują:

• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2021),
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009),
• Nagroda 100-lecia ZAiKS-u (2018),
• Diament Trójki (2017),
• Nagroda im. Marii i Łukasza Hirszowiczów za 2015 rok (2016),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2014),
• Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii Kultura (2013),
• Nagroda Samorządu Województwa Mazowieckiego im. Cypriana Kamila Norwida (2012),
• Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2009),
• Dyplom za wybitne zasługi dla promocji Polski w świecie przyznany przez Ministra Spraw Zagranicznych (2009),
• Paszport „Polityki” (1995),
• Stypendium Miesa van der Rohe (1991).

---

Oceń: Mirosław Bałka

---