Mela Muter

---

Życiorys

Mela Muter, urodzona 26 kwietnia 1876 roku w Warszawie, była drugą z pięciorga dzieci Fabiana Klingslanda, majętnego żydowskiego kupca, oraz Zuzanny z Feigenblattów. W rodzinie Klingslandów przyszła na świat także jej starszy brat Julian, który niestety zginął tragicznie w wieku szesnastu lat. Oprócz Juliana, Mela miała również młodsze rodzeństwo: Gustawę, Cecylię i Zygmunta, który stał się uznawanym krytykiem sztuki, publicystą oraz dyplomatą, a swoją życiową drogę zakończył w 1951 roku w Stanach Zjednoczonych.

Zamożny dom Klingslandów był miejscem otwartości i wsparcia. Ojciec Meli aktywnie wspierał młodych polskich twórców, organizując spotkania z literatami takimi jak Władysław Reymont, Jan Kasprowicz czy Leopold Staff. Klingslandowie, wyznania mojżeszowego, wychowywali swoje dzieci w atmosferze akceptacji dla polskiej kultury, jak również rozwijali ich talenty artystyczne.

W 1892 roku Mela ukończyła maturę w Warszawie, a przez następne lata intensywnie zgłębiała sztukę. Uczyła się rysunku i gry na fortepianie pod okiem profesora J. Kleczyńskiego, a także spędziła kilka miesięcy w Szkole Rysunku i Malarstwa dla Kobiet, prowadzonej przez Miłosza Kotarbińskiego.

Na etapie dorosłego życia, 17 maja 1899 roku, Mela stanęła na ślubnym kobiercu z Michałem Mutermilchem, pisarzem i krytykiem sztuki, który był synem Szymona Mutermilcha i Rozalii z Halpernów. Po matczynej stronie Michał miał również powiązania z rodziną Kramsztyków, z których pochodził Roman Kramsztyk, znajomy rodziny. W 1900 roku na świat przyszedł ich syn Andrzej, a w 1901 roku rodzina przeniosła się do Paryża, gdzie Mela mogła dzielić czas między sztuką a życiem rodzinnym.

Po wielu latach, w 1919 roku Mela uzyskała rozwód religijny. W 1917 roku miała okazję poznać młodego intelektualistę Raymonda Lefebvre’a, który wprowadził ją do kręgów francuskiej lewicy, gdzie nawiązała przyjaźnie z osobami takimi jak Paul Vaillant-Couturier, Romain Rolland oraz Henri Barbusse. Niestety, w 1920 roku Lefebvre zginął w wypadku morskim na Morzu Barentsa, wracając z Moskwy, gdzie uczestniczył w II Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej. Dodatkowo, w 1924 roku, Mela doświadczyła straty syna.

W 1923 roku Mela zdecydowała się na przyjęcie katolicyzmu, a cztery lata później zdobyła francuskie obywatelstwo. W 1940 roku, obawiając się represji ze strony niemieckich okupantów wobec osób żydowskiego pochodzenia, opuściła Paryż i udała się na południe Francji, gdzie przeżyła wojnę w Awinionie, ucząc malarstwa i historii sztuki. Większość jej bliskich, z wyjątkiem brata Zygmunta, zmarła jeszcze przed wybuchem drugiej wojny lub zginęła w jej trakcie.

Po zakończeniu wojny Mela powróciła do Paryża, gdzie władze Awinionu udostępniły jej przestrzeń na pracownię, co pozwalało jej spędzać letnie miesiące w południowej Francji. W 1958 roku, w trudnych warunkach życia, odnalazł ją Bolesław Nawrocki junior, syn malarza Bolesława Nawrockiego, którego Mela poznała na początku XX wieku w Paryżu. Bolesław i jego żona Lina okazali jej pomoc w ostatnich latach życia. Prawdopodobnie portret Nawrockiego juniora jest ostatnim dziełem Meli Muter.

Ostatnia podróż Meli zakończyła się w Paryżu, gdzie zmarła 16 maja 1967 roku, odnajdując spokój na Cmentarzu Bagneux.

Twórczość

Mela Muter była artystką, której wczesna twórczość była głęboko zakorzeniona w symbolizmie oraz w stylu, który reprezentowała Szkoła Pont-Aven, a w szczególności tacy mistrzowie jak Paul Gauguin i Józef Ślewiński. Znaczną inspirację czerpała z prac Jamesa McNeilla Whistlera, co widać w jej unikalnym podejściu do kompozycji.

Charakterystycznym elementem jej malarstwa była używana technika szerokich płaskich plam, które często podkreślała ciemnym konturem. Z biegiem lat, jej styl zbliżył się do wpływów takich artystów jak Vincent Van Gogh oraz Paul Cézanne, a także Edouard Vuillard, zwłaszcza w kontekście portretów.

Muter nieustannie obserwowała i dostosowywała się do ewolucji paryskiej sceny artystycznej, co zainspirowało ją do eksperymentowania z kubizmem i fowizmem. Ostatecznie, jej prace przybrały formę ekspresjonistyczną, w której dominowały obrazy o chropowatej fakturze i intensywnych kolorach, często o monumentalnym charakterze. Każdy z jej obrazów odzwierciedlał indywidualny styl, który był wyraźnie rozpoznawalny dla widzów.

Warto zaznaczyć, że Muter nie ograniczała się tylko do portretów czy pejzaży; tworzyła także kompozycje figuralne i martwe natury, a jej warsztat obejmował różnorakie techniki. Przygotowywała dzieła olejne, akwarele, rysunki oraz grafiki. Poza działalnością artystyczną angażowała się również w edukację w dziedzinie malarstwa i rysunku, przekazując swoją wiedzę innym.

