Adolf Dymsza

---

Życiorys

Adolf Dymsza, znany i ceniony artysta, przyszedł na świat w rodzinie kolejarza Adolfa oraz Matyldy z Połądkiewiczów. Miał siostrę Zuzannę (po mężu Skowron) oraz brata Edwarda. Kształcenie rozpoczął w Warszawie, gdzie uczęszczał najpierw do II Gimnazjum, a następnie ukończył Szkołę Handlową Wawelberga. Po zakończeniu edukacji podjął pracę w kancelarii rejenta.

W wieku siedemnastu lat zadebiutował na scenie w teatrykach półamatorskich, a także występował w Teatrze im. Staszica. Jego debiutancki występ w filmie miał miejsce w 1918 roku w obrazie Roztargniony krawiec. W latach 1918–1920 realizował swoją karierę artystyczną w teatrach zlokalizowanych w Warszawie, Grodnie i Mińsku, po czym wrócił do stolicy. Na początku swojego pobytu w Warszawie nie miał stałego angażu, a jego występy obejmowały warszawskie teatrzyki, w tym teatrzyk Miraż, a także usługi taneczne.

W 1920 roku, jako ochotnik, wstąpił do Wojska Polskiego, a jego odwaga w walce została doceniona podczas Bitwy Warszawskiej, gdzie służył w 21. Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy”. W okresie od 1925 do 1931 roku występował w popularnym kabarecie „Qui Pro Quo”, co przyczyniło się do wzrostu jego popularności i ugruntowania pozycji jako znanego aktora rewiowego. Oprócz występów w kabaretach, grał również w teatrach dramatycznych, takich jak Teatr Polski oraz Teatr Narodowy, a jego występy w filmach niemych z pewnością miały wpływ na jego późniejszy sukces w dźwiękowym kinie.

Dymsza zagrał w ponad 20 filmach do 1939 roku, a jego talent przyniósł mu rozgłos dzięki dźwiękowym produkcjom, w których mógł w pełni zaprezentować swój komediowy kunszt. W latach 20. uprawiał także piłkę nożną, występując w drugiej drużynie Polonii Warszawa oraz organizując drużynę futbolową artystów.

W okresie II wojny światowej, Dymsza spędził lata okupacji w Warszawie, występując w jawnych teatrach (Komedia, Nowości, Niebieski Motyl, Jar, Maska, Miniatury), co było wbrew zakazowi konspiracyjnego ZASP-u. Od 1940 roku grał w teatrzyku Na Antresoli oraz w restauracji „Gospoda Warszawska” przy ul. Nowogrodzkiej 28. Za to, po zakończeniu wojny, został ukarany przez sąd koleżeński ZASP, co skutkowało zakazem grania w Warszawie. Musiał też przekazywać 15% wynagrodzenia na Dom Aktora w Skolimowie, a przez pewien czas jego nazwisko na afiszach było zastępowane trzema gwiazdkami. W czasie wojny przez pół roku ukrywał w swoim domu w Otwocku Mieczysława L. Kittaya, iluzjonistę żydowskiego pochodzenia.

Po wojnie, Dymsza był aktorem kluczowych teatrzyków w Warszawie, takich jak „Banda”, „Rex” oraz „Cyganeria”. Osiedlił się w Łodzi, gdzie występował w Teatrze Syrena, a w latach 1948–1951 grał w Teatrze Powszechnym. Był także jednym z aktorów w pierwszej polskiej powojennej komedii zatytułowanej Skarb z 1948 roku. Powrócił do Warszawy w 1951 roku i pozostał aktorem Teatru Syrena aż do swojej emerytury w 1973 roku. Okazjonalnie występował w Kabarecie „Wagabunda” i pojawił się w radzieckim filmie Arena z 1968 roku.

Pod koniec życia zmagał się z problemami zdrowotnymi, w tym z wadą słuchu oraz prawdopodobnie z chorobą Alzheimera. Ostatnie lata spędził w Domu Opieki Społecznej w Górze Kalwarii. Zmarł po ciężkiej chorobie 20 sierpnia 1975 roku i został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B 15-6-12).

Życie prywatne

W 1929 roku Adolf Dymsza wziął ślub z Zofią z Olechnowiczów (1911–1986), która była baletnicą występującą w zespole Tacjanny Wysockiej. W ich związku przyszły na świat cztery córki. Jedną z nich była znana aktorka, Anita Dymszówna.

