Stefan Rosental

---

Życiorys

Stefan Rosental przyszedł na świat w Warszawie, w rodzinie żydowskiej. Był synem lekarza psychiatry Alberta Rosentala (1857–1921) oraz Anieli z Londonów. W jego rodzinie były także inne osoby związane z nauką; młodszy brat Tadeusz (1888–po 1938) również miał znaczącą historię. Rodzina mieszkała w budynku Szpitala św. Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej, co miało wpływ na jego przyszłe zainteresowania medyczne.

Rosental ukończył IV Gimnazjum w Warszawie w 1903 roku. Wkrótce potem rozpoczął studia na wydziale matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego, jednak szybko zmienił kierunek na medycynę. Niestety, w 1905 roku lecznicza instytucja została zamknięta, co zmusiło go do kontynuowania nauki w Wrocławiu. Później jego edukacja przeniosła się na Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze, a następnie Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu. W 1909 roku obronił pracę doktorską na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, uzyskując tytuł cum eximia laude, a jego promotorem był znany neurolog Theodor Ziehen.

W 1910 roku Rosental nostryfikował swój dyplom na Imperatorskim Uniwersytecie Noworosyjskim w Odessie, a jako lekarz okrętowy wyruszył w podróż po Egipcie i Syrii. W drodze powrotnej zatrzymał się w Wiedniu, gdzie przez pół roku miał możliwość pracy w Instytucie Patologii Ogólnej i Eksperymentalnej u Richarda Paltaufa oraz w Klinice Psychiatrii i Neurologii u Arthura Biedla oraz Juliusa Wagnera-Jauregga. Następne dwa lata poświęcił na pracę w Laboratorium Anatomicznym Kliniki Psychiatrycznej Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium, gdzie zdobywał wiedzę i doświadczenie u samego Aloisa Alzheimera. W grudniu 1912 roku miał zaszczyt wygłosić odczyt na II Zjeździe neurologów, psychiatrów i psychologów polskich w Krakowie.

W lipcu 1914 roku zyskał status asystenta wolontariusza (Volontärassistent) w klinice psychiatrycznej w Heidelbergu, która była kierowana przez znanego specjalistę Franza Nissla. Po pewnym czasie, jako lekarz armii rosyjskiej, został zmobilizowany do służby wojskowej. Jego pierwsze obowiązki dotyczyły grodzieńskiej komisji ewakuacyjnej, a od 1915 roku pełnił służbę w głębi Rosji, w takich miastach jak Petersburg i Moskwa.

Rosental zmarł 9 listopada 1917 roku w Moskwie z powodu choroby zakaźnej. Informacja o jego śmierci dotarła do rodziny dopiero po trzech miesiącach. Został pochowany na Cmentarzu Dorogomiłowskim w rejonie Dorogomiłowo w Moskwie, lecz symboliczny grób znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie.

Notatka o zmarłym lekarzu ukazała się w „Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie”. Publikacja ta była uzupełniona o krótki komentarz dotyczący życia neurologa. Dłuższe wspomnienie, które przygotowywał Nissl, pozostało nieukończone z powodu jego własnej śmierci. W polskiej prasie medycznej pośmiertne refleksje nad życiem Rosentala można było znaleźć w „Medycynie i Kronice Lekarskiej” oraz „Gazecie Lekarskiej”.

Warto wspomnieć, że Stanisław Orłowski przytoczył przetłumaczony na polski list polecający Nissla z 1913 roku. W liście tym Nissl pozytywnie ocenił Rosentala, pisząc:

„D-r Rozental może być uważany wprost za ideał asystenta – we wszystkich dziedzinach, które miał poruczane, wykazał się zasługami niezwykłemi. Nie tylko prowadził on bez zarzutu wszystkie prace naukowe, do których przystępował, lecz stale dążył do dalszego rozwoju i kształcenia się w obranym kierunku. Nie miał skłonności, właściwej tak wielu młodszym lekarzom, by przedwczesnem ogłaszaniem prac zwracać na siebie uwagę; przeciwnie, pod tym względem życzyłbym mu, w jego własnym interesie, mniej nieco skromności.”

Natomiast Maurycy Bornsztajn w swoich refleksjach na temat zmarłego kolegi zaznaczył:

„Cechuje całą działalność naukową Rosenthala – tak krótką niestety! – nasamprzód wielkie, bezgraniczne umiłowanie nauki, bezprzykładna rzetelność w stosunku do niej, niepowszechni krytycyzm w ocenianiu wyników własnych i cudzych, chęć nieprzeparta zgłębienia danego problemu naukowego do gruntu. (…) Widać aż nadto wyraźnie, ile straciła przez jego śmierć nauka. Co zaś straciło społeczeństwo i rodzina, ten tylko ocenić potrafi, kto go znał bliżej, jako człowieka, pełnego porywów idealnych, wszechstronnych zainteresowań i prawdziwej dobroci. Cześć Jego pamięci!”

Dorobek naukowy

Stefan Rosental osiągnął znaczny dorobek naukowy, który można podsumować licznymi publikacjami, sięgającymi około 20 prac zarówno w języku polskim, jak i niemieckim. Warto zaznaczyć, że ostatnia z jego prac pojawiła się pośmiertnie i pozostała niedokończona.

