Janina Mortkowiczowa

---

Życiorys

Janina Mortkowiczowa, urodzona w Warszawie, pochodziła z rodziny żydowskiej. Była wnuczką wpływowego rabina Wiednia, Lazara Horwitza, którego życie przypadło na lata 1804–1868. Wśród jej bliskich znajdował się także ojciec, Gustaw Horwitz, oraz matka, Julia Horwitz z domu Kleinmann. Janina miała dwoje rodzeństwa: Maksymiliana Horwitza oraz Kamillę Kancewicz.

Po ukończeniu żeńskiej pensji Leokadii i Bronisławy Kosmowskich, kontynuowała edukację, uczestnicząc w kursie wychowania przedszkolnego. Studia psychologiczne realizowała na Uniwersytecie Latającym. Debiut literacki Mortkowiczowej miał miejsce w 1892 roku, kiedy to opublikowała opowiadania dla dzieci w periodyku „Wieczory Rodzinne”. Równocześnie angażowała się w działalność tajnego Koła Kobiet oraz Kole Pedagogicznym.

W swoim dorobku literackim przetłumaczyła powieść „Chłopcy z Placu Broni”, nadając jej nowy tytuł „Chłopcy z ulicy Pawła”. Oprócz tego była autorką wielu tłumaczeń, w tym powieści „Cudowna podróż” Selmy Lagerlöf, „Nad dalekim cichym fiordem” Agot Gjems-Selmer oraz popularnej serii o Doktorze Dolittle. Ponadto, w 1903 roku napisała książkę „O wychowaniu estetycznem”. Prowadziła również działalność publicystyczną, pisząc teksty do różnorodnej prasy.

Po tragicznej śmierci męża, która miała miejsce 9 sierpnia 1931 roku, przejęła zarządzanie jego księgarnią. Po wybuchu II wojny światowej przekazała wszystkie akcje spółki Annie Żeromskiej, a także Henrykowi Nikodemskiemu. W trakcie wojny, przekazując swoje życie córce Hannie Olczak, ukrywała się na „aryjskiej stronie”. Niestety, w czasie powstania warszawskiego, jej księgarnia i wydawnictwo zostały całkowicie zniszczone.

W 1945 roku podjęła próbę reaktywacji biznesu w Krakowie, gdzie w trudnych warunkach współpracowała z córką aż do 1950 roku. Po wojnie udało im się odnaleźć wnuczkę, uratowaną w czasie holocaustu m.in. przez siostry niepokalanki. W tym okresie Janina kierowała krakowskim oddziałem wydawnictwa Książka.

Janina Mortkowiczowa została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera FD-7-10). Po śmierci męża została symbolicznie upamiętniona na jego grobie, znajdującym się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 31, uliczka 7).

Życie prywatne

1 września 1900 roku, Janina Mortkowiczowa podjęła ważny krok w swoim życiu, zaciągając związek małżeński z wydawcą oraz księgarzem Jakubem Mortkowiczem. Wspierała go w prowadzeniu wydawnictwa, a jej odpowiedzialność obejmowała m.in. kierowanie działem literatury dla dzieci oraz młodzieży. Jej rodzina odnosi sukcesy w świecie literackim i dziennikarskim. Jej wnuczka, Joanna Olczak-Ronikier, jest uznaną pisarką i scenarzystką, a prawnuczka, Katarzyna Zimmerer, działa jako dziennikarka oraz pisarka.

---

Oceń: Janina Mortkowiczowa

---