Max Fishman

---

Życiorys

Max Fishman przyszedł na świat 12 grudnia 1915 roku w Warszawie, w rodzinie o silnych tradycjach związanych z działalnością społeczną i biznesową. Jego ojciec, Szachna-Benisz Fiszman, był przedsiębiorcą oraz filantropem, natomiast matka, Esther z domu Bleiberg, była zaangażowana w rodzinne sprawy. Niestety, według różnych danych, Esther zginęła w warszawskim getcie lub w obozie zagłady w Treblince. Max wyrósł w rodzinie mającej sześciu starszych sióstr oraz jednego młodszego brata.

Już od wczesnych lat życia Max przejawiał niezwykłe zainteresowanie muzyką oraz kompozycją, co skłoniło go do podjęcia studiów pianistycznych w Konserwatorium im. Fryderyka Chopina w Warszawie, gdzie kształcił się pod okiem znakomitych nauczycieli, takich jak Józef Turczyński oraz Antoni Marek. Jego talenty muzyczne dały mu możliwość koncertowania w Domu Sierot Janusza Korczaka, a także nauczania dzieci podczas letnich obozów dla najmłodszych, organizowanych przez Dom Sierot „Różyczka” w Wawerze Wawer.

Na początku II wojny światowej Max stał do walki jako żołnierz. W listopadzie 1939 roku opuścił Warszawę, towarzyszył mu bratankowi Pawłowi Gruenspanowi, który później stał się uznanym liderem orkiestry jazzowej oraz kompozytorem w Polsce. Po ich ucieczce do ZSRR, Max zmienił imię na Max Fishman, jednak pomimo polskiego obywatelstwa został zesłany do obozu w Aktiubińsku, gdzie pracował w kopalni. Po zakończeniu wojny został odznaczony medalem „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”. Niestety, w trakcie wojny zginęła niemal cała jego rodzina, a jego twórczość – wszystkie rękopisy i wczesne kompozycje – zostały na zawsze zniszczone.

W wrześniu 1944 roku Max odzyskał wolność i podjął studia w Konserwatorium w Saratowie, gdzie miał przyjemność uczyć się pod okiem Jewsieja Zingiera. Później kontynuował naukę w Mińsku, w klasie fortepianu Grigorija Pietrowa. Równocześnie słuchał wykładów z kompozycji prowadzonych przez Anatolija Bogatyriowa. W 1945 roku związał się małżeństwem z Lidią Axionova, również osobą związaną z muzyką. Od 1947 roku pełnił rolę akompaniatora w Konserwatorium w Mińsku.

W miarę upływu czasu, Max napotykał trudności w pracy, ponieważ w ZSRR trwała kampania przeciwko kosmopolityzmowi, która przyjęła antysemickie formy. Z tego powodu, Max i jego żona zdecydowali się na przeprowadzkę do Homla, aby uczyć w Szkole Muzycznej. Jednak po sześciu miesiącach pomoc ze strony Grzegorza Szyrmy umożliwiła im przeniesienie się do Konserwatorium w Kiszyniowie, gdzie Max uczył gry na fortepianie przez kolejne lata, prowadząc także zajęcia w szkole muzycznej w Calarasi oraz w pobliskiej wsi Karpineni.

Oprócz pracy pedagogicznej, Max Fishman był również aktywnym kompozytorem. Jego utwory wykonywały renomowane zespoły muzyczne w Mołdawii, a jego dzieła były prezentowane zarówno przez znanych artystów ZSRR, jak i europejskich oraz amerykańskich muzyków. Niektórzy z nich występowali w Polsce przed 1939 rokiem, w tym m.in. Ida Kamińska i Mojsze Wajnberg Mojsze Wajnberg. Utwory Maxa Fishmana odbyły światową premierę w różnych krajach, takich jak: Polska, Rosja, Białoruś, Rumunia, Ukraina, Niemcy, Izrael, Korea Południowa, Portugalia, Francja, Norwegia, Belgia oraz USA. Max Fishman przeszedł na emeryturę w Kiszyniowie, gdzie zmarł i spoczywa na Cmentarzu Świętego Łazarza.

