Pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

---

Lokalizacja i forma pomnika

Pomnik usytuowany jest w znanej lokalizacji, mianowicie w Kwaterze Smoleńskiej Cmentarza Wojskowego na Powązkach, tuż przy wylocie alei Profesorskiej. Jego architektura opiera się na dwóch żelbetonowych prostopadłościanach, które obłożono białym kamieniem; większy z nich ma wymiary 12 × 4 × 1 m, a mniejszy 10 × 4 × 1 m. Oba prostopadłościany są ustawione w sposób symbolizujący przełamanie jednego z bloków, które sprawia wrażenie zapadania się w ziemię.

Na bocznej ścianie jednego z elementów pomnika znajduje się zbiór nazwisk, którzy zmarli w tragicznej katastrofie smoleńskiej – łączna liczba 96 ofiar. Z kolei na drugiej, przeciwnej ścianie widnieje inskrypcja, która brzmi: „PAMIĘCI 96 OFIAR KATASTROFY LOTNICZEJ POD SMOLEŃSKIEM 10 KWIETNIA 2010 ODDALI ŻYCIE W SŁUŻBIE OJCZYZNY W DRODZE NA OBCHODY 70 ROCZNICY ZBRODNI KATYŃSKIEJ”. To niezwykle ważne przesłanie pielęgnuje pamięć tych, którzy zginęli.

Integralną częścią tego memorialu są również nagrobki 28 osób, których szczątki spoczywają w tej samej kwaterze. Wśród tych, którzy zostali pochowani, znajdują się: gen. Andrzej Błasik, gen. Franciszek Gągor, Grażyna Gęsicka, gen. Kazimierz Gilarski, Przemysław Gosiewski, ppłk Robert Grzywna, Mariusz Handzlik, ks. Roman Indrzejczyk, kpt. Paweł Janeczek, Dariusz Jankowski, Natalia Januszko, Mariusz Kazana, Janusz Krupski, Wojciech Lubiński, Barbara Maciejczyk, Barbara Mamińska, Stefan Melak, ppor. Andrzej Michalak, mjr Dariusz Michałowski, Stanisław Mikke, por. Piotr Nosek, Andrzej Przewoźnik, Sławomir Skrzypek, Władysław Stasiak, ppor. Jacek Surówka, Aleksander Szczygło, Jolanta Szymanek-Deresz oraz Izabela Tomaszewska.

W strukturze pomnika umieszczona jest także czarna kamienna tablica, która została wzbogacona o relief krzyża. Przykrywa ona urny z prochami osób zmarłych, które miały miejsce pochówków w Kwaterze Smoleńskiej 10 maja 2010 roku, po zakończeniu ceremonii pogrzebowych. Umieszczono tam spopielone szczątki 11 osób zidentyfikowanych oraz jedną osobę niezidentyfikowaną.

Biały kamień użyty do konstrukcji monumentu to tak zwany „granit white imperial”, który jest prekambryjskim gnejsami z Indii. Nagrobki czterech członków załogi samolotu Tu-154M, również znajdujące się w Kwaterze Smoleńskiej, zbudowano z tego samego materiału. Są to ppłk Robert Grzywna, ppor. Andrzej Michalak, Natalia Januszko oraz Barbara Maciejczyk. Pozostałe nagrobki ofiar katastrofy wykonano z czarnego lub grafitowego „szwedzkiego granitu”, który jest dolerytem z grupy gabra pochodzącym ze Szwecji, a do wybrukowania terenu kwatery użyto czarnej bazaltowej kostki przywiezionej z Ukrainy.

Historia i uroczystości

Grób ofiar katastrofy, które zginęły w tragicznym wypadku w Smoleńsku, jest częścią upamiętnienia, które ma swoje szczególne miejsce w sercach wielu Polaków. Konkurs na projekt pomnika zorganizowało Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy, które przyjęło prace architektoniczne od czterech zaproszonych artystów: Antoniny Wysockiej-Jończak, Marka Moderaua, Dariusza Kowalskiego oraz Andrzeja Sołygi. Ostatecznie wybrano projekt zaproponowany przez Marka Moderaua. Jego koncepcja została skonsultowana z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, której przewodniczył Andrzej Krzysztof Kunert.

Budowę pomnika, która rozpoczęła się w sierpniu 2010 roku, udało się zakończyć pod koniec października tego samego roku. Całkowity koszt inwestycji wyniósł około 2 milionów złotych, a wykonawcą robót było Miejskie Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Warszawie.

W dniu 28 października 2010 roku w Kwaterze Smoleńskiej miała miejsce uroczystość, podczas której dowódca Sił Powietrznych RP, generał broni pil. Lech Majewski, w towarzystwie delegacji Dowództwa Sił Powietrznych oraz 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego, oddał hołd poległym lotnikom.

Warto zaznaczyć, że odsłonięcie pomnika miało miejsce 10 listopada 2010 roku. Uczestniczyli w nim między innymi prezydent RP Bronisław Komorowski wraz z małżonką, marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna, premier Donald Tusk oraz przedstawiciele rodzin ofiar. Ceremonii poświęcenia dokonał metropolita warszawski, arcybiskup Kazimierz Nycz.

W trakcie uroczystości wygłoszone zostały okolicznościowe przemówienia, w tym wystąpienie Joanny Racewicz, wdowy po Pawle Janeczku, który był oficerem Biura Ochrony Rządu i zginął w katastrofie. Warto dodać, że w ceremonii uczestniczył także Bronisław Komorowski oraz prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz.

Co ciekawe, Jarosław Kaczyński nie brał udziału w oficjalnej uroczystości odsłonięcia pomnika, gdyż w tym samym czasie składał kwiaty pod Pałacem Prezydenckim w Warszawie. Przybył na Powązki dopiero po zakończeniu ceremonii, co zostało odnotowane przez zagraniczne media.

Kontrowersje

Pomnik upamiętniający ofiary katastrofy smoleńskiej stał się przed jego odsłonięciem przedmiotem licznych kontrowersji. Wielu członków rodzin poszkodowanych postrzegało go jako pozbawiony wartości estetycznych oraz niepotrzebny. Beata Gosiewska, wdowa po Przemysławie Gosiewskim, który spoczywa w Kwaterze Smoleńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, wyraziła opinię, że ów pomnik stanowi raczej dzieło władz niż rzeczywistą pamięć o ofiarach tragedii. Podkreślała również, że projekt nie był konsultowany z bliskimi ofiar.

W listopadzie 2010 roku zastrzeżenia dotyczące braku symboli religijnych i państwowych na pomniku (takich jak krzyż i godło państwowe) przyczyniły się do sformułowania wniosku przez Wojewódzki Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Krakowie. Wniosek ten dotyczył pilnego odwołania z pozycji sekretarza Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzeja Krzysztofa Kunerta, a sprawa pomnika nagrobnego żołnierzy bolszewickich w Ossowie również była podnoszona jako argument w tej dyskusji.

---

Oceń: Pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

---