Wanda Wyrobkowa-Pawłowska

---

Życiorys

Wanda Wyrobkowa-Pawłowska, z domu Cwajgenhaft, urodziła się w rodzinie o wykształceniu akademickim, gdyż jej ojcem był chemik Dawid Zweigenhaft. Po ukończeniu gimnazjum im. Marii Konopnickiej w Warszawie w 1931 roku, rozpoczęła studia na Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1935 roku została asystentem na tym wydziale w Zakładzie Psychologii, gdzie zaczęła swoją akademicką przygodę, publikując razem z Heleną Radlińską. Wydając pracę dyplomową, tytuł magistra uzyskała w 1939 roku, a krótko przed wybuchem II wojny światowej zawarła małżeństwo, przyjmując nazwisko Wyrobek.

W okresie hitlerowskiej okupacji, pełniła obowiązki w Wydziale Opieki m.st. Warszawy. Jak zauważa Anna Bikont, Niemcy nie zdali sobie sprawy, że jest Żydówką, dzięki czemu mogła pomagać innym Żydom w procesie ratunkowym. Jej działalność konspiracyjna obejmowała nie tylko pomoc Żydom, lecz także prowadzenie tajnego nauczania oraz współprace z Ireną Sendlerową, z którą łączyło ją zaangażowanie w akcję ratowania dzieci z warszawskiego getta. Po rozpoczęciu 1942 roku, Wanda ukrywała się w Zakrzówku na Lubelszczyźnie, gdzie związała się z Batalionami Chłopskimi.

Po wojnie podjęła intensywne działania w zakresie organizowania Polskiego Instytutu Służby Społecznej. W 1947 roku rozpoczęła pracę dydaktyczną na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, a rok później objęła wykładowstwo w międzywydziałowym Studium Pedagogicznym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W 1954 roku powróciła na Uniwersytet Warszawski. W 1957 roku była jednym z założycieli Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej. W latach 1954–1973 pełniła funkcję adiunkta w Instytucie Kultury Fizycznej w Warszawie, w 1968 roku broniąc pracy doktorskiej pod kierunkiem Ryszarda Wroczyńskiego, której temat brzmiał „Ruch jako czynnik wychowawczy w polskich i obcych badaniach”. Współpracując blisko z Radlińską, odegrała kluczową rolę w publikacji jej wybranych pism.

W 1962 roku objęła funkcję sekretarza redakcji kwartalnika „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, wydawanego przez Związek Nauczycielstwa Polskiego. Wanda przeszła na emeryturę w 1973 r., ale po sierpniu 1980 roku aktywnie włączyła się w działalność opozycyjną w ramach NSZZ „Solidarność”, co kontynuowała nawet po wprowadzeniu stanu wojennego. Zmarła 31 października 1999 roku w Warszawie, a jej ostatnim miejscem spoczynku jest Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie (kwatera K-7-39).

Jej córką jest Joanna Staręga-Piasek, kontynuująca dorobek matki.

Odznaczenia i wyróżnienia

Wanda Wyrobkowa-Pawłowska otrzymała szereg istotnych odznaczeń i wyróżnień za swoją działalność oraz zasługi. Oto niektóre z nich:

• Krzyż Partyzancki, przyznany w 1973 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, który został jej nadany w 1975 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, również z 1975 roku,
• Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego, przyznana w 1976 roku,
• Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej, przyznana w 1977 roku.

Warto zaznaczyć, że w 1989 roku za heroiczną pomoc w ratowaniu osób żydowskiego pochodzenia, Wanda Wyrobkowa-Pawłowska otrzymała tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.

---

Oceń: Wanda Wyrobkowa-Pawłowska

---