Władysław Dziewulski (astronom)

Nauka i edukacja

Władysław Dziewulski, urodzony 2 września 1878 roku w Warszawie, był wybitnym przedstawicielem polskiej astronomii. Jego życie zakończyło się 6 lutego 1962 roku w Toruniu, gdzie zyskał uznanie jako znaczący naukowiec.

W trakcie swojej kariery Dziewulski wniósł istotny wkład w rozwój badań astronomicznych w Polsce, stając się inspiracją dla przyszłych pokoleń pasjonatów tej dziedziny.

Życiorys

„Władysław Dziewulski przyszedł na świat w rodzinie Klemensa Eugeniusza, który był znanym fizykiem i przyrodnikiem, oraz Anieli z Krauzów. Miał dwóch braci: Stefana, prawnika i ekonomistę (ojca Marii Dziewulskiej), oraz Wacława, który również zajął się fizyką. Jego siostry to Eugenia, znana jako Krzesimowska, ekonomistka, oraz Maria, artystka i graficzka.

W 1897 roku zakończył naukę w V Gimnazjum Klasycznym w Warszawie, po czym rozpoczął studia matematyczno-fizyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Ukończył je w 1901 roku z tytułem kandydata nauk oraz srebrnym medalem. W roku akademickim 1901/02 zaczął pracować w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego, a także w Obserwatorium im. Jędrzejewicza. W latach 1902-1903, a także w następnych latach 1907-1908, korzystał ze stypendium, które pozwoliło mu na pobyt w Obserwatorium Uniwersytetu w Getyndze, gdzie współpracował z renomowanym astronomem Karlem Schwarzschildem.

Od 1903 roku był związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, gdzie początkowo pracował w Katedrze Astronomii, a w latach 1909-1919 w Obserwatorium Astronomicznym. Stał się członkiem Ligi Narodowej w 1905 roku, a w 1906 roku obronił pracę doktorską pod tytułem „Wiekowe perturbacje Marsa w ruchu Erosa” na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie promotorem był Maurycy Pius Rudzki. W 1916 roku uzyskał habilitację na podstawie rozprawy zatytułowanej Photographische Grössen von Sternen in der Nähe des Nordpols.

W 1920 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a w 1921 roku awansował na profesora zwyczajnego. Na tej uczelni pełnił różne funkcje, w tym dziekana Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego (1921-1922), rektora (1924-1925), prorektora (1925-1928) oraz dyrektora uniwersyteckiego obserwatorium astronomicznego.

Po ponownym zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 roku, wspólnie z innymi polskimi naukowcami, w tym Wilhelminą Iwanowską, wyjechał do Łodzi, gdzie postanowiono o utworzeniu nowego ośrodka naukowego w Toruniu. W rezultacie, w 1945 roku był jednym ze współzałożycieli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, jak również Obserwatorium Astronomicznego UMK w Piwnicach. Sprawował funkcję prorektora tej uczelni do 1947 roku. W czerwcu 1946 roku wydał „Biuletyn Obserwatorium Astronomicznego UMK w Toruniu”, który został rozesłany do ok. 200 zagranicznych instytucji naukowych. Było to pierwsze takie wydawnictwo astronomiczne po II wojnie światowej oraz pierwsze wydanie UMK.

W latach 1907-1909, współpracując z Karlem Schwarzschildem w Getyndze, zajmował się zastosowaniem techniki fotograficznej do obserwacji gwiazd. Po powrocie do Polski rozpoczął badania z zakresu astrofizyki i astronomii gwiazdowej. Był autorem wielu prac dotyczących mechaniki nieba, a także astronomii gwiazdowej, w tym opracowania nowej metody wyznaczania ruchów gwiazd w przestrzeni.

Był członkiem wielu prestiżowych instytucji, takich jak Polska Akademia Umiejętności (od 1932 roku), Polskiej Akademii Nauk (członek tytularny od 1952 roku, członek rzeczywisty od 1957 roku), Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1909 roku), Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (współzałożyciel i drugi prezes), Towarzystwa Naukowego w Toruniu i Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego w Londynie. Miał przyznany tytuł filistra honorowego korporacji akademickiej Cresovia.

W 1909 roku poślubił Jadwigę z Malinowskich, z którą miał trzech córek: Jadwigę Karbowską, Wandę Ginkową oraz Anielę Łosiową, a także syna Wacława. Zmarł w Toruniu i spoczywa na cmentarzu św. Jerzego. Materiały archiwalne dotyczące Władysława Dziewulskiego są zarejestrowane w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-146.”

Ordery i odznaczenia

W swoim życiu Władysław Dziewulski otrzymał wiele prestiżowych nagród i odznaczeń, które potwierdzają jego znaczący wkład w dziedzinę astronomii oraz nauki.

  • krzyż komandorski z gwiazdką Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1959 roku,
  • krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1954 roku,
  • krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 listopada 1937 roku,
  • krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 19 sierpnia 1946 roku,
  • medal 10-lecia Polski Ludowej, otrzymany 14 stycznia 1955 roku.

Nagrody i wyróżnienia

Władysław Dziewulski był osobą, która zdobyła wiele znaczących nagród i wyróżnień w swojej karierze naukowej, szczególnie w obszarze astronomii.

  • Nagroda Państwowa II stopnia za całokształt pracy naukowej w zakresie astronomii, ze szczególnym uwzględnieniem minionego 10-lecia (1955),
  • tytuł doktora honoris causa UMK w Toruniu (1961).

Upamiętnienie

W Toruniu znajduje się planetarium nazwane na cześć Władysława Dziewulskiego, a także ulica w dzielnicy Rubinkowo, która nosi jego imię. Dodatkowo, krater Dziewulski na Księżycu przypominając o jego wkładzie w astronomię. W 2004 roku, dokładnie 29 kwietnia, Międzynarodowa Unia Astronomiczna postanowiła uhonorować Władysława Dziewulskiego, nadając planetoidzie o numerze identyfikacyjnym 319636 nazwę „Dziewulski”.

Warto również wspomnieć, że Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Towarzystwo Naukowe w Toruniu oraz Polskie Towarzystwo Astronomiczne zorganizowały dwudniową sesję wraz z wystawą, upamiętniającą dziesięciolecie jego śmierci, która odbyła się w hallu Biblioteki Głównej UMK.

Oceń: Władysław Dziewulski (astronom)

★★★★★
Średnia ocena:4.73 Liczba ocen:11