Kamilla Kancewicz

---

Życiorys

Kamilla Kancewicz przyszła na świat w żydowskiej, wielodzietnej rodzinie. Jej rodzicami byli Gustaw Ha-Levi Horwitz (1844–1882) oraz Julia z Kleinmannów (1845–1912). Miałą sześcioro rodzeństwa: Flory (1868–1945), Rosalie (zm. 1939), Henrietty Margulies (1871–1928), Gizeli Bychowski (zm. 1937), Ludwika (1875–1943), Janiny Mortkowicz, Maksymiliana oraz Stanisława (ur. 1881). Jej dziadek ze strony ojca, Lazar Horwitz (1804–1868), pełnił funkcję naczelnika rabinów w Wiedniu.

Po zakończeniu nauki w warszawskim gimnazjum, w 1898 roku wyjechała na studia medyczne. Kształciła się najpierw w Berlinie, następnie w Zurychu. W tym czasie aktywnie uczestniczyła w działalności Komitetu Zagranicznego Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1904 roku, po uzyskaniu dyplomu lekarskiego, wróciła do Warszawy i wstąpiła do miejscowego Komitetu Robotniczego PPS.

Kamilla zaangażowała się w działalność w Sekcji Żydowskiej partii. Została aresztowana podczas antywojennych demonstracji w listopadzie 1904 roku, oskarżana o kierowanie nielegalnym zgromadzeniem żydowskich robotników. W marcu 1905 roku, jako delegat, wzięła udział w VII Zjeździe PPS, a w wyniku tego wyboru zasiadła w Komitecie Żydowskim, które powołano w 1902 roku, aby reprezentować Żydów w centralnym komitecie partii.

W 1907 roku Kamilla wyjechała do Szwajcarii, gdzie przez trzy lata pracowała w klinice psychiatrycznej. Lata 1910–1914 spędziła w Paryżu, również pracując w podobnej instytucji. W czasie I wojny światowej pracowała w klinice Waldau, nieopodal Berna. Do Warszawy powróciła w 1919 roku, kontynuując praktykę lekarską.

Zaangażowała się również w działalność komunistyczną, przystępując do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski, a od 1923 roku, do Komunistycznej Partii Polski, gdzie pełniła funkcję kierownika Wydziału Kobiecego KC oraz była redaktorką „Robotnicy”, organu prasowego tego wydziału. W 1929 roku została oskarżona na podstawie paragrafu 102 Kodeksu Tagancewa i aresztowana. Wyszła z więzienia w 1930 roku, płacąc kaucję, a następnie wraz z synem wyemigrowała do ZSRR.

W trakcie wielkiej czystki, w 1937 roku, została aresztowana przez NKWD i osadzona w więzieniu. W grudniu 1944 roku odzyskała wolność. Po zakończeniu II wojny światowej, w końcu sierpnia 1945 roku, powróciła do Warszawy, gdzie wstąpiła do PPR, a następnie do PZPR.

Kamilla pracowała jako inspektor w Biurze Kontroli przy Prezydium KRN, później działającym w NIK. W 1948 roku objęła stanowisko wicedyrektora Państwowego Instytutu Higieny Psychicznej, które zajmowała aż do swojej śmierci. Była autorką licznych opracowań oraz referatów dotyczących psychiatrii społecznej, w tym pracy „Schizofrenia w wieku dziecięcym” (1923), w której zwracała uwagę na przypuszczalny wpływ negatywnych warunków środowiskowych na patogenezę schizofrenii.

Kamilla była żoną Janko Kancewicza, który zginął na frontach I wojny światowej. W 1916 roku urodziła syna, Jana. Zmarła z powodu ataku serca, podczas gdy czytała informację z „Trybuny Ludu” o aresztowaniach w Moskwie kremlowskich lekarzy pochodzenia żydowskiego, co uznano za zapowiedź kolejnej fali terroru. Ostatecznie spoczęła w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A26-tuje-24).

Wybrane prace

Kamilla Kancewicz to postać, której prace naukowe znacząco wpłynęły na rozwój psychologii oraz medycyny. Poniżej przedstawiamy wybrane publikacje, które świadczą o jej wkładzie w te dziedziny:

• Über die Histologie des embryonalen Knochenmarkes, 1904,
• Merkfähigkeit bei Hysterie und Psychopathie, 1914,
• Schizofrenia w wieku dziecięcym, 1923,
• Sterylizacja na usługach imperializmu. Służba Zdrowia 15/16, s. 4, 1952.

Ordery i oznaczenia

Kamilla Kancewicz jest osobą o bogatej historii odznaczeń. Poniżej przedstawiamy najważniejsze tytuły i wyróżnienia, które zdobyła:

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany 8 marca 1950,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 12 lipca 1947,
• Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany 8 maja 1946.

---

Oceń: Kamilla Kancewicz

---