Leopold Stanisław Kronenberg

---

Życiorys

Leopold Stanisław Kronenberg urodził się w zamożnej rodzinie rabinów żydowskich, co miało znaczący wpływ na jego dalsze życie. Jego ojciec, Samuel Eleazar Kronenberg, wywodzący się z Wyszogrodu, w latach 1800-tych prowadził działalność bankową w Warszawie i otrzymał dziedziczne nazwisko od króla pruskiego. Jego matka, Tekla (lub Teresa) z domu Levi, wymieniana jest w źródłach jako osoba pełniąca ważną rolę w życiu rodzinnym, a przeżyła lata 1775–1848.

Leopold po ukończeniu gimnazjum pijarskiego na Żoliborzu oraz zdaniu matury w Liceum Warszawskiem, kontynuował naukę na Akademii Praktyczno-Technicznej w Hamburgu, a następnie na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Po pomyślnym zakończeniu studiów w 1832 roku, wrócił do kraju, gdzie zajął się prowadzeniem różnorodnych interesów. W 1846 roku przeszedł na chrześcijaństwo, przyjmując chrzest w kościele ewangelicko-reformowanym.

Leopold Stanisław miał siedmioro rodzeństwa, wśród których znajdowały się takie osobistości jak Ludwik, Rozalia, Stanisław Salomon, Dorota (matka Seweryna Loewensteina), Maria, Henryk Andrzej i Władysław Alfons. W 1854 roku ożenił się z Ernestyną Rozalią Leo, córką Leopolda Augusta Leo, który podobnie jak on, przeszedł proces asymilacji. Z małżeństwa tego przyszło na świat sześcioro dzieci:

• Stanisław Leopold (1846–1894), przedsiębiorca,
• Władysław Edward (1848–1892), muzyk i filantrop,
• Leopold Julian (1849–1937), bankier,
• Tekla Julia (1851–1852),
• Maria Róża (1854–1944), żona najpierw Karola Zamoyskiego, a potem Gustawa Taube, która prowadziła w Warszawie znany salon literacki,
• Rozalia (ur. 1857), żona Aleksandra Orsetti.

W jego posiadaniu znajdował się również Pałac Kronenberga przy placu Małachowskiego w Warszawie oraz dwa inne pałace leżące nieopodal Włocławka: Pałac w Brzeziu i Pałac w Wieńcu.

Działalność gospodarcza

W 1833 roku Leopold Kronenberg został zarejestrowany w gronie kupców warszawskich, co stanowiło początek jego znaczącej działalności gospodarczej. Jego przedsięwzięcia obejmowały szereg różnych dziedzin, jednak szczególnie wyróżniała się bankowość.

Dzięki wsparciu ze strony administracji cesarskiej, Kronenberg zdołał zgromadzić znaczną fortunę, zwłaszcza na dzierżawie monopolu tytoniowego. Kazimierz Reychman wskazuje, że pełnił on funkcję administratora rządowych dochodów tabacznych. W 1860 roku otworzył w Warszawie dużą fabrykę tytoniu, która zatrudniała blisko 700 pracowników. Wprowadził także kapitał francuski do zaboru rosyjskiego, m.in. poprzez takie instytucje jak Crédit Lyonnais oraz Crédit Mobilier. Rok 1851 to moment, w którym założył własny dom bankowy działający pod nazwą Leopold Kronenberg, koncentrując się na kredytowaniu przemysłu oraz rolnictwa.

W 1870 roku osiągnął kulminacyjny moment swojej działalności bankowej, zakładając w Warszawie Bank Handlowy. Warto podkreślić, że Kronenberg nie ograniczał się jedynie do działalności bankowej; zainteresowanie rolnictwem skłoniło go do utrzymywania mocnych relacji z ziemianami oraz zaangażowania w różnorodne inicjatywy mające na celu unowocześnienie tego sektora. Opowiadał się również za oczynszowaniem chłopów, co z kolei wpłynęło na jego późniejszą działalność polityczną.

