Krzysztof Zanussi

---

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Krzysztof Zanussi przyszedł na świat 17 czerwca 1939 roku w Warszawie jako jedynak Wandy Niewiadomskiej oraz Jerzego Zanussich. Jego ojciec, Włoch z zawodu inżynier budowlany, miał nadzieję, iż syn pójdzie w jego ślady. Mimo tych oczekiwań, Krzysztof wybrał inną ścieżkę. W początkowym etapie swoich studiów, zajął się fizyką na Uniwersytecie Warszawskim, jednak w 1959 roku postanowił porzucić ten kierunek, aby poświęcić się filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po zaledwie trzech latach zaniedbał i ten wybór, decydując się na drogę reżysera.

W 1966 roku ukończył studia reżyserskie w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. Już w czasie nauki angażował się w amatorski ruch filmowy, a jego dorobek wzbogacił się, gdy 17 kwietnia 1992 roku otrzymał tytuł profesora sztuk filmowych w zakresie reżyserii.

Etiudy filmowe i pierwsze filmy telewizyjne (1961–1968)

W trakcie swoich studiów w łódzkiej szkole filmowej, Zanussi zrealizował osiem etiud. Wśród nich znalazły się takie tytuły jak: Ułana i dziewczynę, Parasol przy pogodzie, Łapać złodzieja, Holden (wszystkie z 1961), Samolot z Budapesztu (1962), Studentów (1963), Świadka (1964) oraz Śmierć prowincjała (1965). Ostatni z wymienionych filmów zdobył szczególne uznanie, przedstawiając w głęboki sposób relację między konserwatorem dzieł sztuki a zakonnikami żyjącymi na prowincji. Śmierć prowincjała odnosiła liczne sukcesy na festiwalach filmowych, w tym zdobyła Grand Prix Złoty Dukat podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Mannheim.

Po ukończeniu łódzkiej szkoły filmowej, reżyser nakręcił na zlecenie Telewizji Polskiej film Przemyśl (1966), przedstawiający tytułowe miasto na Podkarpaciu, oraz dwa inne utwory: oświatowy film o Marii Dąbrowskiej oraz moralitet zatytułowany Twarzą w twarz (1967), dotyczący urzędnika stającego przed moralnym dylematem. Przygotowując się do swojego debiutu pełnometrażowego, Zanussi stworzył komedię Zaliczenie (1968) z udziałem Daniela Olbrychskiego, przedstawiającą sprytnego studenta, który próbuje wyłudzić zaliczenie od swojego wykładowcy.

Kino Młodej Kultury (1969–1974)

Debiut reżyserski Zanussiego, film Struktura kryształu (1969), zainaugurował nowy rozdział w jego artystycznej karierze. Ten filmowy utwór odzwierciedlał wpływy dzieła Piękny Serge (1958) Claude’a Chabrola, przenosząc widza w świat dwóch naukowców – jednego z nich, zafascynowanego życiem miejskim, drugiego, który wybrał prosty, wiejski tryb życia. Struktura kryształu wyróżniała się ascetycznym podejściem, czarno-białą estetyką oraz stylowym wykorzystaniem naturalnych scenerii.

Podczas realizacji systematycznych produkcji, które były reakcją na rosnące zainteresowanie kinem młodej kultury, Zanussi pracował nad filmem górskim Góry o zmierzchu (1970), do którego zaangażował Maję Komorowską. W tym samym roku, Komorowska zagrała również w filmie Życie rodzinne, partnerując doświadczonemu Olbrychskiemu w roli architekta, który odwiedza rozpadający się dom swoje rodziny, w którym Komorowska odgrywała rolę jego siostry. Życie rodzinne zdobyło uznanie w postaci Złotej Kaczki na festiwalu zorganizowanym przez czasopismo „Film”. Jednakże, nie brakowało też krytyków, którzy wyrażali swoje wątpliwości, jak Maryla Hopfinger, która pytając o zasadność zagadnienia miejsca ojca w życiu syna, wskazywała na ton filmowej narracji.

