Fort Wawer

Twierdze

Fort Wawer jest jednym z historycznych fortów, które tworzyły Twierdzę Warszawę, wzniesionym w latach 90. XIX wieku na prawym brzegu Wisły, w obrębie osiedla Wawer.

Ten fort, będący niegdyś ważnym punktem obronnym, niestety nie przetrwał do dzisiejszych czasów. Obecnie na jego terenie znajdziemy urokliwy park im. Matki Mojej, który wchodzi w obręb ulic: Łysakowskiej, Bychowskiej, Strusia oraz Akwarelowej.

Opis

Fort Wawer, będący budowlą jednowałową o jednostajnym kształcie, zajmował obszar o wielkości około 2 ha, z obrysami rowów fortecznych. Znajdował się w składzie Warszawskiego Rejonu Umocnionego, gdzie pełnił funkcję jednego z kluczowych elementów obronnych zamykających rejon od strony wschodniej. Jego głównym przeznaczeniem była obrona boku tak zwanego trójkąta Warszawa-Zegrze-Modlin, w bezpośrednim sąsiedztwie Twierdzy Warszawa, z którą łączył go forteczny wał biegnący wzdłuż ulicy Ostrobramskiej.

Fort miał kluczowe znaczenie dla utrzymania kontroli nad infrastrukturą kolejową, szczególnie nad linią Kolei Nadwiślańskiej, w miejscu przecięcia z szosą Brzeską. Niepewność co do autora projektu oraz daty budowy fortu utrzymuje się do dziś. Ze niektórych źródeł wynika, że projektantem mógł być Konstanty Wieliczko, który datuje fort na rok 1904, podczas gdy inne badania archiwalne wskazują na jego powstanie w latach 1892-1893. Warto dodać, że przed jego budową na tym terenie funkcjonował cmentarz gminy ewangelicko-augsburskiej, co sugeruje, że fort mógł być wzniesiony pomiędzy wiosną 1893 r. a latem 1894 r. i pierwotnie został nazwany Fortem Suworowa.

W dniu 31 stycznia 1909 r. fort został skasowany w ramach likwidacji Twierdzy Warszawa, a jego rozbiórka rozpoczęła się latem 1919 r. Tego samego lata przerwano prace rozbiórkowe na krótki czas, by przygotować pozostałości obiektu do obrony przed nadciągającą Armią Czerwoną. Fort stał się częścią trzeciej linii obrony Warszawy, a jego budową kierował gen. Władysław Wejtko. Do dnia 13 sierpnia 1920 r. fort był w pełni przygotowany do obrony.

Do października 1920 r. w obiekcie stacjonowały wojska, a także realizowano prace poprawiające jego funkcjonalność. Niestety, 22 października 1920 r. gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański wydał rozkaz opuszczenia fortu, co doprowadziło do jego ostatecznej rozbiórki. W 1936 r. Prezydent Rzeczypospolitej przekazał tereny fortu gminie Wawer na cele ogólne, obejmujące 7 ha, jak również udzielił zgody na odpłatne odstąpienie 13 ha, które miały zostać sprzedane osobom prawnym i fizycznym.

Przypisy

  1. Jarosław Zieliński: Aneks. Forty warszawskie − stan zachowania. Wizja lokalna przeprowadzona w dn. 21 i 24.10.1997 r., [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 279.
  2. Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 29.09.1936 r., Dz.U. z 1936 r. nr 77, poz. 541.
  3. Data wynika z zachowanych akt społeczności gminy ewangelicko-augsburskiej od której władze rosyjskie wykupiły teren.

Oceń: Fort Wawer

★★★★★
Średnia ocena:4.64 Liczba ocen:19