Jerzy Wojciech Borejsza

Nauka i edukacja

Jerzy Wojciech Borejsza był wybitnym polskim publicystą oraz historykiem, który posiadał żydowskie korzenie. Urodził się 22 sierpnia 1935 roku w Warszawie, gdzie później również zmarł 28 lipca 2019 roku.

Jego obszar specjalizacji obejmował historię Polski oraz Europy, szczególnie w XIX i XX wieku. Borejsza zdobył tytuł profesora nauk humanistycznych, co świadczy o jego znaczącym wkładzie w badania historyczne oraz pisarstwo.

Życiorys

Jerzy Wojciech Borejsza był wnukiem prominentnego działacza syjonistycznego, Abrahama Goldberga. Jego rodzinna historia jest głęboko związana z politycznym zaangażowaniem, bowiem oboje rodzice przed wybuchem II wojny światowej przynależeli do Komunistycznej Partii Polski; jego ojciec, Jerzy, niestety zmarł w wyniku wypadku samochodowego, do jakiego doszło w 1949 roku, a jego śmierć miała miejsce trzy lata później.

Borejsza rozpoczął swoją edukację na Uniwersytecie Kazańskim w latach 1952–1953, następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Moskiewskim w latach 1953–1957. Po powrocie do kraju, w 1957 roku, związał się z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą, z której jednak wystąpił w okresie stanu wojennego. W jego naukowej karierze kluczową rolę odegrali mentorzy, do grona których należeli m.in. Ananiasz Zajączkowski, Witold Kula, Henryk Jabłoński, Stefan Kieniewicz oraz Henryk Wereszycki.

W latach 1957–1958 borejsza odbył staż na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, po czym w latach 1958–1964 pracował w Polskiej Akademii Nauk. W roku 1962 uzyskał tytuł doktora, a sześć lat później – habilitację na Uniwersytecie Warszawskim. Na tej uczelni pozostawał w roli wykładowcy od 1964 do 1975 roku. W 1966 roku opublikował swoją pracę doktorską poświęconą polskiej emigracji w okresie po powstaniu styczniowym, za co przyznano mu nagrodę im. Emila Kipy.

W wyniku represji politycznych związanych z wydarzeniami marcowymi, zatrzymano rozpatrzenie jego wniosku o nadanie tytułu docenta, mimo pomyślnego obronienia habilitacji. Dwa lata później, w 1970 roku, Borejsza wydał biografię generała Komuny Paryskiej, Walerego Wróblewskiego. W 1975 roku został usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego z powodu wykładu dotyczącego agresji ZSRR na Finlandię (Orzeczenie Komisji prof. Klemensa Szaniawskiego z 1981 roku) i przeniesiony do Instytutu Historii PAN, gdzie kontynuował pracę aż do swojej śmierci.

Borejsza uzyskał tytuł docenta, a w 1983 roku profesora nadzwyczajnego. W 1990 roku został profesorem zwyczajnym. W latach 2001–2011 pełnił funkcję kierownika Zakładu Systemów Totalitarnych i Dziejów Drugiej Wojny Światowej. Od 2004 roku był również profesorem Wydziału Nauk Historycznych UMK, a od roku 2009 na Wydziale Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych tejże uczelni. Wśród jego doktorantów byli m.in. Edmund Dmitrów (1982), Joanna Nalewajko-Kulikov (2007) oraz Marek Radziwon (2010).

W latach 1990–1991 Borejsza pełnił obowiązki Gastprofessora na Ruprecht-Karl-Universität Heidelberg. W okresie 1991–1996 kierował Centre Scientifique Polonais w Paryżu, natomiast w latach 1996–1998 był profesorem w EHESS i Uniwersytecie w Dijon. Uczestniczył w badaniach na stypendiach EHESS (1959/1960, 1963), Fondazione Einaudi (Włochy 1970–1971), Alexander von Humboldt-Stiftung (RFN 1976–1978) oraz Historische Kommission zu Berlin (Berlin Zachodni 1984–1985).

Od 1989 do 1992 roku był przewodniczącym Rady Nadzorczej Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Należał do wielu organizacji, takich jak TNW, PEN-Club, SPP oraz licznych towarzystw naukowych zarówno w Polsce, jak i za granicą. Był również sekretarzem komisji zajmującej się obchodami setnej oraz 150. rocznicy powstania styczniowego. Od 1991 roku do 1996 roku kierował Stacją Naukową PAN w Paryżu.

