Aniela Cukier

Kultura i sztuka

Aniela Cukier, znana również jako Aniela Cukierówna, to niezwykle utalentowana artystka, która zapisała się w historii polskiej sztuki. Urodziła się 1 stycznia 1900 roku w Warszawie, a jej życie, niestety, zakończyło się tragicznie 3 kwietnia 1944 roku w tym samym mieście.

Była malarką oraz graficzką o żydowskim pochodzeniu, której twórczość odzwierciedlała niezwykłe piękno oraz złożoność współczesnych jej czasów. Jej prace niosły ze sobą nie tylko estetyczne doznania, ale także głębokie przekazy emocjonalne.

Życiorys

Aniela Cukier pochodziła z rodziny żydowskiej osiedlonej w Warszawie. Swoją edukację artystyczną rozpoczęła w Szkole Malarstwa i Rysunku prowadzonej przez Konrada Krzyżanowskiego, gdzie uczyła się także pod okiem Adama Rychtarskiego. W latach 1923-1931 kontynuowała naukę w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Dodatkowo, jej umiejętności rozwijały się w pracowniach Ludwika Gardowskiego oraz Edmunda Czerwińskiego.

W okresie 1924-1930 Aniela angażowała się w pomoc politycznym więźniom w Delegaturze Czerwonego Krzyża, gdzie współpracowała z Stefanią Sempołowską. Była członkiem Związku Polskich Artystów Grafików oraz Związku Polskich Artystów Plastyków. Wzięła udział w plenerach malarskich organizowanych w Kazimierzu, między innymi w 1924, 1929 i 1938 roku. W lipcu i sierpniu 1934 roku tworzyła grafiki podczas pleneru w Krzemieńcu oraz Wiśniowcu. Dodatkowo, brała udział w dwóch wystawach w Krzemieńcu w latach 1934 i 1935, dokumentując swoje doświadczenia w artykule na łamach „Arkad”.

W większej mierze uczestniczyła w wystawach zbiorowych, ponieważ przed rokiem 1939 indywidualne wystawy artystek graficznych były rzadkością, choć ich prace były obecne na licznych wystawach grupowych. Wyjątkową sytuacją była podwójna wystawa w Instytucie Propagandy Sztuki w Łodzi z Marią Obrębską.

Podczas II wojny światowej Aniela pozostała w Warszawie, ukrywając się przy pomocy fałszywych dokumentów. Tworzyła drzeworyty, a wśród jej towarzyszy znaleźli się m.in. Stefan Mrożewski oraz Jerzy Jarnuszkiewicz. Wszyscy oni byli członkami konspiracyjnego Koła Miłośników Grafiki i Ekslibrisu. Zmarła 3 kwietnia 1944 roku w wyniku wycieńczenia psychicznego i fizycznego.

Twórczość

Aniela Cukier była artystką, która zasłynęła przede wszystkim dzięki różnorodności swoich dzieł. Tworzyła obrazy sztalugowe, witraże, rysunki oraz drzeworyty, ale to grafiki stanowiły major część jej twórczości, zwłaszcza te inspirowane środowiskiem „Rytu”. Nie ograniczała się do współczesnych tendencji artystycznych, a swoje prace uważała za wyraz osobistej wizji, często traktując je z surową krytyką. W rezultacie niektóre z nich, niedające jej satysfakcji, niszczyła po zakończeniu pracy.

Ważnym elementem jej drzeworytów były widoki architektoniczne, które przedstawiała za pomocą żywych, kontrastujących kolorów. Wykorzystywała zróżnicowaną paletę barw, często sięgając po ciemną zieleń, czerwień, ugru oraz błękit. Najczęściej zajmowała się widokami Starej Warszawy, pejzażami małomiasteczkowymi oraz rycinami, które przedstawiały ogrody. Do nakładania kolorów zwykle wykorzystywała dwa lub trzy klocki, a czasem posługiwała się płytką linoleum przymocowaną do klocka drzeworytniczego. Po nałożeniu barw drobiazgowo poprawiała swoje projekty przy pomocy pędzelka.

Choć sporadycznie tworzyła ryciny w technice kolażu barwnego, polegającej na odbijaniu kolorów z oddzielnych klocków, najczęściej stosowała metodę przypominającą monotypię. W pracy nad klockiem przeznaczonym do czerni przygotowywała podstawowy zarys kompozycji, natomiast na drugim klocku zgłębiała pola barwne, które wypełniała wybranymi kolorami. W swoich rycinach posługiwała się także charakterystycznym elementem „grzebieniem”, służącym do wydzielania fragmentów budynków. Krytyczka sztuki, Katarzyna Kulpińska, zauważa, że u Cukier „motyw architektoniczny wpisuje się mocnym akcentem w obszar własnej ekspresji”, co wyróżnia ją na tle innych artystów z epoki. Jej drzeworyty charakteryzują się również „spiętrzeniem motywów”, w których brakuje wyraźnej dominacji.

O drzeworytach, które były eksponowane na Pierwszej Międzynarodowej Wystawie Drzeworytu, Nela Samotyhowa napisała, iż artystka przekształciła „motywy staromiejskie na plansze o kolorycie subtelnych tkanin”. Niestety, wiele z jej prac zaginęło w czasie powstania warszawskiego. Na szczęście ocalały jej klocki drzeworytnicze, które po wojnie posłużyły do odtworzenia czarno-białych odbitek. Współczesne zbiory jej dzieł znaleźć można między innymi w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, w Bibliotece Narodowej, Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Muzeum Narodowym w Warszawie, jak również w Żydowskim Instytucie Historycznym.

Wybrane wystawy

Aniela Cukier była utalentowaną artystką, której prace były prezentowane na wielu znaczących wystawach.

  • 1933: Pierwsza Międzynarodowa Wystawa Drzeworytu, odbyła się w Instytucie Propagandy Sztuki, Warszawa,
  • 1934: wystawa stypendystów Zjednoczenia Organizacji Społecznych, Krzemieniec,
  • 1934: wystawa z Marią Obrębską, w oddziale Instytutu Propagandy Sztuki w Łodzi,
  • 1936: Druga Międzynarodowa Wystawa Drzeworytu, Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa,
  • 1937: Les Femmes Artistes d’Europe, Musee du Jeu du Paume, Paryż,
  • 1938: Wystawa Anieli Cukierówny, Julii Keilowej, Antoniego Kudły, Czesława Rzepińskiego, a także Wacława Taranczewskiego, w Instytucie Propagandy Sztuki, Warszawa,
  • 1939: Świat kobiety, Resursa Obywatelska, Warszawa,
  • 1963: Aniela Cukierówna (1900–1944). Grafika, akwarele, Galeria Kordegarda, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa.

Oceń: Aniela Cukier

★★★★★
Średnia ocena:4.47 Liczba ocen:17