Rajmund Rembieliński

---

Młodość

Rajmund Rembieliński przyszedł na świat w Warszawie. Jego ojciec, Stanisław Rembieliński, pełnił rolę chorążego ziemi wiskiej oraz był posłem na Sejmy w latach 1764 i 1766. Był również autorem diariuszy sejmowych i sekretarzem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1777 roku zakupił majątek Jedwabne za 20 tys. złp. W rodzinie Rembielińskich matka Rajmunda, Marcjanna z Łączyńskich Rembielińska, pochodziła z rodziny stolników gostynińskich, gdzie jej ojcem był Konstanty Łączyński h. Kościesza oraz Marianna Plichta. Rajmund miał także młodszych braci: Andrzeja i Wiktora oraz siostrę Ewę.

W 1782 roku zmarł Stanisław, a Marcjanna powtórnie wzięła ślub z Marcinem Ledóchowskim. Z tego związku przyszli na świat dwaj przyrodni bracia Rajmunda: Jan oraz Józef Walenty. W 1786 roku Rajmund podjął naukę w Akademii Szlacheckiego Korpusu Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej. Po czterech latach, w 1790 roku, ukończył edukację, zdobywając stopień oficera oraz złoty medal.

W 1792 roku zmarł Marcin Ledóchowski, a Rajmund jako najstarszy syn przejął zarządzanie majątkiem oraz opiekę nad rodzeństwem. W czasie Insurekcji Kościuszkowskiej, 16 lipca 1794 roku, Rajmund został mianowany pułkownikiem milicji ziemi wiskiej, organizując oddziały powstańcze w swoim regionie. Po klęsce powstania uniknął represji ze strony carskich władców i zajął się rodzinnymi interesami, w tym rozwijając fabrykę sukna w Jedwabnem, którą założył jego ojciec.

15 lutego 1797 roku Rajmund zawarł związek małżeński z Agnieszką Heleną Opacką, córką hrabiego Chryzantego Opackiego, kasztelana wiskiego oraz generała majora podczas insurekcji. Małżeństwo to przyczyniło się do poszerzenia majątku rodziny, wnosząc do sekretnych dóbr majątek Krośniewice. W 1798 roku Rembieliński był jednym z założycieli Towarzystwa Republikanów Polskich. W 1804 roku poszerzył swoje dobra, nabywając majątek makowlański wraz z Sidrą.

Okres Księstwa Warszawskiego

W 1807 roku, po zawarciu pokoju w Tylży, powstało Księstwo Warszawskie. 11 września na posiedzeniu Komisji Rządzącej, Rajmund Rembieliński został wybrany na prezesa Deputacji Administracyjnej dla obszarów łomżyńskiego oraz białostockiego. Już 19 grudnia objął funkcję prefekta Rady Administracyjnej departamentu łomżyńskiego, jednakże wskutek wprowadzenia Kodeksu Napoleona w polskim prawodawstwie, uniemożliwiono mu pełnienie urzędów w departamencie, w którym posiadał ziemski majątek. Dlatego też 19 stycznia 1808 roku mianowano go prefektem departamentu płockiego.

Po tym, jak Austria 9 kwietnia 1809 roku wypowiedziała wojnę Księstwu Warszawskiemu, Rembieliński objął odpowiedzialność jako dowódca pospolitego ruszenia w departamencie płockim. To on zainicjował utworzenie lazaretu w Pułtusku, zorganizował zapełnienie magazynów niezbędną żywnością, a także przeprowadził rekrutację wojskową wedle zasady „co piątego dymu”. Efektem tego działania było sformowanie 2 Pułku Piechoty Galicyjsko-Francuskiej. Działania te przyniosły mu zasłużone wyróżnienie – mianowanie przez księcia Józefa Poniatowskiego Generalnym Intendentem Wojsk w Galicji.

Po wkroczeniu wojsk Księstwa Warszawskiego do Galicji, Rembieliński zajął się porządkowaniem kraju, który był wyniszczony działaniami austriackimi oraz reorganizacją administracyjną. Mogło to być trudne, zważywszy na jego zdecydowanie w wykonywaniu zadań, co doprowadziło do oporów ze strony miejscowej szlachty oraz konfliktu interesów z ordynatem Zamoyskim. Po zakończeniu działań wojennych, opuścił Galicję i wrócił na stanowisko prefekta departamentu płockiego. W dowód uznania za jego wkład w wojnę, 17 czerwca 1809 roku król Fryderyk August odznaczył go Orderem św. Stanisława.

