Tadeusz Pawłowski (wspinacz)

---

Życiorys

Tadeusz Pawłowski miał związek z górami już od najmłodszych lat, kiedy to jako dziecko aktywnie wędrował po Tatrach jako turysta. Zaledwie w wieku 16 lat rozpoczął swoją przygodę z taternictwem. W czasie swojej młodzieńczej nauki uczęszczał do gimnazjum w Zakopanem, a w 1930 roku uzyskał świadectwo dojrzałości. Następnie kontynuował swoją edukację na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1938 roku obronił pracę magisterską w dziedzinie chemii.

W 1939 roku Tadeusz wziął ślub z Janiną z Klimińskich, a ich małżeństwo trwało do 1956 roku. Posiadali syna, Marka Pawłowskiego, który urodził się w 1948 roku i również podążył śladami ojca jako taternik oraz ratownik górski. Po zakończeniu pierwszego małżeństwa, Tadeusz pojął za żonę Irenę, która przez wiele lat aktywnie uczestniczyła w branży turystycznej. Ich wspólna córka, Anna Wende-Surmiak, jest magistrem filologii romańskiej, a obecnie pełni funkcję dyrektora Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem oraz pracuje jako tłumaczka.

Warto również wspomnieć, że siostrą Tadeusza była Ada Kopczyńska, co dodatkowo podkreśla jego korzenie i związki rodzinne z regionem górskim.

Taternictwo i alpinizm

W okresie międzywojennym, od 1929 do 1939 roku, Tadeusz Pawłowski był jednym z czołowych taterników. Na początku swojej kariery wspinaczkowej, związany był z jedną z dwóch grup zakopiańskich, które gromadziły entuzjastów wspinaczki z obu miejscowych gimnazjów. Do tego grona należeli również: Tadeusz Brzoza, Jan Gnojek, Mieczysław Kowalski, Stanisław Motyka, Witold Henryk Paryski i Jan Sawicki. W gronie jego partnerskich wspinaczy znajdowali się także: Józef Krzeptowski, Bronisław Czech, Antoni Kenar, Wiesław Stanisławski, Zofia Radwańska-Kuleszyna, Bolesław Chwaściński oraz Tadeusz Bernadzikiewicz.

Pawłowski w tym czasie zrealizował wiele wymagających przejść, w tym nowo odkrytych tras, do których należą:

• wejście północną ścianą Lodowego Zwornika w 1930 roku, wspólnie ze Stanisławskim i Gnojkiem,
• północno-wschodnia ściana Pośredniego Gerlachu w 1930 roku,
• prawy filar wschodniej ściany Rysów w 1932 roku,
• środkowa część południowej ściany Małego Lodowego Szczytu w 1936 roku.

Dodatkowo, był jedną z najaktywniejszych postaci w zimowym taternictwie. Na przykład, w kwietniu 1937 roku, wspólnie z Radwańską-Kuleszyną, zrealizował drugie zimowe wejścia na Pośrednią Śnieżną Turnię od strony przełęczy Ścienki oraz północno-wschodnią granią Krywania.

Od 1937 roku, jego działalność wspinaczkowa rozszerzyła się o wyprawy w inne partie górskie. Pawłowski wziął udział w ekspedycjach do Alp z Klubem Wysokogórskim w latach 1937 i 1938, a także do Dolomitów w 1938 roku oraz Ruwenzori w 1939 roku. W trakcie ostatniej z tych wypraw, w parze z Tadeuszem Bernadzikiewiczem, zdobył m.in. Szczyt Małgorzaty (5109 m) przez północno-wschodnią grań, co było pierwszym takim wejściem w tym regionie.

W okresie II wojny światowej, Pawłowski kontynuował wspinaczkę, m.in. w Libanie (1942), Kurdystanie (1943) oraz Apeninach (1945). Po wojnie, wracając do Polski, nadal aktywnie uprawiał taternictwo. W latach 60. i 70. jego wspinaczkowe przygody zaprowadziły go do Kaukazu (1965), Alp Austriackich (1968, 1971), Turcji (1969), Apeninów (1974), Pirenejów (1974), gór Sierra Nevada (1977), Riła (1979), Alp Julijskich oraz Austriackich (1980) i Dolomitów (1980).

