Maria Cytowska

Nauka i edukacja

Maria Cytowska, urodzona 6 marca 1922 roku w Warszawie, to postać, która wywarła znaczący wpływ na badania z zakresu filologii klasycznej. Znana przede wszystkim jako badaczka kultury antycznej, Cytowska poświęciła swoje życie naukowe analizie jej recepcji w literaturze polskiej oraz europejskiej.

Była nie tylko wyróżniającym się wykładowcą akademickim, ale również utalentowaną tłumaczką oraz edytorem, która przyczyniła się do popularyzacji literatury klasycznej i renesansowej. Wśród jej prac znajduje się m.in. tłumaczenie pism Erazma z Rotterdamu, które świadczy o jej szerokiej wiedzy oraz głębokim zaangażowaniu w badania nad literaturą.

Maria Cytowska zmarła 14 listopada 2007 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie niezatarty ślad w polskiej filologii klasycznej.

Życie i działalność

Maria Cytowska, która przyszła na świat w rodzinie Jana, urzędnika państwowego oraz Ireny Michaliny z domu Ogrodowczyk, mającej za sobą doświadczenie jako nauczycielka matematyki, rozpoczęła swoje życie w 1896 roku. W jej najbliższym otoczeniu znajdował się także młodszy brat, który zmarł w dzieciństwie. W okresie przed II wojną światową edukację zdobywała w prywatnym Gimnazjum im. Zofii Łabusiewicz w Warszawie, a następnie w latach 1941-1942 uczęszczała na tajne komplety w Liceum im. Klementyny Hoffmanowej, zdobywając maturę w 1942 roku.

Cytowska angażowała się w działalność harcerską, gdzie pełniła funkcje zastępowej oraz przybocznej. W latach 1942-1944 studiowała filologię klasyczną na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, uczestnicząc w wykładach zarówno z zakresu filologii, jak i archeologii. Po zakończeniu powstania warszawskiego, podjęła pracę w Gimnazjum im. Stanisława Wyspiańskiego w Mławie, a we wrześniu 1945 roku powróciła do Warszawy, aby kontynuować studia, które zakończyła w 1948 roku.

Już w roku akademickim 1947/1948 zyskała miano asystenta wolontariusza przy Katedrze Filologii Klasycznej. W latach 1948-1950 pracowała jako referent w Ministerstwie Oświaty, gdzie związana była z Naczelną Dyrekcją Bibliotek. Następnie, w latach 1950-1961 (od 1956 na pół etatu), pełniła różne funkcje w Zakładzie Starych Druków Biblioteki Narodowej, awansując z asystenta na stanowisko kustosza. W 1954 roku uzyskała doktora na podstawie swojej rozprawy De Dionis Chrysostomi rhythmo oratorio.

W latach 1950-1956 prowadziła zajęcia zlecone na Uniwersytecie Warszawskim, a po 1956 roku zajmowała stanowisko adiunkta. Habilitacja, dokonana w 1962 roku, opierała się na edycji pism Pawła z Krosna (Pauli Crosnensis Rutheni carmina). W tym samym roku uzyskała tytuł docenta w Katedrze Filologii Klasycznej UW i od 1973 była profesorem nadzwyczajnym, a od 1983 roku profesorem zwyczajnym. Cytowska objęła kierownictwo Zakładu Neolatynistyki w Instytucie Filologii Klasycznej UW, a w 1992 roku przeszła na emeryturę.

Była aktywną członkinią Biblioteki Narodowej Ossolineum oraz licznych towarzystw naukowych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, takich jak Towarzystwo Naukowe Warszawskie. W uznaniu jej wkładu w rozwój nauki, 19 stycznia 1955 roku, z inicjatywy Ministra Kultury i Sztuki, została odznaczona Medalem 10-lecia Polski Ludowej.

Maria Cytowska zmarła 14 listopada 2007 roku w Warszawie, a jej ciało zostało pochowane 23 listopada 2007 roku w grobie matki na cmentarzu komunalnym Północnym (kwatera W-VII-10-5-17).

