Zofia Radwańska-Paryska

Nauka i edukacja

Zofia Bronisława Wanda Elwira Radwańska, znana powszechnie jako Kejsi, to postać niezwykle barwna i zasłużona w dziedzinie botaniki oraz turystyki górskiej. Urodziła się 3 maja 1901 roku w stolicy Polski, Warszawie, a swoje życie zakończyła 24 października 2001 roku w malowniczym Zakopanem.

Była nie tylko utalentowaną botaniczką, ale również zapaloną taterniczką i pisarką, co wskazuje na jej wszechstronność oraz pasję do natury. Ważnym aspektem jej życia było również małżeństwo z Witoldem Henrykiem Paryskim, z którym współpracowała na wielu płaszczyznach zawodowych. Zofia Radwańska-Paryska znacząco wpłynęła na rozwój turystyki górskiej w Polsce.

W 1945 roku, jako pionierka w swojej dziedzinie, została pierwszą ratowniczką TOPR (Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego). Jej zwalczanie trudności w niebezpiecznych warunkach górskich, zapewne przyczyniło się do rozwoju bezpieczeństwa w górach. Zaledwie trzy lata później, w 1948 roku, otrzymała zaszczytne miano pierwszej kobiety przewodnika tatrzańskiego, co stanowił znaczny krok naprzód dla kobiet w tej dziedzinie i inspirację dla kolejnych pokoleń.

Życiorys

Zofia Radwańska-Paryska, wyjątkowa postać w historii polskiego alpinizmu, urodziła się w Warszawie jako najstarsza z szóstki dzieci Ryszarda Stanisława Jana Radwańskiego (1873–1948), wybitnego malarza, oraz Leokadii Maksymiliany Karwowskiej (1879–1945).

Po ukończeniu studiów botanicznych oraz geograficznych na Uniwersytecie Warszawskim, w 1933 roku Zofia obroniła pracę doktorską, w której badała żyworodność roślin występujących w Polsce.

Od 1921 roku regularnie odwiedzała Tatry, gdzie stała się aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT). Pasja do turystyki i górskich wędrówek rozwijała się w niej bardzo intensywnie, często w samotności, ale również organizując wycieczki dla innych, co przyczyniło się do popularyzacji przyrody Tatr.

W 1923 roku Zofia zaczęła uprawiać wspinaczkę oraz narciarstwo wysokogórskie, co uczyniło ją jedną z wiodących taterniczek w Polsce w następnych dekadach. Wspinała się w towarzystwie wielu znakomitych alpinistów, takich jak Tadeusz Pawłowski, Witold H. Paryski, który później został jej mężem, Stanisław Groński, Henryk Mogilnicki, Stanisław Motyka, Stefan oraz Tadeusz Bernadzikiewicz, a także Tadeusz Orłowski, Maciej Zajączkowski oraz Wawrzyńca Żuławskiego. Dokonała wielu trudnych przejść, w tym szeregu pierwszych wejść w polskich i słowackich Tatrach.

Aktywnie zaangażowała się w działalność Klubu Wysokogórskiego, będąc jedyną kobietą biorącą udział w wyprawach alpejskich w latach międzywojennych. W 1937 roku zdobyła szczyty takie jak Grandes Jorasses, Matterhorn i Monte Rosa, a rok później uczestniczyła w wyprawie w Wysokich Taurach. W 1939 roku kierowała wyprawą narciarską do Dolomitów, gdzie m.in. zrealizowała narciarskie wejście na Marmoladę.

W 1938 roku Zofia osiedliła się w Zakopanem, gdzie mieszkała w towarzystwie przyjaciół górali. Była jedną z najbardziej uznawanych polskich taterniczek w latach 30. XX wieku, dokonując wielu klasycznych przejść dróg o złożonym poziomie trudności.

W swoim życiu wyraziła swoje zdanie, sprzeciwiając się powstaniu kolei linowej na Kasprowy Wierch, z której nigdy nie skorzystała.

Po śmierci została pochowana obok swojego męża na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. W 2002 roku Akademickie Koło Przewodników Tatrzańskich w Krakowie uhonorowało Zofię i Witolda Henryka Paryskich, nadając im tytuł patronów. Jej imię noszą liczne drużyny harcerskie w Polsce, a w 2011 roku 23 Kielecka Drużyna Harcerek oraz 3 Podgórska Drużyna Harcerek „Róża Wiatrów” od 2015 roku również przyjęły to imię.

W uznaniu za swoje osiągnięcia Zofia Radwańska-Paryska została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Ważniejsze publikacje

Oto zbiór ważniejszych publikacji autorstwa Zofii Radwańskiej-Paryskiej, które znacząco wpłynęły na badania florystyczne i ekologiczne w regionie Tatr:

  • Skalne drogi w Tatrach Wysokich (1938) – współautorstwo z Tadeuszem Pawłowskim,
  • Badania nad żyworodnością roślin na terenie Polski (1933; praca doktorska),
  • Zielony świat Tatr (1953, 1963),
  • Mozaika tatrzańska (1956),
  • Polskie nazwy góralskie roślin Tatr i Podtatrza (1962),
  • Roślinność synantropijna we florze Tatr (1963),
  • Materiały do rozmieszczenia dendroflory Tatr i Podtatrza (1975),
  • Rośliny tatrzańskie (1988),
  • Brat Cyprian z Czerwonego Klasztoru i jego zielnik (1985),
  • Zielnik Brata Cypriana z Czerwonego Klasztoru (1991),
  • Słownik gwarowy góralskich nazw roślin z Tatr i Podtatrza (1992),
  • Wielka encyklopedia tatrzańska (1995; wyd. 2 rozszerzone 2004) – współautorstwo z Witoldem H. Paryskim.

Przypisy

  1. TomaszT. Skrzydłowski TomaszT., Przewodnik przyrodniczy po Tatrach Polskich, wyd. 3. zaktualizowane, poprawione i uzupełnione, Zakopane: Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, 2017, s. 162, ISBN 978-83-944666-9-5, OCLC 1036638841 [dostęp 22.06.2019 r.]
  2. 23 KDH-ek im. Zofii Radwańskiej-Paryskiej [online], jazzorco.pl [dostęp 28.11.2017 r.]
  3. Web Server's Default Page [online], jaworzyna.zhr.pl [dostęp 11.07.2019 r.]
  4. Witold Henryk Paryski: człowiek - instytucja. W stulecie urodzin największego tatrologa. nieznanetatry.pl. [dostęp 30.10.2015 r.]
  5. a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Dr Zofia Radwańska-Paryska. 90 rocznica urodzin [w:] ”Tatry” nr 2/1991, s. 8-9
  6. Józef Nyka: Zofia Radwańska-Paryska. Głos Seniora, 2001–10. [dostęp 24.02.2010 r.]
  7. Z dziejów AKPT – Historia Koła. [dostęp 24.02.2010 r.]
  8. Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL–1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971.
  9. Na podstawie aktu urodzenia, dostępnego w Archiwum Państwowym w Toruniu, Oddział we Włocławku, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek U 864/1901 (skan 218). Wspomniany akt urodzenia sporządzono we Włocławku 09.09.1901 r., ale wg zapisów dokumentów - Zofia urodziła się 03.05.1901 r. w Warszawie.
  10. M.P. z 2000 r. nr 6, poz. 134

Oceń: Zofia Radwańska-Paryska

★★★★★
Średnia ocena:4.68 Liczba ocen:11