Augustyn Jakubisiak

---

Życiorys

Augustyn Jakubisiak, po zakończeniu edukacji w liceum, podjął decyzję o wstąpieniu do seminarium duchownego. Z powodzeniem je ukończył w 1906 roku, otrzymując przy tym święcenia kapłańskie. Już w 1910 roku dokonał chrztu dziecka, którego rodzice wyznawali prawosławie. Ten czyn wymusił na nim opuszczenie kraju.

Jakubisiak udał się do Paryża, gdzie rozpoczął studia filozoficzne w Instytucie Katolickim. Już dwa lata później obronił pracę doktorską, która dotyczyła moralności w twórczości hrabiego Augusta Cieszkowskiego (1912). Oprócz tego, napisał rozprawę (mémoire) poświęconą filozofii absolutu, którą zaprezentował na Sorbonie w 1914 roku. Kontynuował swoje studia w dziedzinach nauk ścisłych, takich jak matematyka, fizyka oraz chemia na tej samej uczelni.

Jednym z jego najważniejszych osiągnięć było dokończenie długoletniego dzieła dotyczącego granic czasu i przestrzeni, zatytułowanego Essai sur les limites de l’espace et du temps. Publikacja ta przyniosła mu uznanie, a w 1927 roku została wyróżniona przez Akademię Francuską Nauk Moralnych i Politycznych.

W kolejnych latach Jakubisiak wrócił do Polski, gdzie pełnił rolę kapelana armii generała Józefa Hallera w latach 1919-1920. Jego pobyt w kraju dał mu możliwość podjęcia polemiki z lwowsko-warszawską szkołą filozoficzną, co szczególnie uwidoczniło się w jego długotrwałej dyskusji z Janem Łukasiewiczem na temat statusu logistyki (logiki matematycznej) oraz jej związku z filozofią.

W 1936 roku opublikował zbiór esejów pod tytułem Od zakresu do treści, a także drugą istotną pracę napisaną w języku francuskim – La pensée et le libre arbitre. W latach 1939–1940 był pierwszym profesorem filozofii na Uniwersytecie Polskim za Granicą, który później stał się Polskim Uniwersytetem na Obczyźnie.

Pełnił szereg funkcji duszpasterskich, społecznych i politycznych. Na przykład w 1914 roku został mianowany kapelanem polskich jeńców przez rząd francuski, a po powrocie z Polski w 1921 roku zapewnił opiekę w paryskim kościele św. Medarda. Pięć lat później objął stanowisko kapelana polskich więźniów w departamencie Sekwany.

Po wyzwoleniu Paryża w 1944 roku, Jakubisiak został mianowany delegatem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w polskim rządzie na uchodźstwie. Niestety zmarł tragicznie w wypadku 23 listopada 1945 roku. Po jego śmierci powstał Komitet Wydawniczy Dzieł Augustyna Jakubisiaka, który zrealizował publikacje jego odczytów i kazań, w tym Wytrwać by zwyciężyć (1946), Vers la causalité individuelle (1947) oraz intelektualno-duchowy testament – komentarz do „Ojcze Nasz”: Nowe Przymierze. Z zagadnień etyki (1948).

Poglądy filozoficzne

Filozofia Jakubisiaka koncentruje się na trzech kluczowych obszarach: ontologii, epistemologii oraz etyce. W swoich badaniach badał także zagadnienia związane z polską filozofią, co zaowocowało jego rozprawami naukowymi w Francji oraz publikacją Polska myśl filozoficzna z 1941 roku.

Filozof angażował się w myśl społeczno-polityczną, której poświęcił liczne kazania, odczyty oraz istotny tekst Sur le fondement philosophique du communisme (1932). W krytyczny sposób podchodził do aprioryzmu Kanta, dostrzegając w jego pracach rozdział pomiędzy podmiotem a przedmiotem, czego dowodem jest jego dzieło Podstawy krytycyzmu, wydane w 1920 roku.

