Maksymilian Heilpern

Nauka i edukacja

Maksymilian Heilpern to postać, która odegrała znaczącą rolę w polskiej kulturze i nauce. Urodził się 8 stycznia 1856 roku w Warszawie, gdzie spędził swoje dzieciństwo i młodość, zdobywając wykształcenie oraz rozwijając swoją pasję do przyrody.

Jego życie to nie tylko przygoda naukowa, ale również —— dziwna a zarazem tragiczna historia zesłańca syberyjskiego. Heilpern był nie tylko nauczycielem, ale także aktywnym działaczem na rzecz asymilacji Żydów w polskim społeczeństwie.

W swojej działalności politycznej związał się z ruchem socjalistycznym, co podkreśla jego zaangażowanie w walce o prawa mniejszości oraz sprawiedliwość społeczną. Zmarł 15 listopada 1924 roku, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo intelektualne i społeczne.

Życiorys

Maurycy Maksymilian Heilpern przyszedł na świat w Warszawie 8 stycznia 1856 roku jako syn kupca Pinkasa. Jego rodzina miała bogate tradycje, a wśród starszych braci, którzy zaangażowali się w powstanie styczniowe, był Izydor, pełniący funkcję adiutanta Mariana Langiewicza. Dodatkowo, jego siostra, Paulina Kon, była matką Feliksa, natomiast jego żona, Ernestyna z Gutmanów (1870-1926), urodziła mu syna Bolesława (1893-1915), który walczył w Legionach Polskich. Warto także wspomnieć, że siostra jego żony, Bronisława (1866-1951), była żoną Juliana Marchlewskiego.

Po ukończeniu szkoły średniej w 1876 roku, Heilpern rozpoczął studia na kierunku przyrodniczym na wydziale matematyczno-fizycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W tym okresie zaangażował się w działalność tajnego Towarzystwa Oświaty Narodowej, które zostało założone przez Konrada Prószyńskiego oraz Mieczysława Brzezińskiego. Celem stowarzyszenia było szerzenie wiedzy wśród ludności wiejskiej, co skłoniło Heilperna do popularyzacji samouctwa oraz zwiększenia zainteresowania poprawą warunków życia ludności miejskiej poprzez idee socjalizmu.

Nieustannie zaangażowany w działania socjalistyczne, działał w różnych kółkach socjalistycznych, a później został członkiem Międzynarodowej Partii Socjalno-Rewolucyjnej Proletariat. W sierpniu 1879 roku aresztowano go i umieszczono wraz z Stanisławem Landym, Wacławem Sieroszewskim oraz innymi socjalistami w X PawilonieCytadeli Warszawskiej. Przez następne dwa lata przebywał w więzieniu, w trakcie których współredagował tajne pismo więzienne zatytułowane Gazeta więźnia. Po wyjściu na wolność, został zesłany na Syberię, gdzie spędził trzy lata, badając florę tamtego regionu, organizując kółka samokształceniowe wśród innych zesłańców oraz pracując jako nauczyciel.

W 1891 roku wspólnie z Izydorem (Izraelem) Fatersonem współzałożył Żydowską Organizację Polskiej Partii Socjalistycznej, która stanowiła najstarszą organizację żydowską działającą w Królestwie Polskim. Po powrocie do kraju wznowił przerwane studia na Uniwersytecie Warszawskim, a jednocześnie pracował jako nauczyciel w różnych szkołach oraz na kursach. W 1887 roku uzyskał stopień kandydata nauk i uprawnienia do nauczania jako nauczyciel domowy. Wygłaszał liczne wykłady z zakresu nauk przyrodniczych, m.in. w Stowarzyszeniu Nauczycielstwa Polskiego, Polskim Towarzystwie Krajoznawczym, które miał zaszczyt współzakładać, w Towarzystwie Ogrodniczym, oraz Towarzystwie Miłośników Przyrody.

Heilpern pełnił także rolę wykładowcy w Uniwersytecie Latającym, edukując wiele późniejszych działaczek społecznych oraz nauczycielek. Z powodu jego „nieprawomyślności” władze carskie cofnęły mu uprawnienia do nauczania w szkołach, co zmusiło go do podjęcia pracy w 1891 roku w warsztatach rzemieślniczych imienia dr Ludwika Natansona. Warsztaty te były nietypowe, bowiem nie ograniczały się jedynie do kształcenia rzemieślników Żydów, lecz również przygotowywały młodzież do życia społecznego, a ścisłe połączenie edukacji jezyka polskiego z wiedzą praktyczną sprzyjało integracji obu grup etnicznych.

Obok pracy nauczycielskiej w zakładach imienia Natansona, Heilpern był aktywnie zaangażowany w organizację wykładów oraz kursów dla nauczycieli. Wielokrotnie publikował prace, kierując je zarówno do profesjonalistów, jak i do osób pragnących samodzielnie zdobywać wiedzę. Na mocy decyzji z dnia 28 sierpnia 1915 roku, przywrócono mu możliwość nauczania w szkołach średnich oraz wyższych. W niepodległej Polsce, Ministerstwo Oświaty powoływało go do pracy nad tworzeniem programów dla szkół zawodowych oraz do oceny podręczników, a także organizacji szkolnictwa zawodowego.

