Zofia Stefanowska-Treugutt

Nauka i edukacja

Zofia Stefanowska-Treugutt, znana także pod pseudonimem Zosia, to osobistość, która znacząco wpisała się w historię polskiej literatury. Urodziła się 9 marca 1926 roku w Warszawie, gdzie spędziła całe swoje życie, zakończone 27 kwietnia 2007 roku.

Była to wybitna historyk literatury, specjalizująca się w badaniach nad literaturą romantyczną. Zofia była również redaktorem kwartalnika literackiego „Pamiętnik Literacki”, a jej dorobek naukowy obejmował liczne prace badawcze, które przyczyniły się do rozwoju literaturoznawstwa w Polsce.

Jako córka uznanego warszawskiego lekarza, pułkownika Antoniego Stefanowskiego, Zofia miała solidne podstawy edukacyjne i rodzinne, które inspirowały ją do pracy naukowej. Na jej ścieżkę kariery znaczący wpływ miało również małżeństwo z Stefanem Treuguttem, historykiem literatury, autorem licznych publikacji dotyczących Juliusza Słowackiego, oraz teatrologiem.

W życiu osobistym Zofia była matką dwójki dzieci – Jana Treugutta oraz Ewy Werpachowskiej, które kontynuowały dziedzictwo intelektualne matki. Jej wkład w polską kulturę literacką pozostaje niezatarte, a jej badania wciąż inspirują nowych badaczy oraz miłośników literatury.

Członkostwo w AK

W czasie II wojny światowej Zofia Stefanowska-Treugutt brała aktywny udział w tajnych kompletach, jednocześnie wstępując w szeregi Armii Krajowej. Podczas heroicznych dni powstania warszawskiego pełniła funkcję sanitariuszki w Batalionie „Zośka”. Jej zaangażowanie w obronę cmentarzy wolskich oraz walki w Starym Mieście (obrazy ulic Stawki, Sapieżyńska, Franciszkańska) są godne podkreślenia, szczególnie zaś w kontekście działań w Śródmieściu, do którego przedostała się kanałami ze Starego Miasta.

Na Czerniakowie zasłynęła z niezwykłego bohaterstwa, gdy jako jedyna z grupy biegnąc pod ostrzałem, dotarła do śmiertelnie rannego Andrzeja Romockiego ps. „Morro”. Jej niezwykła odwaga w obliczu zagrożenia nie pozostała niezauważona; za wkład w powstanie została uhonorowana wieloma odznaczeniami, w tym Krzyżem Walecznych, który otrzymała w 1989 roku oraz Warszawskim Krzyżem Powstańczym.

Praca naukowa

Zofia Stefanowska-Treugutt, uznawana za wybitną postać w dziedzinie studiów literackich, była uczennicą znanego historyka literatury oraz krytyka literackiego Wacława Borowego. Jej dorobek obejmuje wiele nowatorskich dysertacji na temat twórczości takich autorów jak Adam Mickiewicz i Cyprian Norwid. W latach 1945–1950 odbyła studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zdobyła tytuł magistra na podstawie rozprawy dotyczącej „Listy Słowackiego jako źródło sądów o poecie”.

W 1964 uzyskała stopień doktora, broniąc pracy pod tytułem „Człowiek rozsądny i człowiek szalony w »Dziadach« wileńskich Mickiewicza”, której promotorem był Kazimierz Wyka. Habilitacja, mająca miejsce w 1965 roku, była wynikiem badań nad książką „Historia i profecja. Studium o »Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego«”. W styczniu 1976 r. Stefanowska-Treugutt podpisała list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL, sprzeciwiając się zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Profesorka związana była z Instytutem Badań Literackich PAN w Warszawie, a także wykładała w Instytucie Filologii Polskiej Akademii Podlaskiej w Siedlcach w latach 1994–1996. Dodatkowo prowadziła zajęcia na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz uczyła edytorstwa na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 2000–2004. Opublikowała kilka znakomitych książek, w tym „Historia i profecja. Studium o Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego” (1962; praca habilitacyjna), „Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu” (1976; zawierająca wykład habilitacyjny o Wielkiej improwizacji Mickiewicza) oraz „Strona romantyków. Studia o Norwidzie” (1993).

Współpracując z Zbigniewem Jerzym Nowakiem oraz Czesławem Zgorzelskim, pełniła rolę redaktora naczelnego nowej, jubileuszowej (od 1998 r.) edycji popularno-krytycznej Dzieł Adama Mickiewicza, wydawanej przez „Czytelnika”. Ponadto, od 1991 r. była redaktorem naczelnym krytycznego wydania dzieł Mickiewicza, różniącego się od edycji „Czytelnika”. Jej wkład w literaturoznawstwo obejmuje również wznowienia rozpraw Wacława Borowego, takich jak „O poezji polskiej w wieku XVIII” (1978) oraz „Studia i szkice literackie” w dwóch tomach (1983).

Stefanowska-Treugutt opracowała również wybór studiów Wiktora Weintrauba, „Mickiewicz – mistyczny polityk i inne studia o poecie” (1998). Razem z Januszem Tazbirem redagowała serię książek „Życiorysy historyczne, literackie i legendarne”. Pełniła także funkcję promotorki dwóch przewodów doktorskich.

Była aktywnym członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. Mickiewicza, oraz należała do Komitetu Nauk o Literaturze PAN, Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz Towarzystwa Naukowego KUL. Jako wiceprezes Ogólnopolskiego Komitetu Mickiewiczowskiego aktywnie uczestniczyła w przygotowaniach związanych z jubileuszem 200-lecia urodzin poety w 1998 roku.

W styczniu 2007 r. została uhonorowana Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, przyznanym przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierza Ujazdowskiego. Jej życie i praca były nie tylko znaczące dla polskiej literatury, ale również wpłynęły na kolejne pokolenia badaczy.

Stefanowska-Treugutt spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w jednym z nielicznych miejsc, które stało się symbolem jej niezapomnianej działalności.

Publikacje (wybrane)

Wybrane publikacje Zofii Stefanowskiej-Treugutt obejmują liczne prace naukowe dotyczące literatury polskiej. Oto niektóre z nich:

  • Mickiewicz a Lamennais w latach 1830-1834, powielacz PAN, Warszawa 1956,
  • Historia i profecja. Studium o «Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego» Adama Mickiewicza, PIW, Warszawa 1962 (wyd. 2: Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998),
  • Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, PIW, Warszawa 1976 (wyd. 2 zmienione: Rytm, Warszawa 2001),
  • Strona romantyków. Studia o Norwidzie, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1993.

Przypisy

  1. Cmentarz Stare Powązki: ŚWIATOPOŁK CZETWERTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 31.01.2020 r.]
  2. Gloria Artis dla badaczy polskiej literatury. PAP - Nauka w Polsce, 15.01.2007 r. [dostęp 14.12.2012 r.]
  3. Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.

Oceń: Zofia Stefanowska-Treugutt

★★★★★
Średnia ocena:4.82 Liczba ocen:21