Stanisław Perko

---

Życiorys

Stanisław Perko przyszedł na świat 29 kwietnia 1894 roku w Warszawie, w rodzinie Ignacego oraz Marii z d. Celińskiej. Jego edukacja rozpoczęła się w Szkole Przemysłowo-Technicznej w Warszawie, gdzie kształcił się do 1914 roku. W obliczu wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do armii rosyjskiej. Między rokiem 1915 a 1917 brał udział w walkach na terenie Prus Wschodnich, Dyneburga i Mołodeczna. W 11 kompanii samochodowej służył od 1914 do 1915 roku. Od 1915 do 1916 roku studiował w Oficerskiej Szkole Inżynierii w Petersburgu, a następnie awansował na dowódcę plutonu w 39 pułku saperów.

W 1917 roku dołączył do I Korpusu Polskiego w Rosji, gdzie objął stanowisko dowódcy plutonu w 1 pułku inżynieryjnym. Dzięki decyzji generała porucznika Józefa Dowbor-Muśnickiego, został mianowany porucznikiem ze starszeństwem z dnia 1 listopada 1917. Po rozwiązaniu Korpusu, powrócił do Polski, a 6 listopada 1918 roku przyjął propozycję wstąpienia do Wojska Polskiego w stopniu podporucznika, z datą starszeństwa 1 lutego 1916. Z kolei 20 listopada 1918 roku, jego awans na porucznika zatwierdził Naczelny Wódz, Józef Piłsudski.

W trakcie wojny polsko-bolszewickiej zajmował kluczowe stanowiska związane z kierowaniem fortyfikacjami oraz wykonawstwem zadań inżynieryjnych. Objął m.in. obowiązki kierownika fortyfikacji w Szefostwie Inżynierii i Saperów Frontu Litewsko-Białoruskiego, a także dowódcy 3 batalionu saperów i p.o. dowódcy 2 batalionu. Walczył zarówno na froncie litewsko-białoruskim, jak i na Łotwie oraz północno-wschodnim.

Po zakończeniu wojny, pełnił rolę dowódcy kompanii w 2 Batalionie Saperów. W latach 1921–1923 dowodził VII batalionem w 4 pułku saperów w Sandomierzu, a 3 maja 1922 roku uzyskał potwierdzenie swojego stopnia kapitana, datowanego na 1 czerwca 1919. Po ukończeniu kursu doszkalającego dla oficerów saperów w lipcu 1923, został mianowany dowódcą VI batalionu w 5 pułku saperów w Krakowie. W latach 1926–1929 najpierw dowodził 1 kompanią szkolną podchorążych rezerwy, a potem kierował Szkołą Podchorążych Rezerwy Saperów, z siedzibą w Twierdzy Modlin.

W sierpniu 1929 roku objął dowództwo batalionu podchorążych rezerwy w Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie. 20 września 1930 roku przeniesiono go do 7 batalionu saperów w Poznaniu, gdzie pełnił rolę zastępcy dowódcy batalionu. W latach 1930–1931 ukazywały się doniesienia w prasie o jego rzekomym zaangażowaniu w „proces brzeskiego”, jednak dokumenty jasno wykazały, że mylnie przypisano mu czynności, które wykonał major dyplomowany Tadeusz Wasilewski.

Od 1 kwietnia 1931 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy 4 batalionu saperów w Przemyślu, a później przeszedł kurs taktyczny dla oficerów sztabowych saperów przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. 28 czerwca 1936 roku został dowódcą 8 batalionu saperów w Toruniu. W marcu 1939 roku przebywał w rezerwie personalnej jako kierownik budowy i w tym samym czasie brał udział w kampanii wrześniowej, dowodząc saperami Grupy Fortecznej Obszaru Warownego „Śląsk”.

Po ewakuacji do Francji, 1 grudnia 1939 roku został szefem saperów w Centrum Wyszkolenia Piechoty, a następnie po ewakuacji do Wielkiej Brytanii pełnił tę samą funkcję w 1 Brygadzie Strzelców i 3 Kadrowej Brygadzie Strzelców w 1941 roku. Od 1 października 1944 do 1 maja 1945 dowodził saperami 3 Dywizji Strzelców Karpackich, uczestnicząc w bitwie o Bolonię. Po wojnie, w okresie od 15 września do 20 grudnia 1945 roku pełnił rolę komendanta obozu repatriacyjnego, a 20 stycznia 1946 roku powrócił do Polski.