W swoich badaniach zajmował się m.in. tematyką powstania styczniowego, polską emigracją w XIX wieku, wojną krymską, socjalizmem europejskim tego stulecia, relacjami międzynarodowymi w Europie między 1848 a 1945 rokiem oraz historią totalitaryzmów, szczególnie faszyzmu włoskiego. W swoim dorobku ma kilkanaście publikacji książkowych oraz ponad 350 artykułów naukowych, które ukazały się w dwunastu językach.

W 1996 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim francuskiej Legii Honorowej, a w 2017 roku kawalerskim orderem Orderu Gwiazdy Włoch. Po swojej śmierci został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w kwaterze 28A-tuje-1.

Życie prywatne

Jerzy Wojciech Borejsza był człowiekiem o bogatym dziedzictwie rodzinnym. Jego dziadkiem był Abraham Goldberg (1880–1933), który aktywnie działał w społeczności syjonistycznej oraz pełnił funkcję redaktora naczelnego w gazecie „Hajnt”. Wnuk ten zyskał również wsparcie swojego ojca, Jerzego Borejszy (1905–1952), który angażował się w działalność komunistyczną.

Interesującym aspektem jego życia jest fakt, że był bratanek Józefa Różańskiego, postaci kontrowersyjnej, znanej z działalności w NKWD oraz MBP, a także ze swojej roli jako zbrodniarz stalinowski. Józef Różański, wcześniej znany jako Józef Goldberg, żył w latach 1907–1981.

Jerzy Borejsza był dumnym ojcem dwóch synów, których życie również na pewno miało swoje unikalne historie i wyzwania.

Publikacje

Jerzy Wojciech Borejsza to postać, której działalność naukowa i literacka ma ogromne znaczenie w polskiej historiografii. Wśród jego znaczących publikacji można wymienić szereg ważnych dzieł, które stanowią odzwierciedlenie jego zainteresowań oraz badań.

  • Emigracja polska po powstaniu styczniowym (1966, nagroda im. Emila Kipy),
  • Sekretarz Adama Mickiewicza: (Armand Lévy i jego czasy 1827–1891) (1969, wyd. 3 2005, ISBN 83-7453-637-3, nagroda Fundacji Kościelskich, 1974),
  • Patriota bez paszportu (1970, wyd. 3 2008, ISBN 83-07-00682-1, wyd. litewskie 1974),
  • Rzym a wspólnota faszystowska (1981),
  • Dalla propaganda all’agressione Fascismo e l’Europa orientale (1981),
  • Rzym a wspólnota faszystowska (1981, nagroda Sekretarza Naukowego PAN),
  • Mussolini był pierwszy (1979, wyd. 2 1989, ISBN 83-07-01450-6),
  • Piękny wiek XIX (wyd. 1 1984, ISBN 83-07-01218-X, Nagroda Funduszu Kultury, wyd. 2 1990, wyd. 3 2010 – znacznie rozszerzone),
  • Antyslawizm Adolfa Hitlera (1988, ISBN 83-07-01725-4),
  • Szkoły nienawiści: historia faszyzmów europejskich 1919–1945 (2000, ISBN 83-04-04482-X, wyd. niemieckie 1999, wyd. hiszpańskie 2003),
  • Śmieszne sto milionów Słowian… Wokół światopoglądu Adolfa Hitlera (2006, ISBN 83-89729-51-2),
  • Totalitarian and Authoritarian Regimes In Europe. Legacies and Lessons from the Twentieth Century, ed. by Jerzy W. Borejsza and Klaus Ziemer (2006),
  • Stulecie zagłady (2011),
  • Edytor: Polacy i ziemie polskie w dobie wojny krymskiej (wespół z G.P. Bąbiakiem) (2008) oraz międzynarodowej księgi The Crimean War 1853–1856. Colonial Skirmish or Rehearsal for World War? Empires, Nations, and Individuals (2011),
  • Ostaniec, czyli ostatni świadek (2018, ISBN 83-8032-273-8).

Każda z tych publikacji stanowi ważny wkład w zrozumienie historii oraz zachowań społecznych w różnych kontekstach czasowych i politycznych. Jego prace są wielokrotnie nagradzane, co świadczy o ich wysokiej wartości naukowej.

Oceń: Jerzy Wojciech Borejsza

★★★★★
Średnia ocena:4.66 Liczba ocen:22