Odznaczenia

• medal „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”,
• medal „Weteran pracy”,
• medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”,
• medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”.

Życie prywatne

Max Fishman był mężem LIDII AXIONOVY, która również była dyrygentem i profesorem. Mieli dwoje dzieci — synów Băno Axionova, aktora i reżysera, oraz Artura Aksenova, pianistę i pedagoga.

Dzieła (wybór)

Max Fishman stworzył imponujący dorobek muzyczny, który obejmuje wiele różnorodnych kompozycji. Do jego najważniejszych dzieł zaliczają się:

• cztery koncerty fortepianowe,
• dwa tria na fortepian, skrzypce i wiolonczelę z lat 1954–1958,
• dziesięć miniatur na fortepian, stworzonych w 1955 roku,
• wariacje na fortepian,
• pięć preludiów na fortepian z 1956 roku,
• „Mazurek. Wspomnienia Polski” na fortepian z 1956 roku,
• kantata „Chwała młodym orłom”, która była dedykowana młodym bojownikom przeciwko nazizmowi, z tekstem S. Varelopulusa z 1959 roku,
• suita na wielką orkiestrę symfoniczną z 1961 roku,
• utwór na obój i orkiestrę symfoniczną (powstały do 1961),
• fantazja na małą orkiestrę symfoniczną,
• capriccio e-moll na fortepian z 1961 roku,
• sonatina na klarnet i fortepian B z 1963 roku,
• sonatina na fortepian w 3 częściach z 1963 roku,
• romans (opracowanie na puzon i fortepiano) z 1963 roku,
• pięć preludiów na fortepian, tematy takie jak Wspomnienie, Idzie wiosna, Estrada Echa, Na jeziorze, W Majówkę,
• uwertura jazzowa z 1964 roku,
• utwór koncertowy na skrzypce i fortepian z 1964 roku,
• scherzino na klarnet i fortepian w B z 1964 roku,
• scherzo (opracowanie na puzon i fortepian) z 1964 roku,
• chór „Jesień” (Co robisz, las…?) z tekstem Mihai Eminescu z 1964 roku,
• cztery studia na fortepian z 1968 roku,
• sonatina na fortepian d-moll w 3 częściach z 1968 roku,
• preludium w e-moll na fortepian z 1968 roku,
• dziesięć utworów na fortepian z mołdawską tematyką z 1969 roku,
• kanon na chór, oparty na pieśni ludowej mołdawskiej, z 1973 roku,
• cykl fortepianów polifonicznych Kanony z 1976 roku,
• sonata na skrzypce i fortepian w d-moll,
• cztery etiudy,
• dziesięć miniatur na fortepian o tematyce mołdawskiej (miniatury: Taniec, Wariacje, Olandra, Kanon, Młodość, Wariacje, Komiks, Wariacje, Pieśń, Tańcz Joc),
• scherzino G-dur na fortepian,
• humoreska na skrzypce i fortepian,
• chór „Żniwa” do słów Vasile Alecsandri.

Opublikowane dzieła

• Max Fishman: La vânătoare. Kiszyniów: Editura de stat a Moldovei, 1956,
• Max Fishman: Capriccio, Scherzino. B: Wybrane dzieła kompozytorów mołdawskich. Kiszyniów: Cartea Moldovenasca, 1961, s. 2. 150-172,
• Max Fishman: Sonatina Es-dur na klarnet w B. Kiszyniów: Cartea Moldovenasca, 1963,
• Max Fishman: Sonatina d-moll na fortepian. Kiszyniów: Cartea Moldovenasca, 1968,
• Max Fishman: Preludium i cztery etiudy na fortepian. TsGARM, F. 3050, op. 2, D. 309.