Na temat dylematów przekazanych w Życiu rodzinnym, reżyser nawiązał również w swoim kolejnym filmie Rola (Die Rolle, 1971), w którym ponownie zaprosił do współpracy Kreczmara i Olbrychskiego w rolach ojca i syna. W filmie telewizyjnym Za ścianą (1971) wystąpiła ponownie Komorowska, wcielając się w naukowca borykającego się z wykluczeniem społecznym.

Za najbardziej rozpoznawalny film epoki Kina Młodej Kultury uznawana jest Iluminacja (1972), w której główny bohater, odgrywany przez Stanisława Latałłę, poszukuje sensu istnienia w świecie pełnym niepewności. Zanussi konsekwentnie balansował między wymiarem duchowym a naukowym, czym tworzył napięcie dramatyczne w narracji swoich dzieł. Iluminacja, zrealizowana według formuły eseju, łączyła w sobie elementy fikcji oraz dokumentu, co przyniosło laurem Grand Prix, nagrodę FIPRESCI oraz Nagrodę Jury Ekumenicznego na festiwalu w Locarno.

Kino moralnego niepokoju (1976–1980)

Barwy ochronne (1976) to film, który zdefiniował dzieła Zanussiego w nurcie kina moralnego niepokoju. Skupiał się na uczciwej krytyce obozu naukowego dla językoznawców oraz groteskowym przedstawieniu postaci, które wkrótce stały się symbolami korupcji i zakłamania. Film opierał się na pojedynku pojawiającego się w życiu doktora Jarosława Kruszyńskiego (Piotra Garlickiego) i jego cynicznego nauczyciela Jakuba Szelestowskiego (Zapasiewicz). Barwy ochronne zdobyły uznanie, zdobywając Grand Prix podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, mimo nieprzyjemnych okoliczności przyznania nagrody. Wiceminister kultury Janusz Wilhelmi, pragnąc uhonorować Zanussiego, przyjechał po niego śmigłowcem, podczas gdy reżyser postawił na solidarność z Andrzejem Wajdą, odmawiając udziału w ceremonii.

Po powrocie do Polski, Zanussi stworzył Spiralę (1978), będącą opowieścią o człowieku opanowanym przez myśli samobójcze, co podkreślało kruchość życiowego biegu człowieka. Ta produkcja została rozpoznana na Festiwalu Filmowym w Cannes, co tylko potwierdziło jego międzynarodową renomę. Spiralę porównywano do utworu Louisa Malle’a Błędny ognik (Le Feu follet, 1963).

Następnie przyszedł czas na film Drogi pośród nocy (1979), będący refleksją nad konformizmem. W 1980 roku, w atmosferze narastających zmian społecznych, Zanussi nakręcił dwa znaczące filmy. Constans, ekscytująca opowieść o relacji matki i syna, zdobyła szerokie uznanie międzynarodowe, kiedy to David Paul i Sylvia Glover opisali ją jako dzieło zgłębiające frapujące tematy konsekwencji międzyludzkich stosunków. Równocześnie nieco gorzej przyjęta została komedia Kontrakt, która ukazywała kulisy nowej, socjalistycznej elity. Krytycy zwrócili uwagę na nieadekwatność przekazu w kontekście oburzeń i braku spójności w zwrocie fabularnym.

Na emigracji (1981–1988)

Okres emigracji Zanussiego w latach 80. przyniósł wiele twórczych poszukiwań. Filmy takie jak Pokuszenie (Die Versuchung, 1981) oraz Z dalekiego kraju (Da un paese lontano, 1981) ukazały się na międzynarodowych rynkach filmowych. Ten ostatni opowiadał historię Karola Wojtyły przed jego papieską nominatą Janem Pawłem II, stając się istotnym dokumentem. W produkcji Sinobrody (Blaubart, 1982), wyreżyserowanej na podstawie opowiadania Maxa Frischa, Zanussi przedstawia złożoną relację między lekarzem a prostytutką.