Zmarł 15 listopada 1924 roku, a nad jego grobem przemawiali minister oświaty Bolesław Miklaszewski oraz przedstawiciel żydowskiej społeczności rzemieślniczej. Jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu przy cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 66, rząd 1).

Publikacje

Oto zestawienie publikacji autorstwa Maksymiliana Heilperna, które odkrywają jego wkład w różnorodne dziedziny nauki:

  • Balony i aeroplany: wykład popularny głównych zasad aeronautyki i awiatyki, wyd. M. Arcta, Warszawa 1910,
  • Co człowiek zdoła, a czego nie zdoła zrozumieć? G. Centnerszwer, Warszawa 1911,
  • Co to są komety i czem one nam grożą? Wyd. M. Arcta, Warszawa 1910,
  • Co to są nauki przyrodnicze? G. Centnerszwer, Warszawa 1907,
  • Jak chorują zboża i ziemniaki i jak je od chorób chronić, Księgarnia Polska Polskiej Macierzy Szkolnej, Warszawa 1921,
  • Jak rozpoznawać na niebie najważniejsze gwiazdy i gwiazdozbiory, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1911,
  • Jak słońce i gwiazdy mogą nam wskazywać drogę, Wojskowy Instytut Naukowo Wydawniczy, Warszawa 1921,
  • Jakim sposobem poznajemy otaczający nas świat, Książnica Ludowa, Petersburg 1908,
  • Kefir, jego pochodzenie i własności, M. Ziemkiewicz, Warszawa 1899,
  • Krótki wykład fizyki technicznej w zastosowaniu do potrzeb różnych grup zawodowych, Gebethner i Wolff, Warszawa 1917,
  • Krótki wykład fizyki w zastosowaniu do potrzeb rzemieślniczych, Gebethner i Wolff, Kraków 1909,
  • Księżyc, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1916,
  • Kurs początkowy fizyki dla uczniów seminaryjnych i samouków, Gebethner i Wolff, Warszawa 1917,
  • Na co napotkać można, kopiąc rowy i szańce, Wojskowy Instytut Naukowo Wydawniczy, Warszawa 1921,
  • O wartości pożywnej chleba w nowoczesnej technice piekarskiej, K. Kowalewski, Warszawa 1886,
  • O ziemi, słońcu i gwiazdach, czyli O budowie świata: wykład popularny zasad kosmografii i kosmogonii, Księgarnia Naukowa, Warszawa 1906,
  • Pierwsze zasady fizyki i chemii: dla szkół powszechnych, Polska Składnica Pomocy Szkolnych, Warszawa 1924,
  • Początki nauki o przyrodzie: podręcznik dla szkół elementarnych, J. Lisowska, Warszawa 1917,
  • Pogadanki o tajemnicach przyrody, Wyd. M. Arct, Warszawa 1906,
  • Szkoły zawodowe rzemieślnicze i niższe techniczne: historia, potrzeby, właściwości, ustroje, programy, Gebethner i Wolff, Kraków 1918,
  • W jaki sposób powstał i jak jest zbudowany kinematograf oraz jak otrzymujemy t.zw. „obrazy żywe”, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1909,
  • W jakim stopniu polegać możemy na zmysłach naszych? G. Centnerszwer, Warszawa 1908,
  • Zasady botaniki, Gebethner i Wolff, Kraków 1907,
  • Zasady dydaktyki w zastosowaniu do zadań kursów uzupełniających dla praktykantów zawodowych, Gebethner i Wolff, Kraków 1919,
  • Zasady metodyki ogólnej nauk przyrodniczych, Wyd. im. Staszyca, Warszawa 1912.

Przypisy

  1. Tomasz T. Domański, Edyta E. Majcher-Ociesa, Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX wieku, Warszawa 2020, ISBN 978-83-8098-894-1, OCLC 1187153964 [dostęp 24.01.2022 r.]
  2. Joshua D. J. Zimmerman, Poles, Jews, and the Politics of Nationality: The Bund and the Polish Socialist Party in Late Tsarist Russia, 26.01.2004 r., ISBN 978-0-299-19463-5 [dostęp 24.01.2022 r.] (ang.)
  3. Tomasz Wołek, Jak Żyd stawał się wrogiem, Polityka, 02.06.2008 r.
  4. Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003, ISBN 83-916419-3-7.
  5. Grób Pinkusa Heilperna w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
  6. Grób Maksymiliana Heilperna w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
  7. Cmentarz żydowski w Warszawie s. 15.

Oceń: Maksymilian Heilpern

★★★★★
Średnia ocena:4.88 Liczba ocen:18