Alfred Tarski

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Alfred Tarski, znany ze swojego ogromnego wkładu w logikę i matematykę, przyszedł na świat 14 stycznia 1901 roku jako Alfred Tajtelbaum w Warszawie. Był najstarszym z dwojga dzieci Róży i Ignacego Tajtelbaumów. Jego ojciec, mający zamożne pochodzenie, zajmował się przemysłem drzewnym, a matka pochodziła z rodziny znanych przemysłowców z Łodzi, Prussaków. W domu Tajtelbaumów pielęgnowano tradycje żydowskie, co przejawiało się w obchodzeniu świąt oraz nauce hebrajskiego oraz Tory. Rodzina z jednej strony była głęboko osadzona w społeczno-kulturowym życiu Warszawy, z drugiej z kolei miała dodatnią tendencję do asymilacji, co pozwoliło młodym członkom rodu uczęszczać do szkół, w których dominuje język polski oraz rosyjski.

W 1915 roku Alfred rozpoczął naukę w gimnazjum mieszczącej się przy ul. Klonowej Szkole Mazowieckiej. Zakres nauczania obejmował języki obce, takie jak niemiecki oraz francuski, a także łacinę, historię, prawo, logikę, matematykę, fizykę, kosmografię – łączącą wiedzę z zakresu astronomii, geografii oraz geologii – oraz higienę. Nowo wprowadzony język polski oraz literatura polska również były obecne w programie nauczania. Choć świadectwo końcowe nie zawierało informacji o nauce języka greckiego, niewątpliwie Alfred miał z nim do czynienia. Dodatkowo, świetnie posługiwał się językiem rosyjskim. Nauczyciele opisywali go jako ucznia o wyjątkowych zdolnościach.

W 1923 roku, po zmianie nazwiska na „Tarski” – wraz z bratem Wacławem – poprzez przystąpienie do katolicyzmu, wykazał wyłącznie symboliczne znaczenie zmiany religii, ponieważ przez całe życie pozostawał ateistą. Tarski miał silne poczucie polskości i bardzo ukochał swój kraj, jednocześnie unikając identyfikacji z tożsamością żydowską, co miało swoje odzwierciedlenie w trwającym w Polsce antysemityzmie, jaki blokował Żydom kariery akademickie. Wspierał polskich logików, a jego dom w Berkeley stał się miejscem, gdzie Polacy zawsze byli mile widziani. W jego domu mówiono w języku polskim aż do jego ostatnich dni.

Uniwersytet Warszawski

W 1918 roku, na nowo otwartym Uniwersytecie Warszawskim, Alfred zdecydował się na studia w zakresie biologii. To właśnie tam został dostrzegł przez Stanisława Leśniewskiego, który nadzorował katedrę filozofii matematycznej. Leśniewski namówił Tarskiego do zmiany kierunku studiów na filozoficzny.

W 1924 roku uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy pod tytułem „O wyrazie pierwotnym logistyki”, pracując pod kierunkiem Leśniewskiego. Habilitację obronił dwa lata później. Od 1925 do 1939 roku był docentem Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie prowadził wykłady dotyczące podstaw matematyki oraz logiki. Ponieważ jego posada docent na Uniwersytecie nie była wynagradzana, w tym czasie jednocześnie nauczał w Liceum im. Stefana Żeromskiego w Warszawie.

Działalność poza Polską

Tuż przed wybuchem II wojny światowej Tarski osiedlił się w Stanach Zjednoczonych, gdzie spędził resztę swojego życia. W czerwcu 1945 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie. Jego kariera akademicka w USA obejmowała wiele renomowanych instytucji edukacyjnych, a oto lista miejsc pracy, które pełnił:

• 1939–1941 – wykładowca na Uniwersytecie Harvarda,
• 1940–1941 – profesor wizytujący w Nowym Jorku,
• 1941–1942 – członek Institute for Advanced Study w Princeton,
• 1942–1945 – wykładowca na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley,
• 1946–1983 – profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley.

Wielokrotnie był również profesorem wizytującym na uczelniach w Meksyku, Los Angeles, Chile, Londynie oraz na Sorbonie.

Dokonania

Alfred Tarski, wybitny matematyka i logik, przyczynił się do rozwoju wielu dziedzin matematyki. Zajmował się m.in. teorią mnogości, algebrą, metamatematyką oraz metafizyką i filozofią.

Jednym z jego najważniejszych osiągnięć było zainicjowanie programu algebraizacji i topologizacji logiki matematycznej, który nadał tej dziedzinie nową moc oraz świeżość naukową. Dzięki tym innowacjom logika matematyczna zyskała nowy wymiar, co pozwoliło na jej dalszy rozwój.

W kontekście teorii mnogości najpopularniejszym osiągnięciem Tarskiego jest tzw. paradoks Banacha-Tarskiego. Współautorem tego kontrowersyjnego twierdzenia jest polski matematyk Stefan Banach. Paradoks ten, polegający na tym, że przy założeniu aksjomatu wyboru, kulę można podzielić w taki sposób, że zestawione z jej części można uzyskać dwie kule tej samej objętości co oryginalna, wpłynęło na postrzeganie aksjomatu wyboru w matematyce.

Innym kluczowym osiągnięciem Tarskiego była semantyczna definicja prawdy. Zdefiniował on prawdę jako cechę zdań logicznych, która przynależy do metajęzyka w odniesieniu do języka, w którym te zdania są wypowiadane. Taki krok zrewolucjonizował badania semantyczne, logikę oraz filozofię matematyki.

Tarski zapoczątkował także nowy dział logiki matematycznej, znany jako teoria modeli. Poza tym prowadził badania w zakresie algebry uniwersalnej, z szczególnym zainteresowaniem skupionym na tzw. algebrze cylindrycznej.

Refleksje Tarskiego na temat prawdy wywarły głęboki wpływ na myślicieli takich jak Karl Popper, Willard Van Orman Quine oraz Donald Davidson, którzy zainspirowani jego pracami rozwijali swoje własne teorie.

W 2000 roku, dla upamiętnienia jego osiągnięć, Komisja Nazewnictwa Międzynarodowej Unii Astronomicznej nadała imię Alfreda Tarskiego planetoidzie nr 13672, odkrytej w 1997 roku.

Tarski w kulturze

Tarski zyskuje wyjątkowe miejsce w literaturze, będąc jednym z bohaterów epizodycznych w powieści Jacka Dukaja zatytułowanej Lód.

Literatura

W literaturze poświęconej Alfredowi Tarskiemu, ważnym wkładom w dziedzinę logiki i semantyki, wymienia się dzieło pod redakcją Jaceka Jadackiego. Publikacja ta nosi tytuł: Alfred Tarski: dedukcja i semantyka [déduction et sémantique], i została opublikowana w Warszawie w 2003 roku.

---

Oceń: Alfred Tarski

---