W jego filmie Imperatyw (1982) pojawia się kontynuacja tematów z Iluminacji. Bohater, matematyk poszukujący sensu istnienia, wchodzi w skomplikowane relacje z otoczeniem. Omawiane w tym filmie wymiany myśli wywołały interesujące opinie, a Richard Grenier z „The New York Times” zwrócił uwagę na jego aspekty mistycyzmu i filozofii. Sukcesem okazał się też Rok spokojnego słońca (1984) – melodramat osadzony w realiach powojennych, w który wkładano wątki esencjonalnych wartości i dylematów moralnych. Dzieło zdobyło Złotego Lwa na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji, co umożliwiło mu późniejszą dystrybucję w Polsce.

Praca nad Paradygmatem, obrazem badającym moralność i granice zła (1985), spotkała się z kontrowersjami w odbiorze. W kolejny film Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest (Wherever You Are, 1988) Zanussi podjął temat bierności wobec zbrojeń w kontekście II wojny światowej, rozszerzając perspektywę wyzysku i dehumanizacji.

Powrót do Polski (po 1989)

W wyniku historycznych zmian w 1989 roku, Zanussi powrócił na stałe do Polski. Jego kolejna produkcja, Stan posiadania, ukazała skomplikowaną relację między dawnym opozycjonistą, granym przez Artura Żmijewskiego, a cyniczną cenzorką ( Krystyna Janda). Film ten przyciągnął uwagę jury ekumenicznego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Moskwie, poruszając kwestie dotyczące etyki i współżycia w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej.

Pozostałe projekty po lat 90. obejmowały film Życie za życie. Maksymilian Kolbe (1990) oraz Dotknięcie ręki (1993), który koncentrował się na twórczym natchnieniu. W późniejszych latach Zanussi stworzył Cwał (1995), rozgrywający się w czasach stalinowskich i przyjmujący formę komediodramatu. Obraz ten zdobył uznanie dzięki odzwierciedleniu trudnych realiów tamtego okresu. Reżyser podkreślał w nim swoje osobiste zmagania i odniesienia autobiograficzne.

Dalszą pracą była seria Opowieści weekendowe (1996–2000), przyjęta jako kontrapunkt dla dzieł Krzysztofa Kieślowskiego. Zanussi wrócił też do formuły hagiograficznej w filmie Brata naszego Boga (1997), będącym adaptacją sztuki Wojtyły. Jednak największym sukcesem po 1989 roku okazał się film Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000), opowiadający o rozgoryczonym i chorym profesorze, który zmaga się ze swoim losem, kierując gniew przeciwko młodszej parze. Krytycy przyjęli ten film z uznaniem, jednak z trudem wszedł on na szersze rynki zagraniczne.

Działalność pozareżyserska

Zanussi to nie tylko reżyser, ale także ceniony wykładowca, który współpracował z Wydziałem Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego, Collegium Civitas w Warszawie, a także Wydziałem Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Biorąc czynny udział w krajowej akademickiej społeczności, został członkiem Wydziału VI Twórczości Artystycznej Polskiej Akademii Umiejętności oraz przewodniczącym Rady Programowej Akademii Multi Art w Krakowie.

Dwa filmy dokumentalne, Strukturę człowieka (1989, reż. Grażyna Banaszkiewicz) oraz Niepokój (2004, reż. Krzysztof Tchórzewski), oddają cześć osobie króla kina moralnego niepokoju, Krzysztofa Zanussiego, i emblematyzującego jego szeroki wpływ na polską kinematografię.

Styl filmowy

W ocenie Doroty Narewskiej, dzieła Krzysztofa Zanussiego przenikają do tematyki duchowości, będącej fundamentalnym elementem egzystencji rozumnej istoty ludzkiej, która nieustannie dąży do odkrycia prawdy. Halina Orczak-Moraczewska zauważa, że zbiorowym bohaterem filmów reżysera jest człowiek zmagający się z wyborem pomiędzy wartościami a pokusami ich negacji. Właściwość ta manifestuje się poprzez moralną wrażliwość, poczucie kompromisu pomiędzy marzeniem o wolności a praktyką życiową, która często tę wolność ogranicza.

