Zbigniew Semadeni

---

Życiorys

Zbigniew Semadeni był synem sędziego Tadeusza Semadeniego (1902–1944) oraz lekarza Ireny Konopackiej-Semadeni (1901–1984). W jego rodzinie znajdował się również starszy brat – Allan Andrzej Semadeni, który był powstańcem warszawskim. Allan (1928–1944) poległ wspólnie z ojcem 19 sierpnia w heroicznej obronie Politechniki Warszawskiej.

Semadeni ożenił się z Ewą Wierzchleyską (ur. 1934), która była córką Klemensa Wierzchleyskiego herbu Berszten II (1902–1944) oraz Wandy Wierzchleyskiej (1900–2012). Dodatkowo, należy podkreślić, że był wnukiem wybitnego lekarza, profesora Eugeniusza Wajgla (1873–1944).

Kariera

Zbigniew Semadeni, absolwentII Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, rozpoczął swoją karierę naukową, ukończając studia z zakresu fizyki w 1955 oraz matematyki w 1956 roku na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Już w 1959 roku obronił pracę doktorską pod przewodnictwem profesora Andrzeja Alexiewicza.

Przez siedem lat, w okresie od 1954 do 1961 roku, pracował w Katedrze Matematyki UAM, a następnie, od 1962 do 1986, był związany z Instytutem Matematycznym Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, gdzie uzyskał habilitację w 1963 roku. W 1971 roku Semadeni uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a pięć lat później profesora zwyczajnego. W latach 1973-1985 pełnił funkcję zastępcy dyrektora IM PAN ds. naukowych oraz był członkiem Komitetu Nauk Matematycznych PAN.

Od 1986 do 2004 roku był profesorem na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1991–1996 piastował stanowisko dyrektora Instytutu Matematyki UW. W roku 2004 przeszedł na emeryturę, stając się profesorem emerytowanym na tej uczelni.

Będąc profesorem wizytującym, Semadeni spędził rok akademicki 1961–62 na University of Washington w Seattle, rok akademicki 1982–83 na York University w Toronto oraz trymestr w 1984 roku na University of Sydney w Australii. Dodatkowo, w roku akademickim 1989–90 był profesorem w University of California w Davis.

Semadeni jest znany z przełomowej pracy, w której wykazał, że przestrzeń Banacha C[0,ω1], obejmująca wszystkie funkcje ciągłe na liczbie porządkowej ω1+1 (z topologią porządkową, traktowana jako nieprzeliczalna przestrzeń zwarta), nie jest izomorficzna do sumy prostej C[0,ω1] ⊕ C[0,ω1]. To odkrycie było pierwszym tego rodzaju przykładem w kategorii przestrzeni funkcji ciągłych, podobnie jak przestrzeń Jamesa w jakości ogólnych przestrzeni Banacha, o czym wspomnieli Czesław Bessaga i Aleksander Pełczyński w tym samym numerze Biuletynu Polskiej Akademii Nauk, co przykład Semadeniego.

Do nazwiska Semadeniego przywiązuje się również znaczenie pojęcia klasy operatorów Semadeniego. Ponadto, Semadeni jest autorem lub współautorem podręczników z zakresu matematyki dla uczniów klas I–III szkół podstawowych, które ukazały się w latach 1990–2003.

Wyróżnienia

Członkostwo w stowarzyszeniach naukowych to kluczowy element w karierze Zbigniewa Semadeniego. W latach 1979-1982 był członkiem Executive Committee of the International Commission on Mathematical Instruction (ICMI), a w kolejnych latach, od 1983 do 1986, pełnił funkcję wiceprezydenta tej instytucji.

Od 1984 roku Zbigniew Semadeni jest także członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a od 2012 roku posiada tytuł fellow of the American Mathematical Society, którego członkiem był już od 1962 roku.

W 1986 roku miał zaszczyt być zaproszonym mówcą na Międzynarodowym Kongresie Matematyków, który odbył się w Berkeley, co podkreśla jego znaczenie i uznanie w międzynarodowym środowisku matematycznym.

Nagrody jakie otrzymał, potwierdzają jego dorobek naukowy oraz wpływ na rozwój matematyki. W 1972 roku został uhonorowany nagrodą im. Stefana Mazurkiewicza, przyznaną przez Polskie Towarzystwo Matematyczne.

Publikacje

Oto przegląd kluczowych publikacji autorstwa Zbigniewa Semadeniego, które odzwierciedlają jego znaczący wkład w dziedzinie matematyki:

• Banach spaces of continuous functions, PWN, Warszawa, 1971,
• Wstęp do teorii kategorii i funktorów. Wyd. 2. Warszawa: PWN, 1978, seria: Biblioteka Matematyczna. Tom 45 (wspólnie z Antonim Wiwegerem),
• Schauder bases in Banach spaces of continuous functions, Lecture Notes in Mathematics, vol. 918, Springer-Verlag, Berlin, 1982, ISBN 3-5401-1481-5,
• Matematyka w edukacji początkowej – podejście konstruktywistyczne, rozdział w monografii: Z. Semadeni et al. Matematyka w edukacji wczesnoszkolnej. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce, 2015, s. 9-170, ISBN 978-83-7173-309-3,
• Różne oblicza matematyki. Matematyka z historycznego, ontogenetycznego i filozoficznego punktu widzenia, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 2023, Seria: Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, ISBN 978-83-231-4907-1.

---

Oceń: Zbigniew Semadeni

---