Ulica Chełmska to interesująca uliczka, zlokalizowana w urokliwej dzielnicy Mokotów w Warszawie. Dzięki swojemu charakterowi, odgrywa istotną rolę w architekturze i kulturze tego rejonu stolicy.
Odwiedzając Chełmską, można odkryć wiele fascynujących miejsc i zobaczyć, jak łączy się tu nowoczesność z historycznymi akcentami.
Historia
Ulica Chełmska, porównywalna z ulicą Dolną, ma swoje początki jako droga, która łączyła wieś oraz folwark Sielce z wsią Mokotów. Do roku 1916 była znana pod nazwą Drogi Książęcej.
W drugiej połowie XVIII wieku dokonano regulacji tej drogi, natomiast folwark Sielce przeszedł w posiadanie wielkiego księcia Konstantego w roku 1820. To on miał najprawdopodobniej na celu budowę pałacu, który służył mu jako letnia rezydencja, otoczona malowniczym parkiem w stylu angielskim.
Po włączeniu majątku księcia do Belwederu, administrowało nim księstwo łowickie, będące w rękach jego żony, Joanny Grudzińskiej.
Z zachodniej strony pałacu rozciągał się park o powierzchni blisko 11 hektarów. Naprzeciw wjazdu do parku, od 1853 roku, znajdował się krzyż ufundowany przez lokalnych mieszkańców jako wotum dziękczynne za uratowanie ich w czasie epidemii cholery.
W podobnym okresie, na obszarze dzisiejszej Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, rozpoczęto hodowlę jedwabników, której towarzyszył budynek przędzalni, a z tamtej epoki pozostała nazwa pobliskiej ulicy Jedwabniczej.
Po roku 1864 resztki folwarku Sielce zostały podzielone na mniejsze działki, tworząc kolonie wzdłuż byłej Drogi Królewskiej – dzisiejszej ul. Jana Sobieskiego oraz Chełmskiej. W XX wieku z tych kolonii zrodziły się osiedla takie jak Grochalówka, Modzelin, Marianówka oraz Kurnatówka Duża. Wraz z podziałem działek powstały nowe ulice, takie jak Sielecka, Iwicka oraz Czerska.
W dniu 16 maja 1891 roku otwarto fragment Kolei Konnej Wilanowskiej biegnący wzdłuż ulicy. Od 1894 roku pociągi były ciągnięte przez lokomotywy parowe, co stało się uciążliwe dla mieszkańców z powodu hałasu i dymu. W odpowiedzi na publiczne protesty w 1913 roku, kolejnictwo przesunięto wzdłuż Bernardyńskiej Wody. Ostatecznie, 15 maja 1914 roku, ruch parowozów wzdłuż Drogi Książęcej został wstrzymany. Rok 1914 przyniósł krótki czas kursowania tramwaju konnego po krawędzi torów kolejowych, jednak z powodu niskiego zainteresowania szybko zakończono te przewozy.
W 1900 roku na miejscu dzisiejszej WFDiF zainaugurowano budowę Przytułku Maryjnego oraz cerkwi Narodzenia Chrystusa Pana, według projektu Władimira Pokrowskiego. Sierociniec pełnił rolę instytucji rusyfikacyjnej i po 1915 roku został przekształcony w Zakład Opatrzności Bożej, kiedy to większość obiektu wykorzystano na szkołę dla 1000 uczniów. Budowla została zniszczona podczas powstania warszawskiego, a na jej miejscu wzniesiono kompleks budynków Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych.
Na początku XX wieku ul. Chełmska zyskała wybrukowaną nawierzchnię, a około 1935 roku została wyasfaltowana. Do roku 1939 istniała tam raczej chaotyczna zabudowa, okalająca warzywne ogrody. W 1916 roku, w wyniku przyłączenia obszaru do Warszawy, powstały nowe przecznice i zmieniono nazwę ulicy z Książęcej na Chełmską. W tym czasie wybudowano również nowy gmach szkolny oraz Kościół św. Kazimierza, wzniesiony między 1933 a 1939 rokiem dla Księży Zmartwychwstańców.
Krótko przed 1939 rokiem przy ul. Chełmskiej powstało kilka użytecznych kamienic czynszowych oraz dom Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Belwederskie”. W roku 1944 zniszczone zostały zarówno gmachy szkolne, jak i kaplica, a pozostała zabudowa została wypalona. Po 1946 roku rozebrano również mury przędzalni jedwabiu.
Interesującymi obiektami przy ulicy są pałac wchodzący w skład dawnego folwarku Sielce oraz otaczający go park Sielecki, który przez okres powojenny został rozparcelowany i zdewastowany.
Ważniejsze obiekty
Na ulicy Chełmskiej w Warszawie znajduje się wiele interesujących obiektów, które warto poznać. Oto niektóre z nich:
- ul. Chełmska 1/5 – teren dawnej zajezdni autobusowej R-9 Chełmska,
- ul. Chełmska 19/21 – kompleks Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, gdzie swoją siedzibę ma m.in. TV Puls; przy bramie wjazdowej znajduje się tablica Tchorka,
- ul. Chełmska 21a – kościół św. Kazimierza,
- ul. Chełmska 30/34 – siedziba Instytutu Leków oraz Wytwórni Surowic i Szczepionek,
- ul. Chełmska 36 – kamienica zbudowana przed 1925 rokiem,
- Park Sielecki,
- osiedle Chełmska.
Każdy z tych miejsc ma swoją unikalną historię i przyczynia się do bogatego krajobrazu kulturowego Warszawy. Zachęcamy do ich odkrycia!
Przypisy
- Mapa Warszawy [online], Urząd m.st. Warszawy [dostęp 05.11.2023 r.]
- Bogdan Pokropiński: Kolej wilanowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2017, s. 64. ISBN 978-83-206-1405-3.
- Bogdan Pokropiński: Kolej wilanowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2017, s. 12. ISBN 978-83-206-1405-3.
- Jarosław Zieliński. Sierociniec jak z filmu. „Stolica”, s. 66, październik 2017.
Pozostałe obiekty w kategorii "Ulice i place":
Ulica Elektryczna w Warszawie | Ulica Groszowicka w Warszawie | Ulica Józefa Mehoffera w Warszawie | Ulica Opaczewska w Warszawie | Ulica 1 Praskiego Pułku WP w Warszawie | Ulica 29 Listopada w Warszawie | Ulica Adama Mickiewicza w Warszawie | Ulica Agrykola w Warszawie | Ulica Akademicka w Warszawie | Ulica Aleksandra Fredry w Warszawie | Ulica Burmistrzowska w Warszawie | Ulica Burakowska w Warszawie | Ulica Borzymowska w Warszawie | Ulica Biała w Warszawie | Ulica Brzeska w Warszawie | Ulica Bronisława Czecha w Warszawie | Ulica Biruty w Warszawie | Ulica Smocza w Warszawie | Ulica Jana Sebastiana Bacha w Warszawie | Rynek Nowego Miasta w WarszawieOceń: Ulica Chełmska w Warszawie