Źródła

W zbiorze źródeł dotyczących Maxa Fishmana, możemy znaleźć wiele wartościowych materiałów naukowych oraz artykułów, które przybliżają jego twórczość i znaczenie w świecie muzyki.

• Tamara Melnik, profesor nadzwyczajny, doktor w dziedzinie sztuk: Kompozytor i profesor Max Fishman w Ministerstwie Kultury Republiki Mołdowy. Academia de Muzică, Teatru şi Arte Plastice. W: Anuar ştiinţific: muzică, teatru, arte plastice, 2011, nr. 1–2(12–13), str. 85-90. ISSN 1857-2251,
• Victoria Tcacenco, profesor nadzwyczajny, doktor w dziedzinie sztuk: Uwertura Maxa Fishmana w kontekście zawodowej muzyki europejskiej i trzeciej warstwy interakcji, Ministerstwo Kultury Republiki Mołdowy. Academia de Muzică, Teatru şi Arte Plastice. W: Anuar Ştiinţific: Muzică, Teatru, Arte Plastice, 2012, nr. 3, str. 238 – 244. ISSN 1857-2251,
• Tamara Melnik, profesor nadzwyczajny, doktor w dziedzinie sztuk: Koncert na fortepian i orkiestrę Es-dur M. Fishmana w kontekście tradycji romantyzmu, Ministerstwo Kultury Republiki Mołdowy. Academia de Muzică, Teatru şi Arte Plastice. W: Anuar Ştiinţific: Muzică, Teatru, Arte Plastice, 2012, nr. 4, str. 59 – 64. ISSN 1857-2251,
• Tamara Melnik, profesor nadzwyczajny, doktor w dziedzinie sztuk: Badanie twórczości kompozytora z Republiki Mołdowy w kontekście działalności naukowo-metodycznej Katedry Fortepianu Akademii Muzyki, Teatru i Sztuk Pięknych w latach 50-60 XX wieku (na podstawie dokumentów z Narodowego Archiwum Republiki Mołdowy), Ministerstwo Kultury Republiki Mołdowy. Academia de Muzică, Teatru şi Arte Plastice. Studiul Artelor şi Culturologie: historia, teoria, praktyka – 2014, nr.1, str. 177 – 183. ISSN 2345-1408,
• Pleșcan Irina, prorektor, Instytut Sztuk w Tyraspolu: Trio fortepianowe M. Fishmana jako dźwiękowy dokument swojej epoki, Ministerstwo Kultury Republiki Mołdowy. Academia de Muzică, Teatru şi Arte Plastice. Studiul Artelor і Culturologie: historia, teoria, praktyka – nr. 2 (25), 2015, str. 66 – 76. ISSN 2345-1408,
• Ilana Elizarova: Bez prawa do twórczości. Z okazji 100-lecia kompozytora, pianisty, nauczyciela Maxa Fishmana w Jewish World (gazeta rosyjskojęzycznej Ameryki) 01/09/2015,
• Olga Bulytshevskaia, dziennikarka i krytyczka sztuki: Muzyka ożywia życie. Z okazji 100-lecia urodzin kompozytora Maxa Fishmana na portalu informacyjno-analitycznym AVA.MD, 4 listopada 2015,
• Hasin Aba: Słownik muzyczny. Część 2. Max Fishman,
• Wybitne postacie kulturalne i artystyczne Mołdawii w Encyklopedii cyfrowej,
• Yan Toporovsky: Wybrał życie w piekle (Он выбрал жизнь в аду, gazeta „Наш голос”. 1990, nr 19.),
• Serghei Pojar, krytyk muzyczny i dziennikarz: „Nie złamany przez los. Z okazji 90-lecia kompozytora, pianisty, nauczyciela Maxa Fishmana” (“Не сломленный судьбой: К 90-летию композитора и пианиста Макса Фишмана”, газeta “Еврейское местечко”, nr 46 (115), grudzień 2005 r.)

---

Oceń: Max Fishman

---