Stanisław Janicki (inżynier)

---

Rodzina

Stanisław Janicki pochodził z szlacheckiego rodu Janickich, który nosił herb Rola oraz wyznawał wiarę ewangelicką. Był synem Stanisława Janickiego, uznanego matematyka i profesora Szkoły Politechnicznej w Warszawie, a ponadto również publicysty i autora pionierskiej rozprawy naukowej w języku polskim dotyczącej maszyn parowych. Jego matką była Helena z Malczów, siostra Konstantego Bogumiła Malcza (1799–1839) oraz Jana Fryderyka Wilhelma Malcza (1795–1852). Pod wpływem żony, Stanisław Janicki senior przeszedł na kalwinizm, a dzieci wychowywane były w tym wyznaniu.

W życiu osobistym Stanisław ożenił się po raz pierwszy z Emilią z domu Pelizzaro, córką spolonizowanego kupca Pawła Pelizzaro. Z tego związku urodził się ich syn, Konstanty Janicki, który był znanym zoologiem.

Życiorys i dokonania

Stanisław Janicki rozpoczął swoją edukację w Warszawie, gdzie ukończył gimnazjum realne. W tym czasie zdobywał praktyczne umiejętności, pracując w warsztacie stolarskim, a później w Fabryce Machin Towarzystwa Żeglugi Parowej na Solcu, będącej częścią Banku Polskiego. W latach 1854–1856 kontynuował naukę na wydziale inżynierii politechniki w Hanowerze w Niemczech. Po zakończeniu studiów w 1856 roku został zatrudniony w paryskiej fabryce parowozów oraz mostów żelaznych pod kierownictwem Goüin et Cie. Tam współpracował z uznawanym inżynierem, Aleksandrem Lavalleyem.

Firma, w której pracował, zaangażowana była w dostarczanie elementów do żelaznego mostu na Wiśle, który został zaprojektowany przez Stanisława Kierbedzia. W latach 1860–1864 zajmowała się realizacją tego projektu w Warszawie, a Janicki, pełniąc funkcję zastępcy kierownika budowy, reprezentował firmę na placu budowy u boku inżyniera Cottarda. W międzyczasie aktywnie uczestniczył w życiu społecznym stolicy, współpracując z „Gazetą Polską” oraz zaangażował się w działalność Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności z polecenia Józefa Kraszewskiego.

W latach 1859–1869 blisko współpracował z Ferdynandem Lessepsem przy monumentalnym projekcie budowy Kanału Sueskiego, który stanowił kluczowe połączenie między basenem Morza Śródziemnego a Oceanu Indyjskim. Janicki nadzorował prace na północnym odcinku kanału, od Port Saidu do Ismailii, współpracując z innymi Polakami, takimi jak kierownik robót Mieczysław Geniusz. Po zakończeniu budowy kanału, Janicki, obok Lessepesa, został odznaczony za swoje osiągnięcia przez cesarzową Eugenie, otrzymując Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej.

W 1870 roku wspólnie z inżynierami Cottardem i Champouillonem założył przedsiębiorstwo zajmujące się robót publicznych oraz budową kolei, operujące pod nazwą Enterprise generale des chemins de fer et des travaux publics. W 1871 roku, w trakcie pobytu w Anglii, pracował nad implementacją swojego projektu doku pływającego, który niestety nie doszedł do skutku z powodu braku funduszy, lecz w tym samym roku uzyskał patent w Anglii, a rok później w Ameryce.

Janicki brał również udział w projektach takich jak kanał morski w Petersburgu oraz wodociągi w Odessie, które zrealizowane zostały przez inne firmy budowlane. Zyskał zaufanie rządu austriackiego, który powierzył mu kierownictwo robót portowych w Fiume. Po zakończeniu tych prac, w 1879 roku, przyjął zaszczytne stanowisko kierownika robót związanych z kanalizacją rzeki Moskwy. Jego innowacyjne metody, w tym zastosowanie jazów ruchomych oraz francuskiego systemu przeciągania statków, okazały się istotne dla poprawy żeglugi.

Po zakończeniu wszystkich zadań Janicki przez długi czas pełnił funkcję dyrektora żeglugi parowej na rzece Moskwie oraz w kolejnych latach działał w rejonie Zagłębia Donieckiego. Jego wkład w rozwój miejscowych kopalń oraz działalność jako jeden z założycieli Towarzystwa kopalń rud żelaznych w Krzywym Rogu dowodzi jego znaczącego wpływu w branży.

Stanisław Janicki, bazując na swojej praktyce inżynierskiej, w 1879 roku stworzył również własną teorię spławiania rzek. Publikacje na temat ulepszenia żeglugi rzecznej, wydane w różnych językach, w tym w 1882 roku w polskim „Przeglądzie Technicznym”, spotkały się z międzynarodowym zainteresowaniem. Jego prace były również publikowane w Stanach Zjednoczonych.

W 1883 roku Janicki powrócił do Warszawy, gdzie angażował się w życie społeczne, wydawnicze i dobroczynne. Inicjował tworzenie polskich czasopism takich jak „Zdrowie” oraz „Inżynieria i Budownictwo”. Aktywnie uczestniczył w pracach komitetu kanalizacyjnego, starając się rozwiązywać spory między inżynierami oraz wprowadzać innowacyjne pomysły kanałów kanalizacyjnych, w tym projektów brytyjskiego inżyniera Josepha Lindleya, modyfikując je lokalnie. Swoje poglądy na ten temat prezentował w „Gazecie Polskiej”.

W 1887 roku Janicki otrzymał propozycję objęcia prac przy budowie Kanału Panamskiego, jednak stanowczo ją odrzucił. Wkrótce przed swoją śmiercią z rąk greckiego rządu przyjął propozycję nadzoru nad robót budowlanych przy Kanale Korynckim, ale niestety ze względu na problemy zdrowotne nie mógł jej przyjąć. Udzielał się również w życiu kościelnym, pełniąc funkcję prezesa Synodu ewangelicko-reformowanego w latach 1884 i 1885.

Stanisław Janicki zmarł w Warszawie w 1888 roku i został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym (kwatera C-1-7).

Publikacje

Stanisław Janicki, w swoim dorobku naukowym, dokonał publikacji dotyczących innowacji w zakresie inżynierii wodnej.

Wśród jego najważniejszych prac znajdują się:

• w kwestii ulepszenia warunków żeglowności rzek (1882),
• memoir on a new kind of movable dam (1883).

---

Oceń: Stanisław Janicki (inżynier)

---