Howard Feinstein poszerza rozważania, wskazując na trzy typowe starcia, które ujawniają się w filmach Zanussiego. Są to: ostateczne zmaganie pomiędzy determinizmem a wolną wolą, konflikt pomiędzy empiryzmem, a wiarą katolicką oraz napięcie między samoświadomością człowieka a niewidzialnym wpływem społecznego otoczenia. Z kolei Magdalena Nawisielska interpretuje kino reżysera jako psychoanalityczną przestrzeń, w której jego bohaterowie stają do walki z uwierającym brakiem, będącym efektem nieobecności wartości takich jak ojciec czy Bóg.

Jakub Majmurek, dokładając swój głos do oceny twórczości Zanussiego, zwraca uwagę, iż „wszystkie najlepsze filmy” reżysera umiejscowione są w świecie polskiej inteligencji okresu PRL, co czyni je autentycznymi i refleksyjnymi. Majmurek podkreśla, że reżyser doskonale rozumiał to środowisko i jego złożone problemy. Jednakże jego twórczość po 1989 roku, według analizy Majmurka, często charakteryzuje się sztywnością i brakiem twórczych poszukiwań. Filmy te, mimo że poprawne warsztatowo, niejednokrotnie wydają się akademickie, co prowadzi do wrażenia, że brakuje im eksperymentów formalnych i językowych.

Wiktor Rusin z kolei krytykuje późniejsze filmy Zanussiego, zarzucając im pozorowanie moralnych dylematów. Jego zdaniem, wszystkie postawione pytania są jedynie iluzoryczne, a dramaty są wyrażane z perspektywy opartej na aspiracjach etycznych i estetycznych, które promują konformizm współczesnego moralnego inteligenta.

Poglądy

Krzysztof Zanussi ujawnił swoje poglądy, określając się jako konserwatysta i wierzący katolik. Wielokrotnie krytykował świeckość cywilizacji zachodnioeuropejskiej, przewidując jej bliski upadek. Równocześnie obawiał się populistycznych rządów w Polsce, Włoszech oraz na Węgrzech, które w jego oczach były „oznakami pewnej niedojrzałości społecznej”. Z niepokojem obserwował także proces demontażu studiów filmowych na rzecz centralizacji produkcji filmowej w 2019 roku, według niego jako pomysł „PRL-owski” zaproponowany przez Piotra Glińskiego.

Zanussi z rozczarowaniem odnosił się do rządów Prawa i Sprawiedliwości po 2015 roku, zauważając, że „bezideowość” Platformy Obywatelskiej została zastąpiona „fałszywą ideowością”. Był zwolennikiem demokracji przedstawicielskiej, twierdząc, że jest ona pragmatycznie lepsza niż dyktatura, a władza „nie powinna spoczywać w rękach jednej partii czy ludzi”. Świadomy był również, że zmierzch cywilizacji zachodniej jest skutkiem „ilości upokorzeń, które na przestrzeni wieków zafundowaliśmy ludziom z innych kontynentów […]. Odwet jest przecież naturalną potrzebą człowieka. Myślę, że możemy się go spodziewać”.

Reżyser sprzeciwiał się także drugiej fali feminizmu, stwierdzając: „Jestem za tym dobrym feminizmem, który kazał paniom domagać się praw wyborczych, możliwości kształcenia itd.… Ale przeciw temu złemu, który ma je dziś uczynić identycznymi jak mężczyźni – w karierowiczostwie, bezwzględności, wulgarności”. Dodatkowo był w bliskich kontaktach z rosyjskimi przedstawicielami kultury, fascynując się tamtejszym społeczeństwem, które „w przeciwieństwie do polskiego znacznie szybciej krzepnie w nowych warunkach”. Mimo tego, grono intelektualistów, w tym on sam, protestowało przeciwko uwięzieniu przez Rosjan ukraińskiego reżysera Ołeha Sencowa, krytykując agresywność Kremla w polityce zagranicznej.