Rembieliński skoncentrował się na rozwoju miast oraz gospodarki. Wprowadził m.in. zakaz eksploatacji prywatnych młynów i budowy grobli, które zatykały rzeki. Aby wspierać osadników, wprowadził sześcioletnie zwolnienie od podatków, a dla przybyszów z Niemiec również zwolnienie z poboru do wojska. W Płocku rozpoczęto brukowanie ulic, a także powstała drukarnia prefekturalna, prowadzona przez Antoniego Lenteckiego i Samuela Lossmana. To tutaj, od 6 października 1810 roku, publikowano Dziennik Departamentowy Płocki oraz od 15 lutego 1812 Dziennik Urzędowy Departamentu Płockiego.

Wspierał także inicjatywy oświatowe. Przekazał fundusze dla Szkoły Departamentowej, aby powstało tam obserwatorium astronomiczne oraz promował kulturę przez adaptację dawnego kościoła św. Trójcy na Teatr Płocki.

Po wypowiedzeniu wojny przez Napoleona Rosji, Rembieliński ponownie został mianowany dowódcą pospolitego ruszenia. Po klęsce Napoleona oraz nadciągających wojskach rosyjskich, opuścił Płock wraz z armią, osiedlając się w Dreźnie. Po otrzymaniu wiadomości o śmierci matki, zdecydował się na powrót do Polski, aby zająć się swoim majątkiem.

Okres Królestwa Kongresowego

W 1816 roku, 8 września, po ustanowieniu Królestwa Polskiego, Rajmund Rembieliński objął funkcję prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego. Już w grudniu tego samego roku, małżonkowie Rembielińscy podjęli decyzję o rozwodzie, w wyniku którego Rembieliński zatrzymał dla siebie dobra krośniewickie i mężenińskie, które otrzymał w posagu. W 1819 roku nawiązał nowe małżeństwo z Antoniną z domu Weltz.

Latem 1820 roku zainicjował wizytację w województwie, podczas której opracował plan uprzemysłowienia regionu. Ten ambitny projekt został przedstawiony Radzie Administracyjnej 10 września 1820 roku, a jego zatwierdzenie nastąpiło zaledwie osiem dni później. Dodatkowo, 30 stycznia 1821 roku, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji powierzyła Rembielińskiemu zadanie stworzenia osad sukienniczych w miastach takich jak Zgierz, Przedecz, Łódź, Dąbie, Gostynin, Łęczyca, Gąbin, Rawa, Brdów oraz Skierniewice. Choć początkowo Łęczyca miała być głównym centrum, szybko prześcignął ją Zgierz, a ostatecznie dominującą rolę zajęła Łódź.

W 1818 roku Rembieliński zdobył mandat posła na Sejm powiatu biebrzańskiego, a w 1820 roku został wybrany Marszałkiem Sejmu. 5 października tego samego roku otrzymał nominację na radcę stanu.

W obliczu powstania listopadowego, Rembieliński opublikował odezwę z 4 grudnia 1830 roku, która mobilizowała obywateli województwa mazowieckiego do zbrojnego wystąpienia przeciwko zaborcy. 14 stycznia 1831 roku został członkiem Komisji Potrzeb Wojskowych. Niemniej jednak, z czasem zniechęcił się, przede wszystkim z powodu korupcji wśród liderów powstania oraz ich egoizmu, co skłoniło go do rezygnacji z zajmowanych stanowisk. Jego dymisja została przyjęta dopiero 15 lutego 1831 roku.

