Bronisław Rejchman

---

Życie

Bronisław Rejchman ukończył II Gimnazjum w Warszawie, a następnie podjął studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym Warszawskiej Szkoły Głównej, które zakończył w 1870 roku, zdobywając stopień kandydata nauk przyrodniczych.

W trakcie swoich studiów, zaangażował się w działalność pozytywistów warszawskich, prowadząc działania o charakterze popularyzatorskim. W tej roli publikował wiele artykułów, a także recenzji oraz tłumaczeń. W kręgach pozytywistycznych był utożsamiany z tzw. „młodą prasą.” Prezentował zachowawcze podejście, sprzeciwiając się radykalizmowi Aleksandra Świętochowskiego. Jego zainteresowania koncentrowały się głównie na kwestiach naukowych, znacznie rzadziej sięgał do tematów społecznych i gospodarczych, a problematyka światopoglądowa była dla niego całkowicie obca.

Jednym z najważniejszych wątków jego publikacji była teoria Darwina. Rejchman był jednym z pierwszych, którzy zaczęli ją popularyzować w Polsce. Jego praca „Teoria Darwina podług popularnej prelekcji Ludwika Büchnera” z roku 1869, będąca przekładem wybranych fragmentów wystąpień Büchnera, stała się pierwszym polskim opracowaniem tej teorii. Pisał na temat darwinizmu w różnych czasopismach, akcentując jego zakorzenienie w empirycznych podstawach wiedzy, takich jak anatomia porównawcza, fizjologia oraz embriologia. Analizował także potencjalne konsekwencje tej teorii dla wielu dziedzin nauki oraz życia społecznego, formułując tezy zbliżone do darwinizmu społecznego.

Oprócz koncepcji Darwina, Rejchman krytycznie odnosił się także do osiągnięć takich naukowców jak Ernst Haeckel, Georges Cuvier, Karol Linneusz, Louis Agassiz oraz Jean-Baptiste de Lamarck. Jego współpraca z różnymi czasopismami, takimi jak Kurier Warszawski, Przegląd Tygodniowy, Ateneum, Niwa, czy Wszechświat, z którym związany był jako współzałożyciel i członek komitetu redakcyjnego w latach 1884–1885, była niezwykle owocna. Co więcej, był współzałożycielem oraz redaktorem tygodnika popularnonaukowego Przyroda i Przemysł.

Rejchman był też znawcą Tatr oraz bliskim współpracownikiem Tytusa Chałubińskiego. Jako jeden z pionierów taternictwa zdobył wiele szczytów, w tym Rysy od strony południowo-zachodniej (1877) i Wołowcową Przełęcz (1877), a także przeszedł trasę z Kołowego Szczytu przez Jastrzębią Dolinę aż do Zielonego Stawu Kiezmarskiego w 1878 roku.

W ramach swojej aktywności społecznej starał się m.in. przeciwdziałać problemowi alkoholizmu wśród robotników. Jego inicjatywy doprowadziły do otwarcia w Warszawie 24 punktów, w których sprzedawano tanią herbatę jako alternatywę dla napojów alkoholowych. Rejchman był również jednym z założycieli Ogrodu Zoologicznego w Warszawie, który otwarto w 1884 roku, a także Towarzystwa Ogrodniczego Warszawskiego.

Na przełomie lat 70. XIX wieku zajął się również działalnością gospodarczą. W 1878 roku, wspólnie ze Stanisławem Janem Czarnowskim, założył Spółkę Nakłądową, a w 1884 roku Spółkę Nakładową Warszawską, mające na celu wydawanie literatury naukowej i popularyzatorskiej. Kolejnym przedsięwzięciem było założenie Biura Elektrotechnicznego Abakanowicz i Spółka w 1883 roku oraz fabryki ogniw galwanicznych w 1884. W miarę upływu lat jego zaangażowanie w działalność biznesową wzrastało, co skutkowało zaprzestaniem publikacji.

Rejchman odszedł z tego świata, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie, przy ulicy Żytniej, w kwaterze W, rząd 1, miejsce 5.

Dzieła

Oto lista wybranych dzieł Bronisława Rejchmana, które ukazują jego znaczący wkład w literaturę i naukę:

• Teoria Darwina podług popularnej prelekcji Ludwika Büchnera (Warszawa 1969),
• Teorya Darwina i hypotezy Haeckel’a w treściwym zarysie: rzut oka na kwestyą pochodzenia gatunków (Warszawa 1873),
• Wędrówki węgla (1874),
• Pierwsze praktyczne poznajomienie sie̜ ze światem zwierze̜cym, współautor (1874),
• Jędrzéj Śniadecki i Darwin: przyczynek do dziejów piśmiennictwa naukowego polskiego (1874),
• Wycieczka do Morskiego Oka przez przełęcz Mięguszowiecką (Ateneum, 1877),
• Wpływ rozrzedzonego i zgęszczonego powietrza na istoty żyjące (Ateneum, 1878),
• Wśród białej nocy (Ateneum, 1879),
• Wycieczka na Łomnicę odbyta pod wodzą dra T. Chałubińskiego (1879),
• Z Dalekiego Wschodu: wrażenia, obrazki, opisy z dobrowolnej podróży po Syberyi (Warszawa 1881),
• Kraków w marcu (Kłosy, 1882),
• Tatry i Towarzystwo Tatrzańskie (Kłosy, 1882),
• Teorya Darwina w stosunku do nauki i życia: szkic ogólny (Warszawa 1882),
• Samojedzi. Studium etnologiczne (druk w odcinkach w czasopiśmie Wszechświat 1882, całość: 1889),
• Laska czarnoksięska i poszukiwania (druk w odcinkach w czasopiśmie Wszechświat 1883),
• O zmysłach człowieka. Odczyt sir Williama Thomsona, miany w Midland Institut w Birmingham (druk w odcinkach w czasopiśmie Wszechświat 1884).

---

Oceń: Bronisław Rejchman

---