Wspierał rozwój transportu kolejowego, finansując budowę, m.in. tzw. Kolei Nadwiślańskiej. Kronenberg inwestował także w różne gałęzie przemysłu, nie tylko w tytoniowy, ale również cukrowniczy oraz górniczo-hutniczy. Jako udziałowiec spółek górniczych oraz hutniczych, budował wiele cukrowni, a w 1870 roku był współinicjatorem powstania Warszawskiego Towarzystwa Fabryk Cukru. Jego aktywność obejmowała również członkostwo w Komisji Umorzenia Długu Krajowego oraz w Radzie Przemysłowej przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych Królestwa Polskiego. Był także członkiem zarządu Giełdy Warszawskiej, Starszym Zgromadzenia Kupców oraz pełnił funkcję prezesa Rady Zarządzającej Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Dodatkowo założył Towarzystwo Kredytowe miasta Warszawy, Kasę Przemysłowców, Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, jak również Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych.

W sferze społecznej Kronenberg pełnił również funkcję prezesa wydziału Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego i był właścicielem dóbr Wieniec oraz Strugi. Równocześnie prowadził działalność wydawniczą; od 1859 roku publikował „Gazetę Codzienną”, która w 1861 roku zmieniła nazwę na „Gazetę Polską”. Było to pismo o profilu liberalno-demokratycznym, którego redaktorem był Józef Ignacy Kraszewski.

Kronenberg zainwestował również w architekturę, budując w latach 1868–1871 monumentalny pałac w Warszawie, zlokalizowany przy pl. Ewangelickim (dzisiejszy pl. Małachowskiego). Niestety, budowla ta spłonęła we wrześniu 1939 roku i została rozebrana w 1962 roku.

Działalność polityczna

Działalność polityczna Leopolda Stanisława Kronenberga miał charakter oparty na bliskich związkach z ziemiaństwem oraz burżuazją, wyrażający poglądy konserwatywno-liberalne. Akceptował on rzeczywistość, w jakiej znalazły się ziemie polskie po powstaniu listopadowym, będąc jednym z nielicznych zwolenników Aleksandra Wielopolskiego, który cieszył się wtedy dużą niechęcią społeczną. Pełnił on rolę „białego bankiera”, co oznaczało jego umiejętność poruszania się w kręgach majętnych ziemian oraz warszawskiej elity intelektualnej, znanej jako millenery. W tych środowiskach zaczęła rozwijać się myśl polityczna „białych”, którzy optowali za rozsądkiem w działaniach organicznych jako wstępem do odzyskania niepodległości.

W dniu 27 lutego 1861 roku, Kronenberg został jednym z inicjatorów powołania Delegacji Miejskiej. Organizacja ta miała na celu złagodzenie rosnących napięć społecznych po brutalnym stłumieniu patriotycznej manifestacji przez wojsko rosyjskie. Działania te doprowadziły do utworzenia w tym samym roku Delegacji Miejskiej, która stała się kierownictwem partii „białych”, w której składzie znajdował się również Kronenberg.

Po wybuchu powstania styczniowego i przejęciu władzy przez „czerwonych”, „Biały bankier” z zaangażowaniem zabiegał o utrzymanie wpływów „białych” w Rządzie Narodowym, który rządził krajem. Wkrótce po powstaniu postanowił zrezygnować z aktywniejszej działalności politycznej. Cenił sobie przyjaźń Józefa Ignacego Kraszewskiego, którego sprowadził do Warszawy z Żytomierza i zatrudnił w Gazecie Polskiej. Konflikt, jaki miał z Blochem, został opisany przez Kraszewskiego w jednej z jego powieści, gdzie autor przedstawia Kronenberga w pozytywnym świetle.

W 1868 roku odznaczono go Orderem św. Włodzimierza oraz nadano mu dziedziczne szlachectwo, co podkreślało jego znaczenie w tamtejszych kręgach społecznych. Uważany za jedno z jego najważniejszych osiągnięć, Kronenberg starał się o utworzenie Szkoły Handlowej w Warszawie, co udało mu się w 1875 roku.

Leopold Stanisław Kronenberg zmarł trzy lata później w Nicei. Po śmierci został pochowany w kaplicy-mauzoleum Kronenbergów na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie, którą zaprojektował Artur Goebel (kwatera E-2-3).

---

Oceń: Leopold Stanisław Kronenberg

---