Piotr Hübner

---

Życiorys

Urodziny Piotra Hübnera miały miejsce w rodzinie o silnych tradycjach nauczycielskich. Jego ojcem był oficer kontrwywiadu Armii Krajowej, Antoni, a matką Danuta Wanda z d. Badzian. W swojej edukacji Hübner najpierw uczęszczał do VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie, a później kontynuował naukę w XLIV Liceum Ogólnokształcącym im. Antoniego Dobiszewskiego w stolicy. W latach 1964–1969 studiował na Uniwersytecie Warszawskim, wybierając kierunki na Wydziale Prawa i Administracji, a także na Wydziale Historycznym jako uzupełnienie swoich studiów. Doktoryzował się pod okiem profesora Bogusława Leśnodorskiego, pisząc pracę na temat organizacji życia artystycznego w Królestwie Polskim w latach 1864–1890.

Jego krytyczne nastawienie do systemu komunistycznego oraz aktywna działalność w wydarzeniach marca 1968 roku skutkowały utratą możliwości pracy na uniwersytecie. Wówczas podjął zatrudnienie jako nauczyciel w Liceum Ekonomicznym w Warszawie. Równolegle, przy wsparciu Bogdana Suchodolskiego i Bogusława Leśnodorskiego, prowadził badania dotyczące polityki naukowej w Polsce po II wojnie światowej.

W 1972 roku Hübner rozpoczął pracę w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. W kolejnym roku dołączył do Zakładu Prakseologii PAN, gdzie stworzył odpisy licznych dokumentów oraz notatki z rozmów z wpływowymi osobami, jak i z ofiarami systemu. Skonstruował bibliotekę domową składającą się z wielu tysięcy książek oraz broszur dotyczących form organizacji nauki polskiej w XIX i XX wieku. W czerwcu 1973 roku obronił pracę doktorską pt. „Pierwszy Kongres Nauki Polskiej jako forma realizacji założeń polityki naukowej państwa ludowego”. Choć jej ocena była bardzo pozytywna, to druk pracy natrafił na blokadę ze strony Wydziału Nauki KC PZPR, a publikacja książkowa miała miejsce dopiero w 1983 roku w Wydawnictwie Ossolineum.

W roku 1973 uczestniczył w organizacji Instytutu Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego. W latach 1975–1981 podjął nauczanie w XXXVII Liceum Ogólnokształcącym w Warszawie i aktywnie angażował się w działalność NSZZ „Solidarność”. W 1981 roku pełnił rolę przewodniczącego solidarnościowej Komisji Zakładowej Oświaty Warszawa-Śródmieście. Następnie postanowił powrócić do działalności w Polskiej Akademii Nauk, gdzie został przyjęty do Zakładu Prakseologii i Naukoznawstwa w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN.

W Instytucie Hübner przygotował szczegółową syntezę „Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953. Geneza systemu”, której publikację na czas cenzury wstrzymano. Dopiero po przemianach polityczno-ustrojowych, w 1992 roku, ukazała się w dwóch tomach w Wydawnictwie Ossolineum.

W 1989 roku uzyskał habilitację przed Radą Naukową Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki, na bazie pracy „Nauka polska po II wojnie światowej – idee i instytucje”. W Instytucie Filozofii i Socjologii PAN aktywnie uczestniczył w ruchu oświatowym i przewodniczył Komisji „Solidarności”. Hübner był również prezesem Towarzystwa Przyjaciół I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego, które powstało przy Uniwersytecie Warszawskim. Jego udział w obalaniu ustroju komunistycznego na przełomie 1989 i 1990 roku był kluczowy.

Jako doradca w Komitecie do Spraw Nauki i Postępu Technicznego Hübner współtworzył koncepcję reformy polityki naukowej, a w charakterze pełnomocnika ministra likwidował Urząd Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń. W latach 1991–1993 pełnił funkcję dyrektora Departamentu Polityki Naukowej Komitetu Badań Naukowych, mając istotny wpływ na kształtowanie legislacji w obszarze nauki. Aktywnie wspierał odbudowę społecznego ruchu naukowego oraz brał udział w reaktywacji Kasy imienia Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki.

Biorąc udział w tworzeniu periodyków takich jak „Nauka Polska – Jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój” oraz „Problemy Społecznego Ruchu Naukowego”, Hübner wykazywał duże zaangażowanie w działalność rządowych komisji i ciał doradczych KBN. W latach 1993–1997 był doradcą Przewodniczącego KBN oraz aktywnie funkcjonował w Komitecie Naukoznawstwa PAN, co skierowało go w elitarny krąg naukoznawców.

