Stanisław Groniowski

---

Życiorys

Stanisław Groniowski, po ukończeniu Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców w Łodzi w 1913 roku, kontynuował swoją edukację, osiągając stopień na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w 1922 roku. Już w czasach szkolnych angażował się w aktywności społeczno-polityczne, przynależąc do Organizacji Młodzieży Narodowej Szkół Średnich. W trakcie studiów był członkiem OMN Szkół Wyższych (od 1915 roku) oraz kierownictwa OMN „Zarzewie”. Ponadto, w okresie 1916–1918, aktywnie uczestniczył w działaniach Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).

Po zakończeniu I wojny światowej, w listopadzie 1918 roku, ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Jako podoficer brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, służąc w 10 pułku artylerii polowej, gdzie stawiał czoła trudnościom i wyzwaniom, które przyniosła ta burzliwa epoka.

Od 1920 do 1921 roku pracował w centrali Towarzystwa Straży Kresowej. Pod koniec 1921 roku związał się z Archiwum Głównym Akt Dawnych, gdzie na początku pełnił rolę asystenta, a od 1928 roku działał jako archiwista. Jego praca koncentrowała się głównie na systematyzacji, opracowywaniu i inwentaryzacji dokumentów związanych z władzami wymiaru sprawiedliwości oraz sądami polskimi z XIX wieku (1807–1876), co stanowiło ważny wkład w polską historię archiwalną.

Oprócz zaangażowania zawodowego, Stanisław Groniowski miał również bogate życie społeczne. Był bratem zetowym i aktywnie uczestniczył w działalności Związku Patriotycznego. Od 1924 roku był członkiem Związku Młodej Polski oraz w latach 1924–1925 przynależał do Narodowej Partii Robotniczej. Należał do Senioratu OMN, a od 1926 roku był członkiem Zarządu Głównego Związku Senioratu, a później także ZPMD, gdzie pełnił funkcję wiceprezesa oraz członka Rady Naczelnej. W 1926 roku postanowił przystąpić do Związku Naprawy Rzeczypospolitej.

Wobec narastających zagrożeń, w sierpniu 1939 roku został zmobilizowany jako podporucznik rezerwy, a tragiczne wydarzenia września tego samego roku miały ostatecznie okupować jego życie, gdy zginął podczas walki, oddając hołd przysiędze i honorowi.

Wybrane publikacje

Stanisław Groniowski to autor, którego prace mają szczególne znaczenie w zakresie archiwistyki i historii. Jego publikacje przyczyniły się do lepszego zrozumienia różnych aspektów działalności archiwalnej w Polsce. Oto kluczowe pozycje, które warto wyróżnić:

• Adiunkt Archiwum Ogólnego Krajowego w powstaniu narodowym (szkic, „Archeion”, 1930),
• Rok 1830 w polskich archiwach państwowych. Archiwum Główne (opracowanie archiwoznawcze, „Archeion”, 1930),
• Archiwum Komisji Rządowej Sprawiedliwości Królestwa Polskiego Ministerium Sprawiedliwości (nieopublikowana rozprawa, 1931),
• O Dyrekcji Sprawiedliwości i jej Archiwum (nieopublikowana rozprawa, 1932),
• Zebranie i opracowanie dokumentacji archiwalnej oraz redakcja pamiętnika Bogdana Hutten-Czapskiego, Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, 1-2, wydanego nakładem Księgarni F. Hoesicka, Warszawa 1936 (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa). Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft, 1-2,. Berlin 1936.

Wszystkie te prace ukazują nie tylko wiedzę, ale także pasję autora do zgłębiania historii i archiwów, co czyni jego wkład nieocenionym w polskim środowisku naukowym.

Życie prywatne

Stanisław Groniowski był potomkiem Adama, który wykonywał zawód lekarza specjalizującego się w radiologii, oraz Eugenii Reginy z Brodzkich. W dniu 27 kwietnia 1930 roku związał się węzłem małżeńskim z Wandą Kopczyńską, która także pracowała jako lekarka stomatolog.

Od 1937 roku pałac jego życia zakotwiczył w Warszawie, gdzie osiedlili się przy ulicy Ursynowskiej 12.

---

Oceń: Stanisław Groniowski

---