Ulica Jana Kilińskiego w Warszawie

---

Historia

Ulica Kilińskiego ma bogatą historię, która sięga połowy XVI wieku, kiedy to jako wąski przesmyk w zabudowie, umożliwiła doprowadzenie drewnianych rur wodociągowych do Starego Miasta; źródło wody znajdowało się na działce przy ul. Długiej 32/34.

W końcu XVII wieku postanowiono uregulować tę uliczkę, aby przygotować teren pod budowę kamienicy rajcy Jakuba Schultzendorffa na Długiej. Ostatecznie na tym miejscu powstał nieukończony pałac, zlokalizowany pod numerem 7, z pominięciem planowanego zachodniego segmentu. W roku 1717 ten pałac stał się własnością biskupa kujawskiego, Konstantego Felicjana Szaniawskiego, a od 1762 roku należał do generała-majora wojsk litewskich, Stanisława Mycielskiego.

W latach 1787–1789 pałac przeszedł przebudowę pod okiem Jana Chrystiana Kamsetzera, który nadał mu klasycystyczny styl, co spowodowało, że od tego momentu był nazywany pałacem Raczyńskich. Wzdłuż ulicy, znanej wówczas jako Wąska, zlokalizowane były pałacowe zabudowania gospodarcze, rozciągające się aż do ul. Podwale.

Po zachodniej stronie Wąskiej stał dwór księcia Janusza Radziwiłła, wybudowany w pierwszej połowie XVII wieku, który zniszczono w wyniku szwedzkiego najazdu w roku 1656. W latach sześćdziesiątych na działce od strony ul. Długiej wzniesiono murowany dwór majora Ludwika Orgiewalda, podczas gdy wschodnią część działki zajmował odbudowany dwór Radziwiłłów, tym razem dla Bogusława Radziwiłła.

W 1754 roku ten dwór przeszedł na własność sekretarza i łożniczego Augusta III, a jego konstrukcja przetrwała do 1901 roku. W czasach stanisławowskich mieścił się tam zajazd, w którym mieszkał znany wówczas poeta, Stanisław Trembecki. W roku 1821 nieruchomość została zakupiona przez młynarza Krystiana Teislera; w połowie XIX wieku od strony ul. Podwale powstał ogródek piwny o nazwie Zacisze.

Później, po dziesięciu latach, budowano tam pawilon z salą taneczną, bilardem oraz pokojami mieszkalnymi. W roku 1810 nowe bliźniacze kamienice jubilera Krystiana Karollego, zbudowane być może według projektu Hilarego Szpilowskiego, zajęły front działki od strony ul. Długiej.

W roku 1854 ulicę Wąską zamknięto w związku z budową nowych oficyn w obrębie pałacu Kazimierza Raczyńskiego, której projektantem był Alfons Kropiwnicki. Jesienią tego samego roku nastąpiło jej otwarcie po renowacji, a w 1866 roku wyburzono zabudowania należące niegdyś do młynarza Teislera. W 1863 roku nowym właścicielem działki został Jan Gotlib Bloch, a później hrabia Ludwik Krasiński, który w 1868 roku przeprowadził remont całej zabudowy i zwiększył liczbę oficyn.

Pod koniec lat 70. XIX wieku ogródek piwny był dzierżawiony przez Kuzińskiego, który nazwał go „Chateaux de Fleurs”. Po pewnym czasie powstał tam teatrzyk, a od 1887 roku w ogródku występował cyrk Salamońskiego. W roku 1870 przy zbiegu z ul. Długą urządzono pawilon, w którym sprzedawano czasopisma oraz prenumeraty. W 1881 roku ulicą Wąską zaczęły kursować tramwaje konne prowadzące do Podwala.

W 1901 roku, przy nieczynnej piwiarni, ulicę Wąską poszerzono, a piękne drzewostany zostały wycięte. Na nowo uregulowanej ulicy, w latach 1901-02 zbudowano dwie trzypiętrowe kamienice pod numerami 1 i 3 dla Karola Raczyńskiego. W kolejnym roku zakończono poszerzanie, rozbierając również kamienice jubilera Krystiana Karollego. W ich miejscu powstały nowe czteropiętrowe budynki, które niestety zostały zniszczone podczas okupacji; jeden z nich, pod nr. 5, znajdował się przy zbiegu z ul. Wąską.

Równocześnie zbudowano drugi tor tramwajowy, ale został on usunięty po kilku latach. W 1907 roku na ulicy Miodowej zaczęły kursować nowoczesne tramwaje elektryczne. W 1917 roku Wąskiej nadano obecną nazwę – Jana Kilińskiego, jako że jej patron był niegdyś mieszkańcem tej okolicy (przy ul. Szeroki Dunaj 5).

Rok 1939 był dla ulicy stosunkowo spokojny, jednak 24 stycznia 1944, w czasie hitlerowskiej łapanki, przy Kilińskiego rozstrzelano około 50 osób. Tragiczne wydarzenia miały miejsce też podczas powstania, kiedy to czołg-pułapka, przejęty przez powstańców na placu Zamkowym, wybuchł i zabił około 300 uczestników oraz cywili, raniąc kolejnych setek ludzi. To zdarzenie poważnie uszkodziło zabudowę ulicy.

W czasie powstania w pałacu Raczyńskich funkcjonował szpital, jednak po jego spacyfikowaniu, w dniu 2 września, tragicznie zginęło prawie 400 rannych oraz personel. Pałac został następnie podpalony, co doprowadziło do zniszczenia całej zabudowy ulicy.

Choć pałac odbudowano w latach 1948–1949, to rekonstrukcja wnętrz trwała aż do 1976 roku. Po wojnie, w 1946 roku, rozebrano kamienice pod nr. 1 i 3, a ich oficyny zniknęły dopiero w 1968 roku. Kamienicę pod nr. 5 usunięto po 1947 roku, a cała nieparzysta strona ulicy, mimo ciekawej historii, nie doczekała się sensownej zabudowy po wojnie.

W latach 50. ustawiono pierwszy kamień z brązu upamiętniający żołnierzy powstania warszawskiego, a w pierwszej połowie lat 70. postawiono drugi. Kamienie te przypominają o cywilach, którzy zginęli 13 sierpnia 1944 roku na skutek eksplozji czołgu. W listopadzie 2012 roku Rada Warszawy zdecydowała o zmianie nazwy ulicy z Kilińskiego na Jana Kilińskiego.

Ważniejsze obiekty

Wzdłuż ulicy Jana Kilińskiego w Warszawie można znaleźć wiele istotnych miejsc, które zachwycają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Wśród nich warto wymienić:

• Pałac Raczyńskich, obiekt o bogatej historii i architekturze,
• Mury obronne w Warszawie, które świadczą o obronnej przeszłości miasta,
• Pomnik Małego Powstańca, symboliczny znak pamięci o bohaterach dziecięcego ruchu oporu.

---

Oceń: Ulica Jana Kilińskiego w Warszawie

---