Zanussi podkreślał swoje przywiązanie do sceptycyzmu, który „pozwala mi bronić wartości”, w przeciwnym razie „nie pozwala mi ich zbyt łatwo zaakceptować, ponieważ zawsze dostrzega w człowieku jego różne oblicza”. Otwarcie gardził humanistami, uznając fundusze przeznaczane na nauki humanistyczne za zmarnowane: „w humanistyce kompletna niedorajda, najbardziej popychana, z największymi pieniędzmi, nie zajdzie bardzo daleko”. Ta postawa przetoczyła się przez jego twórczość filmową, w której przedstawiciele nauk ścisłych są ukazywani jako dostojnicy, podczas gdy humaniści – jako groteskowe postacie.

Filmoznawca Sebastian Jagielski wskazywał, że w wywiadach i filmach Zanussi zdaje się posługiwać retoryką homofobiczną. W wywiadzie z 1998 roku dla „Kina” przyrównał homoseksualizm do pedofilii. Jagielski odnotował, że w wielu pracach reżysera homoseksualizm kojarzony jest z demoralizacją, sadomasochizmem czy zniewieściałymi „ciotami”. W 2006 roku Małgorzata Sadowska oraz Bartosz Żurawiecki opublikowali artykuł krytykujący homofobiczne wątki w filmach Zanussiego, na co reżyser odpowiedział groźbą pozwu sądowego, a później żartował, że stał się w mediach „dyżurnym homofobem”.

Publikacje książkowe

Krzysztof Zanussi, znany polski reżyser i scenarzysta, ma na swoim koncie wiele ważnych publikacji książkowych, które poruszają tematykę filmu i sztuki. Oto niektóre z nich:

• O montażu w filmie amatorskim (1968),
• Nowele filmowe (Warszawa 1976),
• Scenariusze filmowe (Warszawa 1978),
• Rozmowy o filmie amatorskim (Warszawa 1978),
• Kontrakt (Warszawa 1980),
• Scenariusze filmowe II (Warszawa 1985),
• Scenariusze filmowe III (Warszawa 1992),
• Opowieści weekendowe. Cykl nowel telewizyjnych (Wrocław 1997),
• Pora umierać. Wspomnienia, refleksje, anegdoty (Warszawa 1997),
• Scenariusze filmowe IV (Warszawa 1998),
• Między jarmarkiem a salonem (Warszawa 1999),
• „Wielbłąd i ucho igielne” (Zamość 2001),
• Bigos nie zginie! … w rodzinnej Europie (Warszawa 2003),
• Strategie życia, czyli jak zjeść ciastko i je mieć (Poznań 2015).

Nagrody i wyróżnienia

Krzysztof Zanussi, wybitny reżyser i scenarzysta, zdobył wiele prestiżowych nagród w trakcie swojej kariery filmowej. Jego twórczość była wielokrotnie nagradzana na licznych festiwalach i przez różne instytucje kulturalne. Poniżej przedstawiamy szczegóły dotyczące jego osiągnięć oraz wyróżnień.

