Zygmunt Heryng

---

Życiorys

Zygmunt Heryng przyszedł na świat w rodzinie kupieckiej o żydowskich korzeniach, które były zasymilowane w Warszawie. Jego rodzicami byli Edward Heryng (1818-1888), kupiec oraz obywatel Warszawy, a także aktywny członek Komitetu Giełdy Warszawskiej (1873-1876) oraz sędzia trybunału handlowego (1870). Matką była Emilia Szletyńska (1823-1885). Wśród sześciorga rodzeństwa Zygmunta największą renomą cieszył się Teodor Heryng (1847-1925), znany warszawski lekarz i laryngolog.

Heryng ukończył II Męskie Gimnazjum Klasyczne w Warszawie w 1871 roku, a następnie rozpoczął studia w Instytucie Górniczym w Petersburgu. Po roku przerwał studiowanie i kontynuował edukację w Wiedeńskiej Akademii Handlowej. Po zdobyciu dyplomu w 1873 roku oraz krótkiej praktyce handlowej w kantorze swojego ojca, wyjechał znowu w 1876 roku do Petersburga, gdzie zaangażował się w działalność kółek socjalistycznych. Już w gimnazjum przyjaźnił się z Kazimierzem Hildtem (1853-1879), jednym z pionierów polskiego socjalizmu. Jego czas w Petersburgu zaowocował studiowaniem teorii Marksa, Rodbertusa oraz Lassalle’a, a także współredagowaniem nielegalnego pisma „Naczało” z Aleksandrem Więckowskim. Brał udział w jednej z pierwszych demonstracji, która odbyła się przed Soborem Kazańskim 6 lutego 1876 roku.

W 1878 roku, na zaproszenie Ludwika Waryńskiego, Heryng powrócił do Warszawy, gdzie zajął się organizowaniem kółek socjalistycznych. Został uwięziony w X Pawilonie i skazany administracyjnie na zesłanie na Syberię Wschodnią na dwa i pół roku w kwietniu 1879. W X Pawilonie znalazła się również jego narzeczona, Helena Kon (1859-1916), która sama dobrowolnie dołączyła do zesłania. Ich małżeństwo odbyło się w Krasnojarsku, gdzie w 1881 roku na statku na rzece Jenisej urodziła się ich pierwsza córka Stefania. Zesłanie Heryngów na Syberii trwało od lipca 1881 do maja 1883 roku, a po pobycie w Krasnojarsku osiedlili się w Jenisejsku.

Po powrocie do Polski w 1883 roku Zygmunt Heryng zajął się publicystyką, współpracując z różnymi gazetami, takimi jak „Gazeta Handlowa”, „Przegląd Tygodniowy” oraz „Prawda”. Był jednym z założycieli miesięcznika „Fortuna” (1885) oraz tygodnika „Głos” (1886). Należał również do wykładowców Uniwersytetu Latającego w Warszawie. W 1898 roku przyłączył się do Polskiej Partii Socjalistycznej, a po jej rozłamie należał do Polskiej Partii Socjalistycznej-Frakcji Rewolucyjnej. W 1904 roku brał udział w demonstracji na placu Grzybowskim, współorganizując Uniwersytet dla Wszystkich. Był inspektorem w prywatnej szkole realnej Zdzisława Majewskiego, która działając przy ulicy Nowowielkiej 1c, została zamknięta w wyniku działań administracyjnych.

W obliczu prześladowań za swoją działalność polityczną oraz oświatową w czasach rewolucji 1905–1907, Heryng osiedlił się w Galicji, gdzie rozpoczął pracę na Uniwersytecie Ludowym w Krakowie i zainicjował wydawanie „Encyklopedii Ludowej”. Będąc nadal aktywnym działaczem, od 1913 roku należał do Wydziału Finansowego Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W 1909 roku, mimo że kolegium profesorskie Politechniki Lwowskiej powołało Herynga na stanowisko profesora zwyczajnego ekonomii politycznej, austriackie władze nie zatwierdziły jego wyboru. W czasie I wojny światowej Heryngowie powrócili do Warszawy, gdzie w 1916 roku zmarła jego żona Helena.

Od 1915 roku Zygmunt Heryng aktywnie zaangażował się w działalność Uniwersytetu Ludowego, organizując Towarzystwo Szerzenia Wiedzy Handlowej i Przemysłowej. Prowadził wykłady w Stowarzyszeniu Wolnomyślicieli Polskich oraz w Wolnej Wszechnicy Polskiej, koncentrując się na ekonomii politycznej oraz ubezpieczeniach społecznych. W niepodległej Polsce Heryng pracował w Ministerstwie Opieki Społecznej, a w 1920 roku powierzone mu zostały obowiązki na stanowisku referenta prac naukowych dotyczących wszystkich działów ubezpieczeń społecznych. Jego kariera zawodowa wiązała się z pracą w towarzystwach ubezpieczeniowych, takich jak „Przezorność”, „Nadieżda”, „Rosja” oraz „Piast”.

