Israel Gutman

---

Życiorys

Israel Gutman był synem Benjamina, który pracował w fabryce zabawek, oraz Sary. Miał dwoje rodzeństwa: Rywkę i Gołdę. Jako młody człowiek był aktywnym członkiem organizacji Ha-Szomer Ha-Cair. Jego życie na zawsze zmieniło się po wybuchu II wojny światowej.

Tuż przed zamknięciem warszawskiego getta, stracił swojego ojca oraz siostrę Rywkę. Kiedy getto zostało zamknięte, jego matka zmarła na tyfus, a Gutman przejął opiekę nad swoją dziewięcioletnią siostrą. W getcie współpracował z dawnymi działaczami Ha-Szomer Ha-Cair. Dzięki pomocy Ewy oraz Abrahama Gepnerów, jego siostra znalazła schronienie w Domu Sierot, który prowadził Janusz Korczak. W tym czasie Gutman zdobył zatrudnienie jako posłaniec w Zakładzie Zaopatrywania, a później pracował w szopie zajmującym się produkcją sztucznego miodu i dżemu. Angażował się również w działania edukacyjne dla dzieci oraz kolportaż prasy podziemnej.

W okresie, gdy powstał Blok Antyfaszystowski, przeszedł podstawowe szkolenie wojskowe. W lipcu 1942 roku jego siostra, wraz z innymi dziećmi z Domu Sierot, została deportowana do obozu zagłady w Treblince. Gutman usiłował jej pomóc; chciał dotrzeć na Umschlagplatz, jednak został powstrzymany przez Eliahu Różańskiego. Krótko potem sam znalazł się w rękach funkcjonariuszy Schutzstaffel, lecz zdołał uciec z transportu.

Wkrótce stał się członkiem Żydowskiej Organizacji Bojowej w warszawskim getcie i otrzymał przydział do grupy Mordechaja Growasa, która zajmowała pozycje przy ulicy Nalewki 37. W dniu 19 kwietnia 1943 roku, w momencie wybuchu powstania w getcie, Gutman był czynnie zaangażowany w walkę. Na początku powstania ukrywał się w bunkrze dla rannych przy ulicy Franciszkańskiej 30, gdzie mieściło się dowództwo ŻOB. W nocy 22 kwietnia 1943 roku brał udział w próbie ugaszenia pożaru na dachu budynku, ale niestety został postrzelony w twarz przez Niemców. Z początku maja, jego bunkier został odkryty i Gutman trafił do niewoli.

Po aresztowaniu osadzono go w obozie koncentracyjnym na Majdanku, a następnie w Auschwitz-Birkenau, gdzie przyłączył się do obozowego ruchu oporu. W styczniu 1945 roku uczestniczył w marszu śmierci do Mauthausen, a 5 maja 1945 roku został ostatecznie wyzwolony w Gunskirchen.

Po wojnie osiedlił się w obozie dla przesiedleńców w Santa Maria Di Leuca, a wkrótce stał się członkiem grupy założycielskiej kibucu Awiw. Włączył się w działalność Ha-Szomer Ha-Cair we Włoszech. Na przełomie 1947 i 1948 roku odwiedził Warszawę, po czym wyruszył do Palestyny, docierając tam na początku 1948 roku. Wziął udział w I wojnie izraelsko-arabskiej, a zaraz po wojnie pracował jako robotnik rolny w kibucu Lahawot ha-Baszan, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, Irit Edelstein. Mieli razem troje dzieci: Nimroda, Ditę i Tami.

W Izraelu opublikował książkę pt. Ludzie i popioły. Książka o Auschwitz-Birkenau. W 1961 roku wziął udział w tworzeniu Centrum Pamięci Mordechaja Anielewicza. Podczas procesu Adolfa Eichmanna, który odbywał się w Izraelu w tym samym roku, był świadkiem. W 1963 roku wydał monografię Mered ha-necurim: Mordchaj Anielewicz u-lechimat geto Warsza. W 1971 roku, w czasie gdy jego syn, Nimrod, zginął podczas służby wojskowej, Gutman ostatecznie osiedlił się w Jerozolimie.

W latach 1971–1993 pracował na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie jako wykładowca. Równocześnie, w latach 1975–1993 pełnił funkcję dyrektora Ośrodka Badawczo-Naukowego Jad Waszem. W latach 1980–1981 wykładał gościnnie na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. Od 1983 do 1985 roku był dyrektorem Instytutu Współczesnego Żydostwa Uniwersytetu Hebrajskiego, a w latach 1993–1996 dyrektorem Międzynarodowego Instytutu Badań nad Holocaustem Jad Waszem.

W 1995 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2000–2012 był wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, jak również członkiem Komitetu Naukowo-Badawczego Muzeum Pamięci Holocaustu w USA. Był autorem 11 książek, a dodatkowo redaktorem lub współredaktorem 19 kolejnych dzieł. Zmarł 1 października 2013 roku w Jerozolimie.

Otrzymane nagrody

Israel Gutman, wybitny działacz i autor, zdobył wiele prestiżowych nagród w swojej karierze. Oto lista wyróżnień, które potwierdzają jego znaczący wkład w literaturę i historię:

• nagroda Avrahama Shlonsky’ego (w dziedzinie literatury),
• nagroda Itzhaka Sade’a,
• Carl-von-Ossietzky-Preis für Zeitgeschichte und Politik,
• nagroda Federacji Żydów Polskich.

Publikacje

Jedną z najbardziej znaczących publikacji na temat historii Żydów jest „Żydzi warszawscy 1939–1943” , która ukazała się w 1993 roku dzięki Oficynie Wydawniczej Rytm w Warszawie.

Ta książka, będąca ważnym źródłem wiedzy na temat Żydów w Warszawie w latach 1939–1943, szczegółowo opisuje życie tej społeczności w trudnych czasach II wojny światowej.

---

Oceń: Israel Gutman

---