Władysława Weychert-Szymanowska

---

Życie

Władysława Weychert-Szymanowska przyszła na świat 27 czerwca 1874 roku w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej, noszącej nazwisko Weychert. W swojej edukacji osiągnęła wiele, kończąc szkołę instruktorów rolniczych oraz korespondencyjne kursy im. Stanisława Staszica w Warszawie. Następnie rozpoczęła studia na tajnym Uniwersytecie Latającym, co było szczególnie istotne w tamtych czasach. W latach 1891–1909 uczyła języka polskiego na pensjach żeńskich oraz w Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Warszawy. W 1892 roku została członkinią Związku Równouprawnienia Kobiet, a później zaangażowała się w działalność nielegalnych Kobiecego Koła Oświaty Ludowej oraz Koła Kobiet Korony i Litwy.

W latach 1903–1912 wykładała w pierwszych szkołach rolniczych w Pszczelinie oraz Kruszynku. Równocześnie aktywnie uczestniczyła w pracach Stowarzyszenia Kursów dla Analfabetów Dorosłych, a także współpracowała z prasą Polskiego Związku Ludowego, później redagując „Zaranie”. W jej działalności oświatowej istotną rolę odgrywało Towarzystwo Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica. Osobiście angażowała się w środowisku nauczycielskim, zarówno w Kole Wychowawców, jak i w utworzonym w 1905 roku Polskim Związku Nauczycielskim. Uczestniczyła także w licznych kursach organizowanych przez stowarzyszenia takie jak Towarzystwo Szerzenia Oświaty „Światło” w Lublinie oraz Uniwersytet Ludowy Ziemi Radomskiej. Nie tylko prowadziła wykłady, ale także tajnie uczyła dorosłych analfabetów, wykorzystując do tego legalne pogadanki przyrodnicze.

I wojna światowa

W trakcie I wojny światowej, Władysława była aktywna w Centralnym Biurze Szkolnym w Piotrkowie, gdzie organizowała szkoły dla dorosłych oraz kursy nauczycielskie. Twierdziła, że przyszłość Polski leży w rękach ludu, co podkreślało jej głęboką wiarę w edukację. Podkreślała konieczność zapewnienia przez państwo uboższej młodzieży dostępu do bezpłatnej nauki oraz tanich burs. W Królestwie współpracowała z PSL „Wyzwolenie” oraz Polską Organizacją Wojskową, a latem 1916 roku aż do 1918 roku pełniła funkcję członka Naczelnego Zarządu Ligi Kobiet Galicji i Śląska.

II Rzeczpospolita

W niepodległej Polsce była jedną z głównych organizatorek Instytutu Oświaty i Kultury im. Stanisława Staszica. Od 1919 roku zaangażowała się w działania Klubu Politycznego Kobiet Postępowych, pełniąc również rolę przewodniczącej Towarzystwa Klubów Kobiet Pracujących. Związała się z Polską Partią Socjalistyczną w 1922 roku i odgrywała znaczącą rolę w Wydziale Kobiecym PPS. Była członkinią Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Polskiego Związku Myśli Wolnej oraz Towarzystwa Oświaty Demokratycznej „Nowe Tory”.

II wojna światowa i Polska Ludowa

W trakcie II wojny światowej uczestniczyła w obronie Warszawy w wrześniu 1939 roku oraz w późniejszej konspiracji antyhitlerowskiej, przynależąc do organizacji Polscy Socjaliści oraz Robotniczej Partii Polskich Socjalistów. Po wojnie była członkiem PPS, a następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, gdzie zaangażowała się w ruch spółdzielczy oraz działalność w Lidze Kobiet.

Ostatnie lata swojego życia spędziła w Łodzi, gdzie zmarła 29 sierpnia 1951 roku. Pochowana jest na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 1, gród 35). Władysława była żoną Zygmunta Szymanowskiego (1873–1956), lekarza bakteriologa oraz aktywisty socjalistycznego. Para miała córkę Jadwigę (1910–1972).

Publikacje

W dorobku Władysławy Weychert-Szymanowskiej znajdziemy imponującą liczbę około 30 różnorodnych podręczników oraz broszur skierowanych do młodzieży. Każda z publikacji ma swoje unikalne znaczenie oraz kontekst, w którym została stworzone:

• Stylistyka oraz teoria prozy i poezji do użytku szkolnego, (1898),
• Życiorysy naszych najlepszych poetów XVI. stul. (1900),
• Krótki zarys piśmiennictwa polskiego (1902),
• Kilka słów o historycznym podkładzie w Legionie Wyspiańskiego (1911),
• Lud polski a oświata, Dąbrowa Górnicza 1915,
• Życie ma kursach dla dorosłych (1922, razem z I. Koliskową),
• Nauczanie dorosłych czytania i pisania (1921),
• Język polski. Metodyczne wskazówki dla samouków (1923),
• Centralne Biuro Szkolne 1915–1916, [w:] Pokłosie pracy oświatowej w latach 1880–1928, Warszawa 1928, s. 54–56,
• Stowarzyszenie Kursów dla analfabetów dorosłych, [w:] Nasza walka o szkołę polską, t. 2, Warszawa 1934, s. 195–201.

---

Oceń: Władysława Weychert-Szymanowska

---