Rok	Tytuł filmu	Instytucja	Nagroda
1967	Śmierć prowincjała	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim	Złoty Dukat
		Festiwal Etiud PWSFTviT	Nagroda Dyskusyjnych Klubów Filmowych
		Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych w Wenecji	Lew św. Marka w kategorii filmów fabularnych krótkiego metrażu
1968		Festiwal Etiud Studenckich WGIK w Moskwie	Nagroda za najlepszy film zagraniczny
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid	Złota Aurelia
1969	Krzysztof Penderecki	Krakowski Festiwal Filmowy	Srebrny Lajkonik
		Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Animowanych w Lipsku	Srebrny Gołąb
	Struktura kryształu	Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi	Nagroda imienia Andrzeja Munka
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Kolombo	II nagroda
1970		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mar del Plata	Nagroda za scenariusz
			Nagroda Federacji Argentyńskich Klubów Filmowych
			Nagroda krytyków filmowych Argentyny za debiut reżyserski
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Panamie	Nagroda specjalna
		Klub Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich	Syrenka Warszawska
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid	Premio Cidad de Valladolid
1971	Za ścianą	Międzynarodowy Festiwal Filmów Autorskich w San Remo	Grand Prix
	Życie rodzinne	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Chicago	Srebrny Hugo
1972		Czasopismo „Film”	Złota Kaczka za najlepszy polski film
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid	II Nagroda „Premio de San Gregorio”
			Premio Cidad de Valladolid
		Lubuskie Lato Filmowe	Nagroda Koordynacyjnej Rady Artystycznej Kin Studyjnych
			Nagroda za scenariusz
1973		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Kolombo	II nagroda
	Góry o zmierzchu	Festiwal Filmów Górskich i Podróżniczych w Trydencie	Trofeum Narodów
	Iluminacja	Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”	Grand Prix „Wielki Jantar”
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno	Grand Prix
			Nagroda FIPRESCI
			Nagroda jury ekumenicznego
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim	Wyróżnienie
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Rawennie	Grand Prix
1974		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda Specjalna Jury
		Lubuskie Lato Filmowe	Nagroda Koordynacyjnej Rady Artystycznej Kin Studyjnych
		Klub Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich	Syrenka Warszawska
1975		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Figueira da Foz	Złoty Medal
	Bilans kwartalny	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Nagroda Międzynarodowej Katolickiej Organizacji Filmowej
1976		Lubuskie Lato Filmowe	Złote Grono
	Iluminacja	Czasopismo „Film”	Nagroda za najlepszy film o tematyce współczesnej
1977	Barwy ochronne	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Teheranie	Złoty Koziorożec za reżyserię
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złote Lwy Gdańskie
			Nagroda za reżyserię
1978		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Rotterdamie	Nagroda dziennikarzy
	Spirala	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes	Nagroda Jury Ekumenicznego
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda dziennikarzy
		Lubuskie Lato Filmowe	Nagroda Koordynacyjnej Rady Artystycznej Kin Studyjnych
1979		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Panamie	Nagroda za reżyserię
			Nagroda za scenariusz
		Czasopismo „Film”	Złota Kamera za najlepszy film o tematyce współczesnej
1980	Kontrakt	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Wyróżnienie Katolickiego Biura Filmowego
			Wyróżnienie UNICEF
	Constans	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes	Nagroda Specjalna Jury
			Nagroda Jury Ekumenicznego
		Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda Specjalna Jury
1981		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Panamie	Wielka Nagroda
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Kartagenie	Nagroda za scenariusz
1982	Imperatyw	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Nagroda Specjalna Jury
1983		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Figueira da Foz	Grand Prix
1984	Rok spokojnego słońca	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Złoty Lew
			Nagroda Związku Włoskich Dziennikarzy Filmowych dla filmu zagranicznego
1989	Stan posiadania	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie	Nagroda jury ekumenicznego
1990		Komitet Kinematografii	Nagroda Szefa Kinematografii (Przewodniczącego Komitetu Kinematografii) za twórczość filmową w dziedzinie filmu fabularnego
		Festiwal Filmowy w Strasburgu	Nagroda jury
1993	Dotknięcie ręki	Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowców Polskich	Złota Taśma
1996	Cwał	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złoty Klakier
			Nagroda Specjalna Jury
			Nagroda redakcji „Gościa Niedzielnego”
			Nagroda Dziennikarzy
			Nagroda „100° Fahrenheita”
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Tokio	Nagroda Specjalna Jury
1997		Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Złoty Rycerz” w Rosji	Srebrny Rycerz
1999	Brat naszego Boga	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Teheranie	Nagroda za scenariusz
2000	Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Złote Lwy Gdańskie
			Nagroda Dziennikarzy
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie	Nagroda Główna
2001		Wine Country Film Festival w Kalifornii	Najlepszy reżyser w konkursie międzynarodowym
		Polska Akademia Filmowa	Orzeł za najlepszy film
			Orzeł za najlepszą reżyserię
			Orzeł dla najlepszego producenta
			Orzeł za najlepszy scenariusz
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Złoty Rycerz” w Rosji	Nagroda Specjalna Jury
		Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda Jury Młodzieżowego
		Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia”	Nagroda Główna „Jańcio Wodnik”
		Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowców Polskich	Złota Taśma
		Czasopismo „Film”	Złota Kaczka za najlepszy polski film
2002	Suplement	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie	Nagroda FIPRESCI
2005	Persona non grata	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych	Nagroda Jury
2006		Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowców Polskich	Złota Taśma
2014	Obce ciało	Międzynarodowy Festiwal Kina Prawosławnego „Pokrow” w Kijowie	Nagroda Główna w konkursie filmów fabularnych
2018	Eter	Festiwal Filmów Polskich w Los Angeles	Hollywood Eagle Award