Wybrane publikacje

Oto zestawienie wybranych publikacji Marii Cytowskiej, które ukazują jej znaczący wkład w badania nad literaturą i językiem. Wśród nich znajdują się:

  • De Dionis Chrysostomi rhythmo oratorio, Varsaviae: Editum auxilio Ministerii Scholarum Superiorum 1953,
  • Bibliografia druków urzędowych XVI wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1961,
  • Pauli Crosnensis Rutheni Carmina, ed. Maria Cytowska, Varsoviae: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1962,
  • Philippi Callimachi De his quae a Venetis tentata sunt Persis ac Tartaris contra Turcos movendis, rec. Andreas Kempfi, comment. Thaddaeus Kowalewski, w języku polskim przetłumaczone przez Marię Cytowską, Varsoviae: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1962,
  • Erazm z Rotterdamu, Rozmowy potoczne, tłumaczenie, wstęp i przypisy opracowała Maria Cytowska, Warszawa: „Czytelnik” 1962,
  • Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami, tłumaczenie i opracowanie Maria Cytowska, Warszawa: PWN 1965,
  • Od Aleksandra do Alwara: gramatyki łacińskie w Polsce w XVI w., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN 1968,
  • Erazm z Rotterdamu, Rozmowy: wybór, tłumaczenie i opracowanie Maria Cytowska, Warszawa: PWN 1969,
  • Erazm z Rotterdamu, Pisma moralne: wybór, tłumaczenie i opracowanie Maria Cytowska, Warszawa: „PaX” 1970,
  • Erazm z Rotterdamu, De recta latini graecique sermonis pronuntiatione, wyd. M. Cytowska, Amsterdam: North-Holland Publishing Company 1973,
  • Erazm z Rotterdamu, Adagia, wybór, tłumaczenie i opracowanie Maria Cytowska, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973,
  • Erazm z Rotterdamu, Libellus de constructione octo partium orationis, wyd. M. Cytowska, Amsterdam: North-Holland Publishing Company 1973,
  • Erazm z Rotterdamu, List do króla Zygmunta I, tłumaczenie Maria Cytowska, Warszawa: PWN 1976,
  • Pietro Pomponazzi, O nieśmiertelności duszy, z oryginału łacińskiego przetłumaczone przez Marię Cytowską, opr., wstępem poprzedził oraz przypisami opatrzył Lech Szczucki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1980,
  • (współautor: Hanna Szelest), Literatura grecka i rzymska w zarysie, Warszawa: PWN 1981 (wyd. 2 – 1983, wyd. 3 – 1985),
  • Studia Neolatina: pięć odczytów, Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego 1983,
  • Erazm z Rotterdamu, Vidua christiana, wyd. M. Cytowska, Amsterdam: North-Holland Publishing Company 1983,
  • Sebastiani Fabiani sulmircensis Acerni Victoria deorum, ed. Barbara Milewska, [cap. XXVIII ed. Maria Cytowska], Wratislaviae: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1986,
  • (współautor: Hanna Szelest), Literatura rzymska: okres augustowski, Warszawa: PWN 1990,
  • (współautor: Hanna Szelest), Literatura rzymska: okres cesarstwa, Warszawa: PWN 1992,
  • Erazm z Rotterdamu, Wybór pism, tłumaczenie Maria Cytowska, Edwin Jędrkiewicz, Mieczysław Mejor, wybór, wstęp i komentarz M. Cytowska, Wrocław – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1992,
  • (współautor: Hanna Szelest), Literatura rzymska: okres cesarstwa. Autorzy chrześcijańscy, Warszawa: PWN 1994,
  • (współautorzy: Hanna Szelest, Ludwika Rychlewska), Literatura rzymska: okres archaiczny, Warszawa: PWN 1996,
  • Źródła wiedzy teoretycznoliterackiej w dawnej Polsce: Średniowiecze, Renesans, Barok, wstęp, wybór i opracowanie Maria Cytowska i Teresa Michałowska, Warszawa: PWN 1999,
  • (współautor: Hanna Szelest), Historia literatury starożytnej, wyd. nowe przygot. pod red. nauk. Mieczysława Jacka Mejora, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006.

Przypisy

  1. a b Maria Cytowska (1922–2007) [online], Stowarzyszenie Historyków Starożytności [dostęp 02.01.2024 r.]
  2. a b Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 02.01.2024 r.]
  3. Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski, Andrzej Kajetan Wróblewski (red.), Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816–2016. Portrety uczonych Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945, Wydanie 1, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016 [dostęp 18.05.2023 r.]
  4. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19.01.1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

Oceń: Maria Cytowska

★★★★★
Średnia ocena:4.58 Liczba ocen:10