W początkowym okresie jego kariery, badania Rosentala skupiały się na psychopatologii. Jego dysertacja doktorska była poświęcona urojeniom towarzyszącym melancholii, co stanowiło istotny wkład w tę dziedzinę. Następnie jego zainteresowania przeniosły się na zastosowanie metod serologicznych w psychiatrii, a jego badania obejmowały również analizę składu krwi u pacjentów cierpiących na padaczkę oraz wykorzystanie tzw. metody Abderhaldena.

Rosental miał w swoim dorobku także liczne prace kazuistyczne, w tym rzucające światło na tak istotne kwestie, jak opis guza rzekomego mózgu (pseudotumor cerebri) oraz ostrej śmiertelnej katatonii. Zainteresowania naukowe Rosentala nie ograniczały się jedynie do tych tematów; badania nad zależnością między pojemnością czaszki a masą mózgu w kontekście chorób umysłowych również przyciągnęły jego uwagę.

W trakcie swojej pracy z Nisslem, Rosental skupił się na badaniu neurogleju oraz dostrzeganych w nim zmian związanych ze schizofrenią, co podkreśla liście jego wszechstronnych zainteresowań badawczych.

Lista prac

Oto wybór znaczących badań i prac autorstwa Stefana Rosentala, które rzucają światło na jego wkład w dziedzinie medycyny po prostu nie do przecenienia. Prace te obejmują różne aspekty neurologii i psychiatrii, dokumentując jego zaangażowanie oraz innowacyjne podejście. Poniżej znajduje się lista publikacji, które stanowią część jego dorobku:

• (Referat) O rozpoznaniu anatomicznem psychoz organicznych (Z demonstracyą preparatów). Medycyna i Kronika Lekarska 43 (31), s. 773–774, 1908,
• Die Wahnbildung bei der Melancholie. Berlin: G. Schade, 1909,
• Uczucie zmiany osobowości w symptomatologii melancholii. Medycyna i Kronika Lekarska 44 (47), s. 1143–1150, 1909,
• Das Verhalten der antiproteolytischen Substanzen im Blutserum bei der Epilepsie, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 3 (1), 1910, s. 588–624, DOI: 10.1007/BF02893614,
• Histologische Befunde beim sog. Pseudotumor cerebri, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 7 (1), 1911, s. 163–179, DOI: 10.1007/BF02865137,
• O zachowaniu się w padaczce ciał antyproteololitycznych surowicy krwi. Autoreferat. Medycyna i Kronika Lekarska 11, 1911,
• Die Hemiplegien ohne anatomischen Befund. Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie Referate 5 (2, 3), s. 113f; 225, 1912,
• Eine Verstimmung mit Wandertrieb und Beziehungswahn. Jahrbücher für Psychiatrie und Neurologie 32 (3), s. 330–358, 1911,
• Badania doświadczalne nad przeistoczeniem ameboidalnym neuroglii (Referat). Medycyna i Kronika Lekarska 47 (30), s. 610, 1912,
• Zur Frage der Schädelkapazitätsbestimmung (Referat). Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie und ihre Grenzgebiete 71, s. 330–331, 1914,
• Über einen schizophrenen Prozeß im Gefolge einer hirndrucksteigernden Erkrankung, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 24 (1), 1914, s. 300–336, DOI: 10.1007/BF02866456,
• Zur Methodik der Schädelkapazitätsbestimmung mit Hinsicht auf einen Fall von Hirnschwellung bei Katatonie. Neurologisches Centralblatt 33 (12, 14), s. 738–743, 809–, 1914,
• Intravitale und postmortale Hirnschwellung; eine Erwiderung auf die Ausführungen Reihardt’s. Neurologisches Centralblatt 33, s. 1085–1088, 1914,
• Experimentelle Studien über amöboide Umwandlung der Neuroglia. W: Franz Nissl, Alois Alzheimer (Hrsg.): Histologische und histopathologische Arbeiten über die Grosshirnrinde: mit besonderer Berücksichtigung der pathologischen Anatomie der Geisteskrankheiten Band 6. G. Fischer, 1913 s. 89–160,
• StefanS. Rosental StefanS., WaltherW. Hilffert WaltherW., Zur Frage der klinischen Verwertbarkeit des Abderhaldenschen Dialysierverfahrens in der Psychiatrie, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 26 (1), 1914, s. 6–21, DOI: 10.1007/BF02874455,
• Zwei Fälle von Katatonie mit Hirnschwellung. W: Nissl F (Hrsg.): Beiträge zur Frage nach der Beziehung zwischem klinischem Verlauf und anatomischem Befund bei Nerven- und Geisteskrankheiten. Band 1, Heft 2, s. 1–112. Berlin: J. Springer, 1914,
• Ein Fall von organischer Verblödung mit eigenartigen Spannungszuständen der Muskulatur. Demonstration in naturhist. med. Verein in Heidelberg am 5 Mai 1914. Autoreferat. Neurologisches Centralblatt 34 (13), s. 477–478, 1915,
• StephanS. Rosental StephanS., Über Anfälle bei Dementia praecox, „Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie”, 59 (1), 1920, s. 168–216, DOI: 10.1007/BF02901085.

---

Oceń: Stefan Rosental

---