Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk

Instytuty

Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk jest ważną placówką naukową, która została założona w 1954 roku. Jego misją jest prowadzenie badań w zakresie historii nauki, obejmujących zarówno nauki społeczne, jak i ścisłe oraz przyrodnicze. W instytucie dąży się także do analizy historii techniki, a także dziejów oświaty i wychowania.

W badaniach naukowych Instytut koncentruje się na siedmiu kluczowych pracowniach, które reflektują różnorodność naukowych zainteresowań:

  • Pracownia Dziejów Oświaty i Antropologii Kultury,
  • Pracownia Historii Idei Humanistycznych i Społecznych,
  • Pracownia Historii Nauk Przyrodniczych i Medycznych,
  • Pracownia Historii Nauk Ścisłych,
  • Pracownia Historii Techniki,
  • Pracownia Naukoznawstwa,
  • Pracownia Wiedzy o Dawnej Książce.

Instytut jest także gospodarzem własnej biblioteki naukowej oraz wydawnictwa, co wspiera rozwój badań i publikacji. Rada Naukowa Instytutu, której przewodniczy Leszek Zasztowt, ma uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora oraz doktora habilitowanego w dziedzinie nauk humanistycznych.

Siedzibą Instytutu jest Pałac Staszica w Warszawie, co dodaje prestiżu tej instytucji. W 2011 roku Instytut z dumą otrzymał imię Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów, co podkreśla jego historię i osiągnięcia w obszarze badań naukowych.

Historia i ludzie

Tematyka związana z historią nauki w Polsce gromadzi wybitnych specjalistów. Instytut Historii Nauki PAN powstał w wyniku integracji różnych jednostek zajmujących się historią nauki i techniki. Jego początkowe etapy obejmują Zakład Historii Nauki, który istniał w latach 1954-1958, a następnie przekształcony został w Zakład Historii Nauki i Techniki (1958-1974). Dalsze zmiany prowadziły do stworzenia Pracowni Dziejów Oświaty (1953-1974) oraz Zakładu Historii Oświaty i Techniki (1974-1977). W 1977 roku instytut przyjął nazwę Instytut Historii Nauki, a od 1994 znany jest po prostu jako Instytut Historii Nauki.

W gronie twórców tej instytucji znalazł się Bogdan Suchodolski, który pełnił funkcję dyrektora w latach 1958-1974 oraz Aleksander Birkenmajer, przewodniczący Komitetu Historii Nauki (1958-1967). Następnie, od 1974 do 1989 dyrektorem był profesor Józef Miąso.

Przed restrukturyzacją instytut składał się z dwóch głównych zakładów:

  • Zakład Historii Nauk Społecznych, Oświaty i Organizacji Nauki, który obejmował sekcje: Historii Nauk Społecznych, Dziejów Oświaty oraz Historii Organizacji Nauki,
  • Zakład Historii Nauk Ścisłych, Przyrodniczych i Techniki, gdzie działały sekcje takie jak Historii Nauk Ścisłych, Historii Medycyny, Historii Chemii i Farmacji oraz Historii Nauk Matematycznych.

W różnych okresach wśród pracowników instytutu znaleźli się także znani profesorowie:

  • Kalina Bartnicka (dyrektor Instytutu 2003–2007),
  • Jerzy Dobrzycki (zastępca dyrektora i dyrektor w latach 1989–1995),
  • Łukasz Kurdybacha (kierownik Pracowni Dziejów Oświaty 1953–1969),
  • Halina Lichocka (zastępca dyrektora 1996–2007; kierownik Zakładu Historii Nauk Ścisłych, Przyrodniczych i Techniki),
  • Stanisław Mauersberg (zastępca dyrektora 1977–1984, Zakład Dziejów Oświaty),
  • Jerzy Michalski (zastępca kierownika Zakładu 1956–1958),
  • Jan Piskurewicz (zastępca dyrektora 1993–1995),
  • Jerzy Róziewicz (zastępca dyrektora 1984–1989),
  • Paweł Rybicki (kierownik Zakładu 1956–1958),
  • Joanna Schiller-Walicka (zastępca dyrektora),
  • Jacek Soszyński (dyrektor Instytutu),
  • Irena Stasiewicz-Jasiukowa (pełniąca obowiązki kierownika Zakładu w 1974),
  • Andrzej Śródka (dyrektor instytutu 1995–2003),
  • Waldemar Voisé (kierownik i zastępca dyrektora Zakładu 1954–1956),
  • Jarosław Włodarczyk (zastępca dyrektora od 2008; dyrektor w latach 2015–2019),
  • Leszek Zasztowt (zastępca dyrektora 1990–1993 i dyrektor 2007–2015).