W dodatku, jej różnorodna twórczość obejmowała także ilustracje prasowe, co pokazuje jej wszechstronność jako artystki i pedagog.

Najważniejsze wystawy

Mela Muter zadebiutowała w 1902 roku na paryskim Salonie Towarzystwa Narodowego Sztuk Pięknych, znanym jako Salon de la Société nationale. Wystawy odbywały się tam także w kolejnych latach, co przyczyniło się do jej coraz większej popularności.

W okresie przed drugą wojną światową artystka brała udział w licznych cyklicznych wystawach paryskich, takich jak Salon d’Automne, Salon des Indépendants oraz Salon des Tuileries. Poniżej przedstawiamy istotne wystawy, w których uczestniczyła:

• 1902 – Warszawa, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych,
• 1911 – Barcelona, Galeria de Arte Contemporanea, kierowana przez Josepa Dalmau,
• 1913 – Girona, Galeria Athenea,
• 1918 – Paryż, Galerie Chéron,
• 1923 – Warszawa, Zachęta,
• 1924 i 1927 – Paryż, Galerie Billiet,
• 1925 – Paryż, Galerie Au Sacre du Printemps,
• 1926 i 1928 – Paryż, Galerie Druet,
• 1933 – Wenecja, XVIII Biennale, Pawilon Sztuki Polskiej,
• 1937 – Paryż, Wystawa Powszechna,
• 1948 – Awinion, Galerie Noceda oraz Paryż, Galerie des Beaux-Arts,
• 1952 – Lyon, Galerie Bellecour,
• 1953 – Paryż, Cercle Volney,
• 1955 – Marsylia, Galerie Carle Vernet,
• 1965 – Kolonia, Galerie Gmurzyńska,
• 1966 – Paryż, Galerie Jean-Claude Bellier,
• 1966 – Oslo, Kunstnerforbundet,
• 1966 – San Francisco, The Maxwell Galleries,
• 1967 – Nowy Jork, Hammer Galleries.

Nie można zapomnieć o wystawach pośmiertnych, które również przyczyniły się do upamiętnienia jej twórczości:

• 1968 – Awinion, Musée Calvet,
• 1977 – Genewa, Musée du Petit Palais,
• 1993 – Pont-Aven, Muzeum Pont-Aven,
• 1994–1995 – Warszawa, Muzeum Narodowe, Kolekcja Bolesława i Liny Nawrockich,
• 2002 – Radziejowice, Pałac w Radziejowicach,
• 2010 – Toruń, Muzeum Uniwersyteckie,
• 2017 – Warszawa, Cosmopolitan,
• 2018–2019 – Girona, Muzeum Sztuki.

W kolekcjach muzealnych i prywatnych

W Polsce znajduje się wiele znanych dzieł Meli Muter, które można podziwiać w różnych muzeach. Oto niektóre z najważniejszych:

• Muzeum Narodowe w Warszawie, które posiada prace takie jak „Le Pont Neuf zimą” (ok. 1918), „Widok portu w Collioure„, „Portret Jeana Daniela Maublanca„, „Pejzaż miejski” (ok. 1920), „Stary sprzedawca zabawek” (ok. 1905), „Panorama miasta” (akwarela, lata 20. XX wieku) oraz „Rybaczki” (akwarela, lata 20. XX wieku),
• Muzeum Narodowe w Lublinie, gdzie można zobaczyć „Snopki siana” (ok. 1938) oraz „Rodan” (ok. 1945),
• Muzeum Śląskie, które dysponuje „Portretem mężczyzny„,
• Muzeum Narodowe w Gdańsku,
• Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy.

We Francji można znaleźć około 30 obrazów Meli Muter, z czego ważniejsze z nich to:

• Musée national d’art modern – Centre Pompidou, które posiada 7 prac, w tym „Fillette bretonne” (ok. 1909-1910), „Les deux soeurs” (ok. 1911), „Cuisinière épluchant des légumes” (1920) oraz „Portrait de Maurice Parijanine” (ok. 1920–1921),
• Centre national des arts plastiques, zawierające 6 prac, między innymi „Portrait de Monsieur Rozycki„, „Famille„, „Paysage méditerranéen” oraz „Les fatigués” (ok. 1910),
• Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, w którym znajdują się 4 prace, m.in. „Les Soudanais” (ok. 1919) oraz „Fruits d’été” (ok. 1938).
• Fonds d’art contemporain – Paris Collections z 2 pracami,
• Musée d’arts de Nantes (2 prace, w tym „Portrait de Luc Benoist” (ok. 1967)),
• Musée des beaux-arts w Bordeaux.

W muzeach i galeriach poza Polską znajdują się również obrazy Meli Muter w takich krajach jak Hiszpania (np. „La Santa Família” w Girona Art Museum z 1909 roku), Ukraina oraz Izrael. Warto zaznaczyć obecność kolekcji prywatnych, w tym dużych zbiorów w Villa la Fleur w Konstancinie-Jeziornie oraz setek obrazów i rysunków w kolekcji Nawrockich, które są przechowywane w depozycie Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu, które niestety nie jest dostępne dla zwiedzających.

Warto dodać, że archiwum Meli Muter znajduje się w Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu.

Mela Muter Research Center

W listopadzie 2022 roku zainaugurowano działalność Mela Muter Research Center, które ma na celu nie tylko prowadzenie badań, ale również popularyzację wiedzy dotyczącej życia oraz dorobku artystycznego Meli Muter.

---

Oceń: Mela Muter

---