Po śmierci żony Heryng ożenił się z Natalią Politur w 1919 roku, a z ich związku urodziła się najmłodsza córka Halina (1920–2011). Z małżeństwa z Heleną miał pięcioro dzieci: Stefanię (1881-1937), Jadwigę (1884-1957), Jerzego (1886-1937), Juliana (1888-1920?) oraz Edwarda, który zmarł w dzieciństwie. Trójka jego najstarszych dzieci była aktywnie związana z lewym skrzydłem ruchu socjalistycznego; Jerzy z nich był jednym z najważniejszych działaczy komunistycznych w Polsce. Stefania wyszła za Maksymiliana Horwitz-Waleckiego, jednego z liderów Komunistycznej Partii Polski.

Zygmunt Heryng zmarł 27 stycznia 1931 roku i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera c-3-16).

Działalność naukowa i pisarska

Prace naukowe i pisarskie Zygmunta Herynga przyniosły owocne rezultaty, które znacząco wpłynęły na myślenie ekonomiczne w jego czasach. Najbardziej znaną jego publikacją jest Logika ekonomii. Zasadnicze pojęcia ekonomiczne ze stanowiska nauki o energii, wydana w Warszawie w 1896 roku. Książka ta składa się z trzech kluczowych części. W pierwszej z nich autor skoncentrował się na teoretycznych oraz poznawczych podstawach badań ekonomicznych, szczegółowo analizując zjawisko przyczynowości oraz definiując pojęcia mocy i energii.

Druga część książki odnosi się do logicznych fundamentów analizy ekonomicznej, w której Heryng bazował na wcześniejszych badaniach dotyczących logiki Wilhelma Wundta. Natomiast w trzeciej części praca ta przedstawia system ekonomiczny Herynga, oparty na paradygmacie nauki o energii. Inspirował się przy tym myślą Wundta, co posłużyło mu do rozwoju własnych, nowatorskich metodologii badawczych w obszarze ekonomii.

Heryng łączył te idee z pojęciem energetyzmu, odnosząc się do współczesnych prac z dziedziny fizyki, w tym autorów takich jak Helmholtz, Meyer i Joule. Jego Logika ekonomii została przetłumaczona na język rosyjski (Логика экономіи: основныя экономическія понятія съ энергетической точки зрѣнія w 1909 roku) oraz we fragmentach na język francuski (niewydana), a podsumowanie ukazało się w Annalen der Naturphilosophie Wilhelma Ostwalda w 1910 roku. Publikacja zyskała uznanie wśród naukowców, co potwierdzają liczne recenzje, w tym te autorstwa Ludwika Krzywickiego w Kosmosie i społeczeństwie oraz recenzja Jana Steckiego na łamach Głosu.

Do reszty jego osiągnięć pisarskich należy zaliczyć:

• Rubel. Historia, przyczyny wahań, środki ustalenia pierwotnego rubla. Studium ekonomiczne, Warszawa 1890,
• Teoria i praktyka ekonomii, Warszawa 1897,
• Gawędy ekonomiczne, Warszawa 1891 i 1906,
• Èkonomičeskìja besědy: (osnovy političeskoj èkonomìi) S.-Petersburg 1901,
• Jaką winna być „Encyklopedia Ludowa?”, Kraków 1908,
• O czym mówią nauki społeczne? Ekonomia społeczna, Warszawa 1908,
• Finansowe podstawy bytu ekonomicznego w niepodległej Polsce, Warszawa 1917,
• Samopomoc społeczna jako ostatnia dla nas deska ratunku, Warszawa 1923,
• Rola kapitału amerykańskiego w życiu państwowym i gospodarczym Polski, Warszawa 1929.

Te tytuły jedynie częściowo oddają intelektualną aktywność Herynga, który oprócz ekonomii badał również zagadnienia z zakresu filozofii, religioznawstwa, matematyki, logiki, psychologii i socjologii. W jego archiwum pozostało wiele rękopisów, w tym studium pod tytułem Świat jako ruch oraz materiały dotyczące Józefa Piłsudskiego.

W późniejszym okresie swojego życia Heryng spisał wspomnienia dotyczące jego zaangażowania w początkowe lata ruchu socjalistycznego zarówno w Rosji, jak i w Polsce, przedstawiając wydarzenia nie tylko z perspektywy uczestnika, ale i badacza socjologii i psychologii. Efektem tej pracy jest książka Socjalizm przed pół wiekiem (1875-1880) w Rosji i w Polsce. Przeżycia i rozważania, wydana w Łodzi w 2007 roku (fragmenty publikowane w Niepodległości, t. 1, 3, 1930).

Dodatkowo Heryng zajmował się tłumaczeniem istotnych tekstów, w tym dzieła Wilhelma Wundta Teoria poznania, które wydał w Warszawie w 1889 roku, oraz powieści Emila Zoli z cyklu Rougon-Macquart, publikowanych na łamach Przeglądu Tygodniowego.

---

Oceń: Zygmunt Heryng

---