Wkład w działalność naukową instytutu wnieśli także:

  • Stefan Amsterdamski (Zakład Historii Organizacji Nauki),
  • Józef Babicz (Zakład Historii Nauk Przyrodniczych oraz Zakład Historii Geografii i Kartografii),
  • Henryk Barycz (Pracownia Historii Nauki Odrodzenia w Krakowie),
  • Andrzej Biernacki (Zakład Historii Organizacji Nauki),
  • Tadeusz Bieńkowski (Zakład Dziejów Oświaty),
  • Tadeusz Bilikiewicz (Zespół Historii Medycyny w Gdańsku),
  • Aleksander Birkenmajer (pracownik Zakładu 1955–1960),
  • Stanisław Brzozowski (kierownik filii krakowskiej Instytutu),
  • Jerzy Bukowski (przewodniczący Sekcji Historii Nauk Komitetu Nauk Historycznych),
  • Jerzy Burchardt (Zakład Badań Kopernikańskich),
  • Ludwik Chmaj (Pracownia Dziejów Oświaty),
  • Paweł Czartoryski (Pracownia i Zakład Badań Kopernikańskich),
  • Marian Falski (Pracownia Dziejów Oświaty),
  • Małgorzata Frankowska-Terlecka (Zakład Historii Nauk Społecznych),
  • Andrzej Feliks Grabski (przewodniczący Komitetu Historii Nauki PAN 1981–1989),
  • Wanda Grębecka (Zakład Historii Nauk Ścisłych),
  • Włodzimierz Hubicki (Pracownia Historii Nauk Matematyczno-Przyrodniczych),
  • Bohdan Jaczewski (Pracownia Historii Organizacji Nauki),
  • Jaromir Jeszke (Zakład Historii Medycyny),
  • Michał Kokowski (kierownik filii w Krakowie),
  • Tadeusz Kowalik (Pracownia Edycji Dzieł Oskara Langego),
  • Barbara Kuźnicka (Zespół Historii Farmacji),
  • Leszek Kuźnicki (członek Rady Naukowej Instytutu),
  • Bogusław Leśnodorski (przewodniczący Komitetu Historii Nauki w 1952 oraz Komitetu w latach 1972–1974),
  • Edward Malak (zastępca dyrektora w 2007–2008),
  • Krzysztof Maślanka (sekcja Historii Nauk Matematycznych),
  • Zygmunt Modzelewski (przewodniczący Komitetu Historii Nauki 1953–1954),
  • Bolesław Olszewicz (Zespół Historii Kartografii),
  • Eugeniusz Olszewski (przewodniczący Sekcji Historii Nauk Technicznych),
  • Kazimierz Opałek (Pracownia Historii Nauki Oświecenia w Krakowie),
  • Bolesław Orłowski (kierownik Zakładu Historii Nauk Ścisłych),
  • Jerzy Osiatyński (Pracownia Edycji Dzieł Oskara Langego),
  • Bożena Płonka-Syroka (Zakład Historii Medycyny),
  • Zofia Podgórska-Klawe (kierownik Zakładu Historii Nauk Medycznych),
  • Karol Poznański (Pracownia Dziejów Oświaty),
  • Grażyna Rosińska (Zakład Badań Kopernikańskich),
  • Ksawery Rowiński (Pracownia Historii Nauk Biologicznych),
  • Marian Henryk Serejski (Zespół Historii i Metodologii Nauki XIX Wieku),
  • Bolesław Skarżyński (filia Zakładu w Krakowie),
  • Ryszard Terlecki (kierownik filii Instytutu w Krakowie),
  • Ryszard Wroczyński (Pracownia Dziejów Oświaty),
  • Wiesław Wójcik (sekcja Historii Nauk Matematycznych),
  • Zbigniew J. Wójcik (przewodniczący Zespołu Historii Nauk Przyrodniczych),
  • Andrzej Wyczański (zakład Badań Kopernikańskich),
  • Stefan Zamecki (zakład Historii Nauk Ścisłych),
  • Stefan Żółkiewski (przewodniczący Komitetu Historii Nauki 1954–1956).