Rok	Instytucja	Nagroda	Uzasadnienie
1971	Ministerstwo Kultury i Sztuki	Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III stopnia	b.d.
1977	Lubuskie Lato Filmowe	Złote Grono	za „twórczość w oparciu o konsekwentnie podejmowaną analizę postaw moralnych człowieka we współczesnym świecie”
1978	Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej	Nagroda za lata 1976–1977	b.d.
1982	Katolickie Centrum Filmowe „La Novicella” w Rzymie	Nagroda Katolickiego Centrum Filmowego	b.d.
1984	Polska Rzeczpospolita Ludowa	Nagroda Państwowa I stopnia	za osiągnięcia w dziedzinie filmu kinowego i telewizyjnego
1987	Włoskie Stowarzyszenie Autorów Teatralnych i Filmowych	nagroda „Lumière”	za całokształt twórczości w dziedzinie filmowej
1991	Komitet Kinematografii	Nagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii dla producentów filmowych	b.d.
1997	_	Medal im. Vittorio de Siki	za sacrum w sztuce filmowej
1998	Międzynarodowa Grupa Lektury w San Miniato	Nagroda Ostatnich Lat XX Wieku	b.d.
2001	Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego	Nagroda w dziedzinie filmu	b.d.
2001	Przegląd „Febiofest” w Pradze	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2002	Festiwal Premii Internazionali E. Flaiano w Pesarze we Włoszech	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2002	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Jerozolimie	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2003	Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej	Dyplom	za „wybitne zasługi w dziele wzajemnego zrozumienia i zbliżenia społeczeństw Polski i Rosji”
2003	Festiwal Filmowy Palic w Suboticy	nagroda im. Aleksandra Lifki	za wkład w rozwój kina europejskiego
2003	Fundacja Ente dello Spettacolo	nagroda im. Roberta Bressona	b.d.
2006	Festiwal Filmowy na wyspie Ischia	Koralowy Klaps za całokształt twórczości	b.d.
2006	Festiwal Filmowy w Taorminie	Taormina Arte Award for Cinematic Excellence 2006	b.d.
2007	Batumi International Art-House Film Festival	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2007	Uniwersytet Nawarry w Pampelunie	Nagroda im. Luki Brajnovicia	za całokształt twórczości artystycznej
2007	Ińskie Lato Filmowe w Ińsku	Złota Rybka za całokształt twórczości	b.d.
2009	Międzynarodowy Festiwal im. Andrieja Tarkowskiego „Zwierciadło” w Iwanowie	Nagroda	za „wybitny wkład w kinematografię”
2009	Lato Filmów w Warszawie	Pióro Mistrza	całokształt twórczości scenariopisarskiej
2009	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sewastopolu	Nagroda Specjalna	za „wkład w rozwój światowej kinematografii”
2009	Federacja Rosyjska	Bałtycka Gwiazda	za zasługi w umacnianiu kontaktów i więzi kulturalnych państw regionu Morza Bałtyckiego
2009	Klub Inteligencji Katolickiej	Nagroda „Pontifici”	b.d.
2010	Festiwal Grand OFF w Warszawie	Grand OFF za całokształt twórczości	b.d.
2010	Festiwal Reżyserii Filmowej w Świdnicy	Kryształowy Dzik za całokształt twórczości	b.d.
2010	Papieska Rada ds. Kultury	Medal Per Artem ad Deum	b.d.
2011	Kino Charlie w Łodzi	Złoty Glan za całokształt twórczości	b.d.
2012	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Goa	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2013	Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Tofifest” w Toruniu	Złoty Anioł za całokształt twórczości	b.d.
2014	Zamojski Festiwal Filmowy „Spotkania z historią”	Grand Prix	za szczególne zasługi dla polskiej kinematografii historycznej
2014	Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Transilvania” w Klużu-Napoce	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2015	Akademia Telewizyjna	„SuperWiktor” za całokształt twórczości	b.d.
2015	12. Festiwal Filmów – Spotkań NieZwykłych w Sandomierzu	Korona Sandomierska	b.d.
2016	Sanktuarium w Łęgowie	Człowiek Pojednania i Pokoju	b.d.
2017	Prezydent Gdańska	Festiwal Solidarity of Arts	b.d.
2017	Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce	Nagroda Specjalna „Skrzydła”	za dokonania w dziedzinie sztuki filmowej poza Polską
2018	Instytut Polski w Moskwie	Człowiek Dialogu	dla twórców i działaczy kultury zaangażowanych w dialog polsko-rosyjski
2019	Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni	Platynowe Lwy za całokształt twórczości	b.d.
2019	Wojewoda kujawsko-pomorski	Nagroda	„w uznaniu zasług dla kultury polskiej”
2019	Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Listapad” w Mińsku	Nagroda Prezydenta Republiki Białorusi	za „zachowanie i promowanie duchowych tradycji w kinematografii”
2019	Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Bałtyckie debiuty” w Swietłogorsku	Nagroda	za „wkład w rozwój kina”
2019	Wojewoda kujawsko-pomorski	statuetka „Tańczącej pary kujawsko-pomorskiej”	„w uznaniu zasług dla kultury polskiej”
2019	Festiwal „Kino Pavasaris” w Wilnie	Nagroda Honorowa	b.d.
2019	Tarnowska Nagroda Filmowa	Nagroda za całokształt i wkład w polską kinematografię	b.d.
2019	Polska Akademia Filmowa	Orzeł za osiągnięcia życia	b.d.
2019	Fundacja Polskiego Godła Promocyjnego „Teraz Polska”	Wybitny Polak	_
2020	Stowarzyszenie Autorów Zdjęć Filmowych	Nagroda Specjalna	b.d.
2023	Camerimage	Nagroda za całokształt twórczości	b.d.
2024	Nagroda „Divinis et humanis”	Nagroda	za „wybitne osiągnięcia w przestrzeni kultury, sztuki, nauki, spraw społecznych oraz humanistycznych i religijnych, za wiedzę, fantazję, wyobraźnię i postawę przekraczającą to, co zwykłe, oczywiste i powszechne, za łączenie spraw «boskich i ziemskich»”