Filmografia

Filmy 1918–1939 (przedwojenne)

Adolf Dymsza zadebiutował w przemyśle filmowym na początku XX wieku, a jego kariera rozwijała się szczególnie intensywnie w latach 1918-1939. W tej epoce powstało wiele filmów, w których odegrał różnorodne role.

• 1918 – Roztargniony krawiec,
• 1924 – Miłość przez ogień i krew jako Wojtuś Grzęda, maszynista teatralny,
• 1926 – Czerwony błazen,
• 1930 – Golgota ziemi chełmskiej jako Ordynans,
• 1930 – Wiatr od morza jako Stefek,
• 1930 – Niebezpieczny romans jako adorator służącej,
• 1930 – Janko Muzykant jako Florek,
• 1932 – Sto metrów miłości jako Dodek,
• 1932 – Ułani, ułani, chłopcy malowani jako Felek,
• 1933 – Romeo i Julcia jako Teofil Rączka,
• 1933 – Każdemu wolno kochać jako Hipek,
• 1933 – Dwanaście krzeseł jako Antykwariusz Kamil Klepka,
• 1933 – Prokurator Alicja Horn,
• 1934 – Parada rezerwistów jako szef zakładu, strzelec wyborowy,
• 1935 – Antek policmajster jako Antek Król,
• 1935 – ABC miłości jako Wincenty Poziomka,
• 1935 – Wacuś jako Tadeusz (który udaje Wacusia),
• 1936 – Dodek na froncie jako Dodek,
• 1936 – Bolek i Lolek jako Lolo Charkiewicz (I rola),
• 1936 – Bolek i Lolek jako Bolek Cybuch (II rola),
• 1936 – 30 karatów szczęścia jako Dodek,
• 1937 – Niedorajda jako Florek,
• 1938 – Robert i Bertrand jako Robert,
• 1938 – Paweł i Gaweł jako Gaweł,
• 1939/1940 – Sportowiec mimo woli jako Dodek Czwartek.

Filmy 1945–1970 (powojenne)

Po zakończeniu II wojny światowej, Dymsza kontynuował swoją karierę w filmie, przyczyniając się do odbudowy polskiej kinematografii w powojennej rzeczywistości. Jego aktywność filmowa w latach 1945-1970 przyniosła mu kolejne etapy rozwoju artystycznego.

• 1948 – Skarb jako Alfred Ziółko,
• 1953 – Sprawa do załatwienia,
• 1955 – Irena do domu! jako Zygmunt Majewski,
• 1956 – Nikodem Dyzma jako Nikodem Dyzma,
• 1959 – Cafe pod Minogą jako Maniuś Kitajec,
• 1962 – Mój stary jako Roman Grzela,
• 1968 – Arena – prod. ZSRR jako czerwony klaun,
• 1970 – Pan Dodek jako Pan Dodek, Dodek.

Ordery i odznaczenia

Adolf Dymsza, wybitny artysta, został uhonorowany szeregiem prestiżowych odznaczeń. Wśród jego wyróżnień znalazły się:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 lipca 1955 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku.

Nagrody

Adolf Dymsza, wybitny artysta, zdobył wiele prestiżowych nagród w swojej karierze. Jego talent i charyzma przyczyniły się do wielu niezapomnianych występów teatralnych i filmowych.

• Nagroda Państwowa III stopnia za udział aktorski w realizacji satyrycznego programu „To się pokaże” w Państwowym Teatrze „Syrena” w Warszawie, która przypadła mu w 1952 roku,
• „Lajkonik Filmowy 57” – wyróżnienie, które zdobył w krakowskim plebiscycie prasowym dla najlepszego aktora w 1958 roku.

Upamiętnienie

W roku 2013 miała miejsce istotna inicjatywa, kiedy to Poczta Polska wydała znaczek pocztowy zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską. Ten wyjątkowy znaczek, którego wartość wynosiła 2,35 zł, należy do serii znanej jako „Ludzie kina i teatru”, co czyni go pięknym hołdem dla Adolfa Dymszy.

W 2020 roku jego imię zostało uhonorowane w inny sposób – nadano jednemu z nowych szlaków komunikacyjnych nazwę związana z jego postacią. Ulica, która nosi jego imię, znajduje się w statystycznym sercu stolicy, w dzielnicy Śródmieście.

---

Oceń: Adolf Dymsza

---