Józef Gitler-Barski

---

Życiorys

W młodzieńczych latach, Józef Gitler-Barski podjął studia na Uniwersytecie w Monachium, gdzie jego zainteresowania szybko przerodziły się w aktywną działalność polityczną. W Bawarii, w trakcie burzliwego okresu rewolucyjnego lat 1918–1919, dołączył do Związku Spartakusa, aktywnie uczestnicząc w wydarzeniach tego okresu. Jego działalność polityczna nie uszła uwadze władz; w 1919 roku został aresztowany i deportowany do Polski.

Po powrocie do kraju zajął się studiami z zakresu ekonomii, które odbywał w Wolnej Wszechnicy Polskiej w latach 1924–1928. Już od 1922 roku pełnił liczne kierownicze role w organizacjach takich jak Joint i Centos, które zajmowały się opieką nad dziećmi pozbawionymi wsparcia. Jednocześnie był aktywnym członkiem Związku Zawodowego Pracowników Handlowych i Biurowych, a także Komunistycznej Partii Polski, co doprowadziło do jego kolejnego aresztowania przez władze sanacyjne.

W obliczu II wojny światowej, Gitler-Barski znalazł się w warszawskim getcie, gdzie przebywał od listopada 1940 aż do lutego 1943 roku. W trakcie tego trudnego okresu nawiązał współpracę z Polską Partią Robotniczą (PPR) oraz kontynuował działalność związaną z Centosem. W lutym 1943 roku udało mu się uciec z getta wraz z małżonką Celiną oraz córką Ireną na tzw. stronę aryjską. Następnie, od lipca 1943 do kwietnia 1945, wraz z rodziną był więziony w obozie Bergen-Belsen, gdzie aktywnie uczestniczył w Tajnym Komitecie Więźniów, organizując pomoc dla współwięźniów.

Po wyzwoleniu obozu przez alianckie siły zbrojne w kwietniu 1945 roku, Gitler-Barski wrócił do Polski, angażując się w życie społeczności żydowskiej jako działacz Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP). Sprawował tam wiele odpowiedzialnych funkcji zarówno w sferze społecznej, jak i państwowej. W latach 1945-1950 był sekretarzem generalnym Jointu, po czym objął stanowisko dyrektora naczelnym PKO, które pełnił w latach 1950–1952.

Rok 1953 przyniósł mu kolejne wyzwanie – został aresztowany na podstawie oskarżenia o szpiegostwo. Po opuszczeniu zakładu karnego, przez pewien czas był wicedyrektorem Zakładów Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca, a w 1956 roku awansował na dyrektora, funkcję, którą sprawował aż do przejścia na emeryturę w 1967 roku. Zrealizował wiele ambitnych projektów, w tym połączenie Zakładów Przemysłu Cukierniczego z Zakładami Syrena, co przyczyniło się do znacznego wzrostu produkcji.

Jego aktywność polityczna trwała również w latach 1958-1961, kiedy to pełnił mandat radnego Stołecznej Rady Narodowej. Zasiadał w szeregu kluczowych organów PZPR, innymi słowy, był członkiem Komitetu Ekonomicznego Komitetu Wojewódzkiego w Warszawie oraz KC. Ponadto, Gitler-Barski w sposób regularny publikował artykuły, zazwyczaj na tematy ekonomiczne w takich czasopismach jak Fołks Sztyme, Biuletyn ŻIH oraz Bleter far geszychte.

Ważną częścią jego działalności było również angażowanie się w badania naukowe; zasiadał w Radzie Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. Jako przewodniczący Stowarzyszenia Żydowskiego Instytutu Historycznego, a później jako jego honorowy przewodniczący, podejmował się wielu inicjatyw mających na celu zachowanie dziedzictwa kulturowego społeczności żydowskiej.

W 1986 roku opublikował 'Przeżycia i wspomnienia z lat okupacji’, zbiór artykułów oraz niepublikowanych wcześniej prac. Jego zaangażowanie w działalność TWWP oraz Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, a także w Towarzystwie Naukowym Organizacji i Kierownictwa, potwierdziło jego znaczącą rolę w polskiej nauce i kulturze.

Wielokrotnie uhonorowany, odznaczenia, jakie otrzymał, to m.in. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1946), Order Sztandaru Pracy II klasy (1960) oraz Medal 1000-lecia Państwa Polskiego (1965), a także odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1977).

Józef Gitler-Barski zmarł w Warszawie na zawał serca. Ostateczny spoczynek znalazł na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 8, rząd 1).

Życie prywatne

Józef Gitler-Barski był mężczyzną o głębokich więzach rodzinnych. Żył w związku małżeńskim z Celiną Gitler-Barską, z d. Klinkowsztejn, która przyszła na świat w 1901 roku i odeszła w 1990 roku. Wspólnie wychowali dwoje dzieci, a wśród nich szczególne miejsce zajmowała Irena Landau.

---

Oceń: Józef Gitler-Barski

---