Rembieliński z rodziną opuścił Polskę udając się do Drezna, gdzie pozostawał aż do końca powstania. Po wydaniu ukazu carskiego zakazującego Polakom edukacji dzieci za granicą, Rembieliński wrócił do kraju. 31 stycznia 1832 roku ponownie objął stanowisko prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego. W związku z sytuacją polityczną sprzeciwiał się wprowadzeniu barier celnych z Rosją, a powołując się na Konstytucję Królestwa Polskiego z 1815 roku, odmówił przeprowadzenia konfiskaty majątków Karola Trzaskowskiego oraz Marii Wirtemberskiej. W rezultacie został zdymisjonowany w sierpniu 1832 roku, ale zachował prawo do emerytury po 25 latach pracy urzędniczej, z której ostatecznie zrezygnował.

W kolejnych latach zajął się zarządzaniem swoimi majątkami. To w jego czasach w Krośniewicach funkcjonowały takie obiekty jak zajazd, młyn parowy, piekarnia, tartak, fabryka cygar, tytoniu oraz stacja pocztowa.

W 1840 roku Rembieliński udał się do uzdrowiska Salzbrunn na Śląsku z synem, a w 1841 roku wrócił do Polski, by załatwić sprawy w Jedwabnem. Niestety, podczas podróży przebył przeziębienie i został przetransportowany do domu Wiktora Rembielińskiego w Łomży, gdzie zmarł 12 lutego 1841 roku.

Rodzina

Rajmund Rembieliński, w dniu 15 lutego 1797 roku, zawarł związek małżeński z Agnieszką Heleną Opacką. Wspólnie doczekali się jednej córki, która niestety zmarła w wieku niespełna dwóch lat w roku 1807. Po dwudziestu latach małżeństwa zdecydowali się na rozwód, lecz ich relacje pozostały przyjacielskie. Co więcej, Agnieszka, po rozstaniu z drugim mężem, często bywała gościem rodziny Rembielińskich.

W 1819 roku Rajmund podjął decyzję o ponownym małżeństwie, wybierając Antoninę Weltz na swoją żonę. Z tego związku przyszedł na świat trzech synów: Aleksander, Konstanty oraz Eugeniusz.

Wolnomularstwo

Rajmund Rembieliński był aktywnym członkiem towarzystwa wolnomularskiego, w ramach którego osiągnął najwyższy, siódmy stopień – Kawalera Różanego Krzyża. Po ustanowieniu Księstwa Warszawskiego, na obszarach zaboru pruskiego, przyczynił się do organizacji polskiej loży w Płocku.

W 1819 roku objął stanowisko I wielkiego dozorcy Wielkiego Wschodu Narodowego Polskiego, co świadczy o jego znaczącej roli w strukturach wolnomularskich. Rembieliński był także członkiem Najwyższej Kapituły oraz cieszył się tytułem członka honorowego w takich lożach, jak Jutrzenka Wschodząca, Wschodzące Słońce, Doskonałość oraz Przyjaciele Ludzkości.

Odznaczenia

Rajmund Rembieliński, znany ze swojego wkładu w historię, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które potwierdzają jego zasługi i osiągnięcia. Jego najważniejsze odznaczenia to:

• Order Świętego Stanisława, przyznany w 1809 roku,
• Order Świętej Anny I klasy, nadany w 1815 roku,
• Order Świętego Włodzimierza III klasy.

Upamiętnienie

Rajmund Rembieliński jest postacią, która doczekała się licznych form upamiętnienia. Biograficzna powieść autorstwa Danuty Bieńkowskiej, nosząca tytuł Kawaler Różanego Krzyża (Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1973), jest jednym z ważniejszych dzieł poświęconych jego osobie. Dodatkowo, od 2013 roku, Rembieliński ma zaszczyt być patronem Koła Przewodników Turystycznych, które działa przy łódzkim oddziale PTTK im. Jana Czeraszkiewicza.

W miejskim krajobrazie Łodzi, Płocka oraz Zgierza możemy zobaczyć ulice noszące jego imię, co podkreśla znaczenie tej postaci w lokalnej historii. Warto również wspomnieć, że Rajmund Rembieliński jest upamiętniony przez Pomnik Początków Miasta Łodzi, który został odsłonięty 25 lipca 2015 roku. Pomnik ten znajduje się u zbiegu al. Politechniki oraz ul. R. Rembielińskiego, stanowiąc ważny element plastyczny w obrębie CH-R „Sukcesja”.

---

Oceń: Rajmund Rembieliński

---