Wiadukt im. Stanisława Markiewicza w Warszawie

---

Historia

Pochodzenie oraz rozwój wiaduktu im. Stanisława Markiewicza w Warszawie stanowią fascynujący temat, lecz niestety wiele materiałów dotyczących jego historii zostało zniszczonych w wyniku powstania warszawskiego. Wtedy to akta wydziału technicznego magistratu miasta Warszawy spłonęły w Arsenale razem z Archiwum Zarządu Miejskiego.

Wiadukt został zaprojektowany w celu połączenia dwóch wcześniej oddzielnych segmentów ulicy, czyli górnej części Krakowskiego Przedmieścia oraz dolnej, biegnącej wzdłuż rzeki Powiśla. Koncepcja budowy wiaduktu wynikła z potrzeby modernizacji całej ulicy Karowej, która do 1895 roku była wąskim pasem drogowym o szerokości zaledwie 3 metrów, gwałtownie opadającym ku Wiśle. Na początku wspomniana ulica kończyła się bramą, zaprojektowaną w 1856 przez Henryka Marconiego. W przeszłości nie była uważana za reprezentacyjną, ponieważ znajdował się tam zakład oczyszczania miasta, a głównie służyła do transportu śmieci.

W planach modernizacyjnych przewidywano budowę bulwarów, szerokich arterii, parków i eleganckich kamienic, co miało przyczynić się do podniesienia prestiżu tej okolicy. Zmiany wprowadzały wolno, a wiele z zamierzonych projektów pozostało w sferze planów. Ulepszenia następowały wraz z postępem prac wykończeniowych nad wiaduktem.

Projekty mające na celu poszerzenie ulicy Karowej oraz stworzenie łagodnego zjazdu powstały w latach 90. XIX wieku. W jednym z opublikowanych w 1900 roku projektów znalazł się pomysł na ślimakowy zjazd z dwu-arkadowym wiaduktem. Ostateczny projekt wykonał inż. K. Sommer dla firmy budowlanej Arnolda Bronikowskiego, a termin jego zatwierdzenia przez władze ministerialne w Petersburgu określa się na 1902 rok. Budowę samego wiaduktu rozpoczęto na wiosnę 1903 roku, a prace konstrukcyjne zakończono w 1904 roku. W tymże roku pojawiła się propozycja wykończenia wiaduktu kamienną okładziną zamiast tynku, co miało nadać mu monumentalny charakter. Na balustradzie po południowej stronie widnieje data 1905.

Patronem wiaduktu został lekarz Stanisław Markiewicz, który był pionierem w zakładaniu kolonii dla dzieci w Polsce. Warto dodać, że w 1965 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków. W wyniku generalnego remontu przeprowadzonego w latach 2006-2007, przywrócono pierwotny kamienny bruk oraz na podstawie archiwalnych zdjęć zrekonstruowano latarnie, które podświetlały wiadukt. Wcześniej usunięto je w latach 40. XX wieku jako przejaw burżuazyjnego gustu.

Dziś pod wiaduktem mieści się galeria, a nad nim wznosi się wczesnomodernistyczny budynek Polskiego Towarzystwa Higienicznego zaprojektowany przez Jana Heuricha. Co więcej, na jego powierzchni odbywają się specjalne etapy rajdów samochodowych, na przykład Rajdu Barbórki.

Architektura

Koncepcję konstrukcyjną wiaduktu zrealizowali inżynierowie Kajetan Mościcki oraz Kazimierz Dankowski. Projekt techniczny w pełni opracował inż. K. Sommer dla przedsiębiorstwa budowlanego inż. Arnolda Bronikowskiego. Wiadukt jednak w dużym stopniu zawdzięcza swój wyjątkowy wygląd Stefanowi Szyllerowi, architektowi znanemu z eklektycznego stylu, który nawiązywał do różnych historycznych form, czerpiąc szczególnie z renesansu i baroku. Jego autorstwa są też takie budowle jak gmach Politechniki, Zachęta, Stara Biblioteka UW oraz brama Uniwersytetu Warszawskiego, a także dekoracje mostu Poniatowskiego, które charakteryzują się neorenesansowymi wieżycami oraz balustradami.

Większość dekoracji na wiadukcie Markiewicza to istotne dzieła rzeźbiarskie Jana Woydygi. Osoby zjeżdżające w kierunku Powiśla mogą podziwiać piękną młodą Syrenę, natomiast w centralnej części wiaduktu umieszczono wyrazistą rzeźbę. Kobieta w koronie, symbolizująca Warszawę, trzyma w jednej ręce księgę, a w drugiej – atrybuty nauki oraz sztuki. Obok niej siedzi mężczyzna o wąsach, który dzierży koło zębate oraz miecz – symbol pracy. Nad nimi, na kamiennej kolumnie zdobionej wieńcem, płonie znicz, będący symbolem oświaty. Groźnie wyglądający mężczyzna z mokrą brodą i zmierzwionymi włosami przedstawia rzekę Wisłę.

Data	Wydarzenie
1902	stworzenie projektu dla wiaduktu
1903	rozpoczęcie prac budowlanych
1904	ukończenie robót konstrukcyjnych
1905	zakończenie budowy (udostępnienie do użytku)
1965	wpisanie do rejestru zabytków
2006–2007	przeprowadzenie generalnego remontu

---

Oceń: Wiadukt im. Stanisława Markiewicza w Warszawie

---