Po powrocie, został wcielony do Wojska Polskiego, a 1 marca 1946 roku objął stanowisko zastępcy dowódcy 4 Pułku Saperów. W latach 1946–1948 dowodził 5 pułkiem saperów w Szczecinie, odnosząc się z uznaniem do akcji rozminowywania kraju. Z powodu wrogiego nastawienia do ZSRR, 31 lipca 1948 roku został zwolniony z wojska. Zmarł 10 października 1959 roku w Warszawie-Piastowie, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu w Gołąbkach.

Awanse

– szeregowy – 11 grudnia 1914,

– podchorąży – 1 listopada 1915,

– podporucznik – z dniem 1 lutego 1916 i przyznanym starszeństwem,

– porucznik – 12 czerwca 1918, ze starszeństwem od 1 listopada 1917, zatwierdzony 19 stycznia 1921 ze starszeństwem z 1 kwietnia 1920, „w inżynierii i saperach, związany z byłymi Korpusami Wschodnimi oraz byłą armią rosyjską”,

– kapitan – 3 maja 1922, zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919, zajmujący 44. lokatę w korpusie oficerów inżynierii i saperów,

– major – 3 maja 1926, ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 9. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów,

– podpułkownik – ze starszeństwem z 19 marca 1937 oraz 3. lokatą w korpusie oficerów saperów, w grupie liniowej,

– pułkownik – 11 października 1946.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Perko był odznaczonym bohaterem, który przez całe swoje życie zdobył szereg wyróżnień i orderów, świadczących o jego niezłomnej odwadze oraz poświęceniu. Poniżej znajduje się lista jego najważniejszych odznaczeń:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6828, nadany 10 maja 1922 roku,
• Krzyż Walecznych, przyznany trzykrotnie: po raz pierwszy 23 kwietnia 1921 roku przez dowódcę 4 Armii, a następnie po raz II i III 13 lipca 1921 roku przez dowódcę 2 Armii,
• Złoty Krzyż Zasługi, datowany na 19 marca 1937 roku,
• Medal Niepodległości, przyznany 5 sierpnia 1937 roku,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Medal Zwycięstwa i Wolności, który otrzymał 9 maja 1946 roku,
• Amarantowa wstęga I Korpusu Polskiego na Wschodzie,
• Odznaka pamiątkowa 1 Korpusu Polskiego w Rosji,
• Odznaka Grunwaldzka, przyznana 28 czerwca 1946 roku,
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”).

Ordery i odznaczenia, które otrzymał, są symbolem jego zasług oraz oddania dla kraju.

Opinie

Ppłk. Stanisław Perko rozpoczął swoją przygodę z dowodzeniem 8 Batalionem Saperów w czerwcu 1933 roku, obejmując to stanowisko w zastępstwie. W grudniu 1936 roku został potwierdzony na tym eksponowanym miejscu. Jego droga była trudna i pełna przeszkód, co jednak nie zniechęciło tego twardego, prostolinijnego żołnierza.

W obliczu licznych wyzwań, ppłk Perko musiał nieustannie walczyć z różnymi przeciwnościami, w tym z zakorzenionymi, archaicznymi zwyczajami „folwarcznymi”. Bezdyskusyjnie, jego niezłomny charakter oraz nieugięta wola były kluczowymi cechami, które przyczyniły się do osiągnięcia znakomitych wyników w dowodzeniu.

Zarówno dla członków formacji, jak i dla dowództwa, jego osiągnięcia były szczególnie znaczące. W imieniu służby postanowiono podziękować odchodzącemu dowódcy za jego wielkie żołnierskie zalety oraz za efektywnie wykonane zadania podczas kierowania 8 bsap.

„Toteż zwalczać musiał nieustępliwie to wszystko, co przeciwko niemu stanęło, w szczególności zastarzałe nawyki „folwarczne”. W twardej pracy łamania przeszkód wykazał ppłk Perko niezłomny charakter i nieugiętą wolę, które pozwoliły mu osiągnąć bardzo dobre rezultaty.”

Generał Brygady Wiktor Thommée, dowódca Okręgu Korpusu Nr VIII, życzył ppłk Perko wielkiego szczęścia oraz sukcesów w jego nowym, bardziej odpowiedzialnym stanowisku.

---

Oceń: Stanisław Perko

---