Okres II wojny światowej

W końcówce lata 1939 roku Tadeusz Pawłowski pełnił ważną rolę jako kierownik Szkoły Taternictwa Klubu Wysokogórskiego, znajdującej się na Hali Gąsienicowej. Zastąpił tam Stanisława Motykę. W okresie od października 1939 do lutego 1940 roku, wspólnie z żoną Janiną, Włodzimierzem Gosławskim oraz siostrą Adą Kopczyńską, zarządzał schroniskiem w Starej Roztoce, które pełniło funkcję punktu przerzutowego dla Polaków próbujących przedostać się na Węgry.

Podczas jednej z zamieci, Pawłowski prawie stracił trzy palce u ręki, co było dramatycznym wydarzeniem w jego życiu. Po tym incydencie musiał ukrywać się przed Gestapo, jednak w kwietniu 1940 roku po raz drugi udało mu się przekroczyć granicę i dotrzeć na stronę węgierską, towarzyszył mu Jerzy Włoczkowski.

Następnie, w lipcu tego samego roku, przeszedł przez Jugosławię i Turcję, aż dotarł do Palestyny. Do końca wojny służył w Wojsku Polskim, aktywnie uczestniczył w bitwie pod Tobrukiem, gdzie odniósł rany i na jakiś czas został hospitalizowany w Aleksandrii.

Po powrocie do zdrowia, ukończył kurs podchorążówki w Bejd Jirga w Palestynie. Uczestniczył również w kampanii włoskiej, gdzie walczył pod Monte Cassino i przyczynił się do zdobycia Ankony oraz Bolonii. Służąc w 4 Batalionie Strzelców Karpackich, osiągnął stopień podporucznika. Wyróżniony został podwójnie Krzyżem Walecznych.

Po zakończeniu działań wojennych, Pawłowski powrócił do Polski w maju 1947 roku.

Okres powojenny

Tadeusz Pawłowski, mając za sobą intensywne doświadczenie w akcjach ratunkowych już w okresie przed II wojną światową, powrócił do aktywnej działalności po zakończeniu konfliktu. W lipcu 1947 roku objął stanowisko kierownika Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (TOPR), zajmując tę funkcję przez pięć lat, aż do 1952 roku. Wtedy to, przeprowadzając wiele kluczowych akcji ratunkowych, podjął się kierownictwa nowo powstałego Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (GOPR), a jego działalność miała znaczący wpływ na rozwój nowoczesnego ratownictwa górskiego w Polsce.

W roku 1949 Pawłowski zdobył uprawnienia przewodnika tatrzańskiego I klasy. Po roku 1960, jego kariera zawodowa skoncentrowała się na roli przewodnika oraz instruktora w zakresie przewodnictwa i taternictwa. W latach 1963-1966 prowadził schronisko na Hali Ornak, co było kontynuacją jego zaangażowania w górskie życie regionu.

Pawłowski był również wybitnym autorem artykułów na temat taternictwa, alpinizmu i ratownictwa górskiego. Jego prace ukazywały się w renomowanych czasopismach, takich jak „Taternik”, „Wierchy” oraz „Turysta”, a także na rzecz popularyzacji gór poprzez publikację książek. Wspólnie z innymi autorami napisał m.in. „Skalne drogi w Tatrach Wysokich” (Warszawa 1938, razem z Zofią Radwańską-Kuleszyną), która była suplementem do przewodnika Chmielowskiego oraz Świerza. W 1973 roku opublikował również „Sygnały z gór” oraz satyryczne czasopismo „Tatapiernik” w 1932 roku.

Od 1932 roku był aktywny w zarządach różnych organizacji górskich, w tym Sekcji Taternickiej Klubu Sportowego „Tatry” w Zakopanem. Od 1947 roku, była to również działalność na rzecz TOPR, GOPR, Koła Zakopiańskiego KW, Koła Przewodników Tatrzańskich oraz Oddziału Zakopiańskiego PTT i PTTK. Dodatkowo, pełnił funkcję prezesa Klubu Seniora Grupy Tatrzańskiej GOPR od 1980 roku. Jego wieloletnia działalność została zauważona poprzez honorowe członkostwa w różnych organizacjach alpinizmu oraz ratownictwa górskiego.

Tadeusz Pawłowski odszedł, ale jego pamięć wciąż trwa. Został pochowany na Starym Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku (sektor L-II-41). Jego osiągnięcia i niezłomna pasja do gór pozostaną na zawsze w sercach miłośników Tatr.

---

Oceń: Tadeusz Pawłowski (wspinacz)

---