Stanisław Przystański

---

Życiorys

Stanisław Przystański, syn lekarza wojskowego (chirurga), rozpoczął swoje życie jako potomak, ochrzczony imieniem, które nosił po ojcu. Jego tata, będący częścią 10. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego, w styczniu 1810 roku został uhonorowany złotym krzyżem Virtuti Militari. W rodzinie, oprócz Stanisława, był także starszy brat Aleksander, urodzony trzy lata przed nim, oraz siostra Joanna, która przyszła na świat w 1833 roku.

W 1842 roku, Przystański uzyskał na Uniwersytecie w Petersburgu stopień kandydata nauk matematyczno-fizycznych, co otworzyło mu drzwi do kariery nauczyciela. W latach 1848–1860 wykładał fizykę oraz chemię w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie kształcono adeptów architektury. Równolegle, od 1849 do 1860 roku, prowadził zajęcia w Instytucie Szlacheckim w Warszawie.

W latach 1857–1860 był związany z Akademią Medyko-Chirurgiczną, gdzie jako wykładowca nauczał fizyki. Stanisław Przystański miał istotny wpływ na rozwój edukacji w swoim czasie. Aż do swojej niespodziewanej śmierci, pełnił funkcję dyrektora muzeum przemysłu i rolnictwa. Po zakończeniu życia, jego ciało spoczęło na Powązkach, wielkim warszawskim cmentarzu.

Przystański miał rodzinę, z żoną oraz dwojgiem dzieci. Niestety, syn zmarł w młodym wieku na gruźlicę, natomiast córka Aleksandra żyła w latach 1850–1915, pozostawiając po sobie ślad w historii rodziny.

Działalność naukowa i organizacyjna

W 1858 roku Stanisław Przystański zdobył tytuł członka honorowego Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim, co było znaczącym krokiem w jego karierze. Zaledwie trzy lata później, w 1861 roku, objął stanowisko ostatniego dyrektora Instytutu Agronomicznego i Leśnego. Jego wkład w rozwój rolnictwa został doceniony również poprzez członkostwo w Galicyjskim Towarzystwie Gospodarskim, gdzie był aktywnym członkiem korespondentem w latach 1861–1887.

Od 10 czerwca 1866 roku, Przystański pełnił funkcję profesora fizyki oraz dziekana Wydziału Matematyczno-Fizycznego Szkoły Głównej Warszawskiej. W 1875 roku został pierwszym dyrektorem Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, a równocześnie kierował również Prywatną Szkołą Handlową Leopolda Kronenberga, którą zresztą wcześniej sam zorganizował.

Jako encyklopedysta, Przystański przyczynił się do powstania 28-tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda, publikowanej w latach 1859–1868, w której to jego nazwisko pojawia się w pierwszym tomie z 1859 roku na liście autorów haseł. W latach 1873–1874 współpracował również przy wydaniu trzytomowej Encyklopedii Podręcznej Powszechnej, wydawanej przez Przegląd Tygodniowy. Z kolei od 1881 roku był redaktorem Encyklopedii Wychowawczej, dla której opracował szereg haseł z dziedziny fizyki.

Również był autorem licznych artykułów do pięciotomowej XIX-wiecznej Encyklopedii rolnictwa, gdzie był wymieniony jako współautor. W latach 1874-1876 sprawował funkcję redaktora tygodnika Zorza. W 1881 roku, przyczynił się do utworzenia Kasy im. Józefa Mianowskiego, wspierającej działalność naukową w Warszawie, jako jeden z czterdziestu pięciu członków założycieli.

Na zakończenie życia, Stanisław Przystański został pochowany na cmentarzu Powązkowskim, gdzie jego grobowiec znajduje się w kwaterze 3-5-24.

Publikacje

Stanisław Przystański, jako autor i współredaktor, przyczynił się do wielu znaczących publikacji w historii nauki. Wśród nich najważniejszą jest Encyklopedyja rolnictwa oraz nauk pokrewnych, która rozpoczęła swoje wydanie w 1872 roku, a zakończono ją w roku 1879. Ta monumentalna praca była redagowana przez Jana Tadeusza księcia Lubomirskiego, Edmunda Stawiskiego oraz Stanisława Przystańskiego, w której znaczący wkład mieli także L. Krasiński, L. Kronenberg oraz J. Zamoyski. Opracował on wiele haseł odnoszących się do fizyki, co podkreśla jego wszechstronność i wiedzę.

Oprócz tej encyklopedii, Przystański opublikował również szereg artykułów w Bibliotece Warszawskiej, wśród których znajdują się:

• Telegrafy elektryczne (1843),
• Machina hydroelektryczna Armstronga (1844),
• O machinach elektro-magnetycznych (1845),
• Oddane przysługi telegrafów galwanicznych (1852),

Warto również wspomnieć o jego artykule, który ukazał się w Pamiętniku Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego, gdzie poruszał temat maszyny elektrycznej Holtza z roku 1869.

---

Oceń: Stanisław Przystański

---