Maurycy Orgelbrand

---

Życiorys

W kwietniu 1853 roku Maurycy Orgelbrand otrzymał od swojego brata Samuela pożyczkę w wysokości 4500 rubli, co pozwoliło mu na założenie księgarni nakładowej oraz składu nut. Jego nowa działalność zyskała siedzibę w Wilnie przy ulicy Świętojańskiej, a już po spłaceniu połowy długu stał się jej pełnoprawnym właścicielem. Otworzenie księgarni zwróciło uwagę poety Władysława Syrokomli, który opisał ją w żartobliwym wierszu zatytułowanym „Księgarnia”. W linii handlowej oferował nie tylko książki, ale także papier, obrazy, a nawet fortepiany i pianina. Wrodzone umiejętności marketingowe pozwoliły mu na utworzenie wypożyczalni książek polskich oraz zagranicznych, szczególnie tych w języku francuskim, i rozwinięcie prenumeraty czasopism.

W początkowych latach swojej działalności w Wilnie, Maurycy Orgelbrand podjął się znaczącego projektu, jakim było wydanie Słownika języka polskiego… do podręcznego użytku, znanego jako słownik wileński. Prace nad tym dziełem zainicjowane zostały już w 1854 roku, a jego powstanie odbyło się dzięki „staraniu i kosztom” Orgelbranda oraz merytorycznej współpracy z takimi osobami jak A. Zdanowicz, M. Bohusz-Szyszko, J. Filipowicz oraz wieloma innymi, co ostatecznie zaowocowało wydaniem w dwóch częściach w 1861 roku.

W okresie przed powstaniem styczniowym w 1863 roku, Orgelbrand sprowadzał książki polskie wydane zarówno w Królestwie Kongresowym, jak i w innych krajach. W 1864 roku przeprowadzono rewizję jego księgarni, podczas której znaleziono wiele z tych książek, a także regulaminy wojskowe oraz mapy, które były potrzebne władzom powstańczym.

Po upadku powstania styczniowego Maurycy towarzyszył swojej żonie, Eleonorze, w jej zesłaniu, które było konsekwencją jej udziału w manifestacjach. Deportowana została najpierw do guberni wschodnich, a następnie – za korespondencję z księdzem Józefem Steckim – do guberni ołonieckiej. Wkrótce, bo w 1865 roku, Orgelbrand przeniósł się do Warszawy, sprzedając księgarnię w Wilnie E.T. Lambeckowi w 1866 roku. W Warszawie otworzył nową księgarnię przy Krakowskim Przedmieściu 407 (obecnie pod numerem 1) i wznowił działalność związaną z handlem nutami, mapami oraz atlasami, a także z wypożyczalnią literatury polskiej i francuskiej.

W stolicy, podobnie jak wcześniejszych latach, zainicjował prenumeratę czasopism. W 1871 roku przeniósł swoją firmę na Nowy Świat 69, a później, w 1876 roku, otworzył filię przy Senatorskiej 22, którą sprzedał w 1888 lub 1889 roku J. Guranowskiemu. W 1873 roku Maurycy Orgelbrand zainicjował powstanie Spółki Wydawniczej Księgarzy warszawskich, w której wzięli udział przedstawiciele kilku znaczących wydawnictw, w tym Gebethnera i Wolffa. Mimo aktywnej działalności, spółka ta zakończyła swoje funkcjonowanie w 1888 roku, po kilkunastu latach pracy.

W swojej karierze Orgelbrand wydał sporo ilustrowanych edycji klasyki, takich jak Lilla Weneda Juliusza Słowackiego z rycinami M.E. Andriollego (1883) czy Wiesław K. Brodzińskiego z rysunkami J. Kossaka (1886). Publikował dzieła naukowe, liczne przekłady oraz oryginalne prace literackie, a także książki dla dzieci i młodzieży, szczególnie odgrywając znaczącą rolę w wydaniach religijnych pod koniec swojego życia. W swoich zbiorach miał również nuty (m.in. Moniuszki) oraz różne mapy i czasopisma, w tym Tygodnik Powszechny, który redagował w latach 1878-1885, bogato ilustrowany przez M.E. Andriollego, W. Gersona oraz A. Gierymskiego, w ramach cyklu „Warszawa w obrazkach”.

W 1897 roku Maurycy Orgelbrand sprzedał swoją księgarnię Marcelemu Machwitzowi, który był ziemianinem z kowieńszczyzny, jednocześnie kontynuując wydawniczą działalność aż do swojej śmierci. Mimo zmian właścicieli, księgarnia przez wiele lat utrzymywała w nazwie nazwisko Orgelbranda. Maurycy był żonaty z Eleonorą ze Starkmanów, młodszą siostrą Anny, żony jego brata Samuela; nie mieli dzieci. Zmarł nagle w wieku 78 lat, przygnębiony licznymi niepowodzeniami, i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 30 wprost-3-1).

---

Oceń: Maurycy Orgelbrand

---