Edycje

Główne zadanie, jakie realizuje Instytut Historii Nauki PAN, to edycja Dzieł wszystkichMikołaja Kopernika. Nad tym monumentalnym projektem czuwa Paweł Czartoryski, którego zaangażowanie w prace edycyjne ma kluczowe znaczenie. Głównym celem jest przygotowanie kompleksowej publikacji, która uwzględni wszystkie istotne wątki dotyczące tego wybitnego astronoma.

Oprócz tego, Instytut koncentruje się na tworzeniu syntezy Historii nauki polskiej, do tej pory wydano dziewięć tomów, nad którymi pracował Bogdan Suchodolski. Ta monumentalna praca, z racji swojej skali i szczegółowości, odgrywa istotną rolę w polskiej historiografii i nauce.

W chwili obecnej działania te są kontynuowane, a w instytucie rozpoczęły się również prace nad edycją osiemnastowiecznych materiałów Komisji Edukacji Narodowej. Cieszy fakt, że materiały te zostały umieszczone na liście światowego dziedzictwa UNESCO, co nie tylko podkreśla ich znaczenie, ale także przyczynia się do ich ochrony oraz popularyzacji.

Serie wydawnicze

Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk jest odpowiedzialny za szereg interesujących serii wydawniczych, które w znaczący sposób przyczyniły się do rozwoju wiedzy na temat historii nauki w Polsce.

  • Mikołaja Kopernika Opera Omnia, tomy I-IV (1972-2007) zredagowane przez Paweł Czartoryski oraz jego kontynuatorów, dostępne są w różnych wersjach językowych,
  • Seria „Historia nauki polskiej”, tomy I-X (1970-2015 i obecnie kontynuowana), pod redakcją Bogdan Suchodolski oraz jego zespołu,
  • „Archiwum Dziejów Oświaty”, tomy I-XIII (1959–2000 i kontynuacja), zredagowane przez Kalina Bartnicka,
  • „Źródła do Dziejów Geografii”, tomy I–II (1994–1996),
  • „Źródła do Dziejów Nauki i Techniki”, tomy I-XVIII (1957-1992) i kontynuacja dostępna jako:
  • „Fontes Rerum ad Historiam Scientiae Spectantium” (Series Recentior), tomy I-IX (2010–2019 i kontynuacja),
  • „Monografie z Dziejów Nauki i Techniki”, tomy I-CLIII (1957-2002 i kontynuacja), redagowane przez Stefan Zamecki,
  • „Monografie z Dziejów Oświaty”, tomy I-LI (1957-2020 i kontynuacja), redagowane przez Leszka Zasztowta,
  • „Z Dziejów Kartografii”, tomy I-XIV (1979-2008 i kontynuacja),
  • „Historia Leków Naturalnych”, tomy I-VI (1986-2007 i kontynuacja), pod redakcją Barbary Kuźnickiej,
  • „Studia Copernicana”, tomy I-XLV (1970-2016 i kontynuacja), redagowane przez Jarosława Włodarczyka,
  • „Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX w.”, tomy I–II (1997−2000), pod redakcją Zofii Podgórskiej-Klawe.

Wszystkie wymienione serie są niezwykle istotnym wkładem w dokumentowanie i analizowanie polskiej tradycji naukowej, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do ważnych materiałów źródłowych oraz monografii.

Czasopisma

W ramach działalności instytutu, publikowane są różnorodne czasopisma naukowe, które przyczyniają się do pogłębiania wiedzy z zakresu historii nauki oraz jej osiągnięć. Oto lista wybranych tytułów:

  • Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki, w redakcji Jerzego Kaliszuka,
  • Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, pod redakcją Zbigniewa Tucholskiego,
  • Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny, redagowane przez Jaromira Jeszkego,
  • Organon, w redakcji Roberta Zaborowskiego,
  • Rozprawy z Dziejów Oświaty, redagowane przez Joannę Schiller-Walicką.

Te czasopisma wnoszą znaczący wkład w rozwój wiedzy na temat historii i teorii nauki, dokumentując osiągnięcia intelektualne minionych wieków.

Oceń: Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk

★★★★★
Średnia ocena:4.94 Liczba ocen:19