Jakubisiak rozwijał swoją ontologię czasu i przestrzeni, której główną cechą był konkretyzm, osadzony w realizmie procesualnym. Zwracał uwagę na znaczenie różnic między bytami, zamiast skupiać się na ich podobieństwach. W obszarze etyki kładł nacisk na antropologię indywidualistyczną, przyczynowość indywidualną oraz autodeterminizm, jako odpowiedź na dylematy między determinizmem a indeterminizmem.

Filozof swoją myśl określał mianem konkretyzmu, który osadzał na chrześcijańskich fundamentach, twierdząc, że tylko ta religia może zapewnić jednostce niezastąpione miejsce. Oprócz krytyki szkoły lwowsko-warszawskiej, której zarzucił neopozytywizm oraz idealizm, Jakubisiak sprzeciwiał się również myśli totalitarnej, uznając ją za zaprzeczenie wolności jednostki.

W swojej pracy starał się o oryginalność myślenia, jednocześnie czerpiąc inspiracje z takich myślicieli jak Pitagoras, Leibniz czy św. Augustyn. Odrzucał jednak wpływy filozoficzne św. Tomasza z Akwinu, Platona oraz Hegla, tworząc własny unikalny sposób postrzegania rzeczywistości.

Spuścizna

W archiwum Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego oraz Biblioteki Polskiej w Paryżu zebrany jest znaczący zasób materiałów dotyczących spuścizny Augustyna Jakubisiaka. Dokumenty te, zarówno w języku francuskim, jak i polskim, obejmują aż 71 akcesji, począwszy od numeru 3413 do 3484, w skład których wchodzą m.in.:

• rękopisy,
• maszynopisy,
• notatki,
• korespondencja,
• fotografie,
• dokumenty urzędowe,
• materiały prasowe,
• prace drukowane i niedrukowane,
• recenzje,
• wykłady,
• konferencje,
• kazania,
• rzeczy osobiste,
• wspomnienia współpracowników oraz przyjaciół.

Aby skutecznie poruszać się w archiwalnych zbiorach, pomocny jest Inwentarz rękopisów Towarzystwa Historyczno-Literackiego i Biblioteki Polskiej w Paryżu, który ułatwia odnalezienie szczegółowych informacji o zawartości poszczególnych akcesji. Niemniej jednak, cały zgromadzony materiał oczekuje na uporządkowanie oraz bardziej szczegółową segregację i opis.

W archiwum Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego i Biblioteki Polskiej w Paryżu znajduje się większość materiału źródłowego do badań nad spuścizną Augustyna Jakubisiaka.

Dzieła wydane

Augustyn Jakubisiak, znany intelektualista, pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki i filozoficzny. Jego prace odzwierciedlają zamiłowanie do analizy krytycznej oraz głębokiego zrozumienia tematów dotyczących filozofii i etyki.

• Podstawy krytycyzmu: rozbiór krytyczny, E. Wende i S-ka, Warszawa 1920,
• Essai sur les limites de l’espace et du temps, Presses Universitaires de France, Libraire F. Alcan, Paris 1927,
• Sur le fondement philosophique du communisme, Gebethner & Wolff, Paris 1932,
• Zagadnienie jednostki w filozofii jedności, b.w., Warszawa 1934,
• Od zakresu do treści, Biblioteka Drogi 7, Wydawnictwo Droga, Warszawa 1936,
• La pensée et le libre arbitre, Libraire J. Vrin, Paris 1936,
• O wolność synów Bożych. Rozważania na tle Ewangelij, Towarzystwo Kultury Katolickiej, Łódź 1936,
• Polska myśl filozoficzna, b.w., Grenoble 1941,
• W sprawie postawy, b.w., Paryż 1945,
• Wytrwać by zwyciężyć. Zbiór odczytów i przemówień 1940–1945, b.w., Paryż 1946,
• Vers la causalité individuelle, Société Historique et Littéraire Polonaise, Paris 1947,
• Nowe Przymierze. Z zagadnień etyki, Komitet Wydawniczy Dzieł Księdza Augustyna Jakubisiaka, Paryż 1948.

---

Oceń: Augustyn Jakubisiak

---