Tytuły honoris causa

Krzysztof Zanussi, znany polski reżyser i scenarzysta, został uhonorowany tytułami doktora honoris causa przez szereg renomowanych uczelni. Oto lista jego wyróżnień:

• W 2004 roku przyznano mu tytuł doktora honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II,
• W 2010 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego,
• W 2013 roku uhonorowano go tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego.

Te prestiżowe wyróżnienia świadczą o jego znaczącym wkładzie w sztukę filmową oraz zdobytym uznaniu w środowisku akademickim.

Ordery i odznaczenia

Krzysztof Zanussi, znany polski reżyser i scenarzysta, został uhonorowany wieloma prestiżowymi odznaczeniami, które świadczą o jego wpływie na kulturę i sztukę. Oto kluczowe nagrody i odznaczenia, które otrzymał w trakcie swojej kariery:

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1999),
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005),
• Oficer Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (2005, Włochy),
• Krzyż Komandorski Orderu „Za zasługi dla Litwy” (2006, Litwa),
• Order Księcia Jarosława Mądrego V Stopnia (2009, Ukraina),
• Komandor Orderu Sztuki i Literatury (2012, Francja),
• Odznaka Honorowa Krzyż Pamięci Szlaku Nadziei (2022).

Te odznaczenia podkreślają jego międzynarodowe uznanie oraz wkład w rozwój sztuki filmowej.

---

Oceń: Krzysztof Zanussi

---