Od 1993 do 1996 roku piastował stanowisko profesora nadzwyczajnego w Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego na UW. W 1995 roku podjął pracę w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. 22 października 1996 roku został uhonorowany tytułem profesora nauk humanistycznych. Od 2001 roku był profesorem zwyczajnym na UMK. Wprowadził program nauczania nowej subdyscypliny – socjologii instytucji i zrzeszeń.

Na UMK organizował spotkania w ramach Forum Naukoznawczego i przewodniczył Radzie Instytutu Socjologii, a w latach 2004–2014 pełnił funkcję kierownika Zakładu Socjologii Nauki. Hübner należał do Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz Komisji Historii Nauki PAU. W 2011 roku został wybrany do Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN, a od 2012 roku reprezentował Wydział Humanistyczny w Senacie UMK.

W okresie od 1999 do 2023 roku w „Forum Akademickim” ukazywał się cykl jego artykułów pod tytułami „Kartki z dziejów nauki w Polsce” oraz wspomnień „Pro publico bono”. W uznaniu jego osiągnięć Hübner został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. W 2024 roku, podczas 12. edycji Konkursu o Nagrodę imienia Jana Jędrzejewicza, otrzymał pośmiertne wyróżnienie specjalne, przyznane przez Komitet Historii Nauki i Technik PAN, Kasę imienia Józefa Mianowskiego i Burmistrza Miasta Płońska, za cały dorobek w działalności naukowej, dydaktycznej i społecznej, w tym za pracę „Encyklopedia polskiej nauki akademickiej”.

Piotr Hübner zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 8 czerwca 2023 roku w Toruniu. Został pochowany na Centralnym Cmentarzu Komunalnym w Toruniu (kwatera XD3_12/4/9).

Wybrane publikacje

Poniżej przedstawiamy wybrane publikacje, które stanowią istotny wkład w rozwój nauki polskiej i dokumentują historię oraz politykę naukową w Polsce.

• I Kongres Nauki Polskiej jako forma realizacji założeń polityki naukowej państwa ludowego, Wrocław 1983,
• Nauka polska po II wojnie światowej. Idee i instytucje, Warszawa 1987,
• P. Hübner, J. Piskurewicz, L. Zasztowt, Kasa imienia Józefa Mianowskiego Fundacja Popierania Nauki 1881–1991, Warszawa 1992,
• Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953. Geneza systemu, t. I–II, Wrocław 1992,
• Siła przeciw rozumowi… Losy Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1939–1989, Kraków 1994,
• Nauki społeczne i humanistyczne – mechanizmy zniewolenia, [w:] Polacy wobec przemocy 1944–1956, red. B. Otwinowska, J. Żaryn, Warszawa 1996, s. 276–306,
• R. Bäcker, ks. J. Maj, T. Ochinowski, L. Żebrowski, J. Żaryn, M. Zaborski, A. Zybertowicz, R. Stobiecki, P. Hübner i J. Connelly, Skryte oblicze systemu komunistycznego. U źródeł zła…, Warszawa 1997,
• Polityka partyjno-rządowa wobec towarzystw naukowych w Polsce po II wojnie światowej, „Prace Komisji Historii Nauki” 1999, t. 1, s. 51–71,
• Od Towarzystwa Naukowego Krakowskiego do Polskiej Akademii Umiejętności. Refleksje jubileuszowe Mieczysława Offmańskiego, Tadeusza Sinki, Stanisława Wróblewskiego, Stanisława Kutrzeby, oprac. P. Hübner, Kraków 2002,
• Polska Akademia Umiejętności jako Instytucja Narodowa, „Prace Komisji Historii Nauki” 2003, t. 5, s. 159–168,
• L. Zasztowt, P. Hübner, J. Piskurewicz, J. Soszyński, A history of the Józef Mianowski Fund, tłum. J. Soszyński, Warszawa 2013,
• Zwierciadło nauki. Mała encyklopedia polskiej nauki akademickiej, Kraków 2013,
• Polityka naukowa i struktury organizacyjne nauki w latach 1944–1989, [w:] Historia nauki polskiej , t. X (1944–1989), cz. II (Instytucje), red. L. Zasztowt, J. Schiller-Walicka, Warszawa 2015,
• Encyklopedia polskiej nauki akademickiej, Toruń 2023.

---

Oceń: Piotr Hübner

---