Jerzy Wasowski

---

Życiorys

Młodość

Do roku 1938 artysta znany był pod nazwiskiem Wasercug. W swoim życiu akademickim ukończył studia na Politechnice Warszawskiej, co stanowiło fundament jego kariery inżynierskiej. Był związany z Polskim Radiem od wczesnych lat, jeszcze przed wybuchem wojny, pracując jako inżynier w różnych działach, takich jak: amplifikatornia, nagrania oraz transmisja. W 1938 roku miał okazję poznać Jeremiego Przyborę, który także pracował w radiu jako spiker, co miało ogromny wpływ na dalszy rozwój ich współpracy.

II wojna światowa

Wrzesień 1939 roku przyniósł wyzwania związane z okupacją, a artysta niezwłocznie podjął się uruchomienia uszkodzonego nadajnika radiowego Warszawy II. W czasach II wojny światowej przebywał w majątku Zamoyskich, gdzie miał nieocenionską rolę jako nauczyciel w zakresie tajnego nauczania. Uczył przedmiotów ścisłych, muzyki oraz rysunku, a także przygotował kilku uczniów do matury. Jako utalentowany kreślarz i majsterkowicz, potrafił tworzyć własne meble. Po zakończeniu wojny kontynuował swoją przygodę z radiem, prowadząc kursy dla mikserów dźwięku.

Działalność po wojnie

Po wojnie artysta wrócił do pracy w Polskim Radiu, gdzie pełnił różne funkcje, od spikera po specjalistę w działach technicznych. Wkrótce zajął się występami jako taper, a następnie jako aktor i kompozytor w Miejskich Teatrach Dramatycznych w latach 1946–1948. W okresie 1948-1950 stał na czele działu reżyserii muzyki i nagrań. W latach 1950–1954 był zastępcą szefa działu emisji, a jego kariera w reżyserii radiowej trwała od 1954 do 1973 roku, w tym jako reżyser i starszy redaktor Teatru Humoru i Satyry. W latach 1977–1979 pełnił rolę doradcy przewodniczącego Radiokomitetu, Macieja Szczepańskiego, w dziedzinie muzyki rozrywkowej. Nieustannie równocześnie angażował się w działalność jako lektor, aktor oraz reżyser.

W muzyce pozostawał samoukiem, pisząc w systemie tonalnym, tworząc w wielu fakturach, w tym kameralnych, jazzowych oraz symfonicznych. Jego zainteresowania obejmowały także matematykę, w tym teorię grup oraz akustykę muzyczną, co pozwoliło mu na stworzenie około 700 piosenek. Wśród nich znajdowało się około 100 utworów dla dzieci oraz około 150 ilustracji muzycznych do słuchowisk radiowych, filmów animowanych i fabularnych.

W 1949 roku, wspólnie z Jeremim Przyborą, założył radiowy teatrzyk Eterek. Ich współpraca zaowocowała stworzeniem telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów w 1958 roku, dla którego Wasowski skomponował wiele znanych utworów, takich jak: Nie odchodź, Wesołe jest życie staruszka, Addio pomidory czy Kaziu, zakochaj się. Dodatkowo komponował także piosenki estradowe oraz musical, na przykład Machiavelli w 1975 roku.

Rodzina

Jerzy Wasowski był synem Józefa Wasowskiego (prawdziwe nazwisko Wasercug) oraz Marii Breslauer. Był mężem aktorki Marii Janeckiej (1928–2012) i ojcem Grzegorza Wasowskiego. Po zakończeniu swojego życia, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 240-2-22.

Filmografia

Film (kompozytor)

• 1964: Upał,
• 1959: Cafe Pod Minogą,
• 1951: Opowiedział dzięcioł sowie.

Film (aktor)

• 1967: Ja gorę! jako książę biskup,
• 1967: Dziadek do orzechów jako Radca kryminalny,
• 1964: Upał jako Starszy Pan,
• 1957: SOPOT 1957 jako Lektor,
• 1954: Opowieść atlantycka jako Narrator,
• 1950: Miasto nieujarzmione jako Oficer niemiecki grający na fortepianie „Sonatę księżycową”.

Teatr

Teatr (aktor)

W 1945 roku Jerzy Wasowski zadebiutował w sztuce Obcym wstęp wzbroniony w reżyserii Heleny Buczyńskiej, gdzie wystąpił w roli Pianisty. Jak na owe czasy, kontynuował prace teatralne, pojawiając się w wielu znaczących produkcjach.

W 1946 roku zagrał w dramacie Wróg ludu autorstwa Henryka Ibsena, w reżyserii Hugona Morycińskiego, wcielając się w postać Haustada, redaktora. Ten sam rok przyniósł mu również rolę Rycerza Czarnego w Weselu Stanisława Wyspiańskiego, które reżyserował Kazimierz Wilamowski.

W 1947 roku Wasowski wystąpił w Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego w reżyserii Jana Kochanowicza, odgrywając rolę Autora, a także w Pygmalionie G.B. Shawa, gdzie jego postacią był pułkownik Pickering. Tego samego roku miał również przyjemność zagrać Barona w sztuce Nie igra się z miłością Alfreda de Musseta, w wykonaniu Czesława Szpakowicza. Jego repertuar uzupełniał Żeglarz tego samego autora, reżyserowanego przez Zbigniewa Koczanowicza.

Teatr (muzyka)

W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, Wasowski pojawił się w premierze musicalu Macierzyństwo Panny Jadzi, w reżyserii Wandy Jagienki Śliwiny. Rok później zrealizował rolę w kolejnym Obcym wstępie wzbronionym w reżyserii Heleny Buczyńskiej.

W 1947 roku jego zaangażowanie w sztukę Dwa teatry w reżyserii Jana Kochanowicza doprowadziło do nawiązania współpracy z wieloma niezwykle utalentowanymi artystami. W tym samym okresie wystąpił również w artystycznym przedsięwzięciu Przyjaciel przyjdzie wieczorem, który powstał na podstawie dzieł Jacques’a Companeeza oraz Ivana Noe, reżyserowanym przez Jerzego Blocka. Ta intensywna działalność teatralna trwała przez cały rok, obejmując również Szklaną menażerię Tennessee Williamsa oraz Ożenek Mikołaja Gogola w reżyserii Karola Borowskiego.

Pod koniec lat pięćdziesiątych, jego umiejętności sceniczne wciąż przyciągały uwagę, co potwierdzają wystąpienia w Osiem lalek i jeden miś Ireny Jurgielewiczowej w różnych inscenizacjach. Z kolei w 1969 roku brał udział w premierze Ballady o tamtych dniach napisanej przez Stefanię Grodzieńską i Jerzego Jurandota, w reżyserii Feliksa Żukowskiego.

Nie można też zapomnieć o jego wkładzie w realizację spektakli przez ostatnie lata kariery, jak Koncert Uśmiechnij się Polaku z tekstami Jeremiego Przybory oraz współpracy z Magdą Umer. Wasowski pozostawił trwały ślad w polskim teatrze, który jest doceniany przez kolejne pokolenia.

Dyskografia

Utwory Wasowskiego na albumach innych wykonawców

W dyskografii Jerzego Wasowskiego znajduje się wiele znakomitych utworów, które zostały zaadaptowane przez innych artystów. Przykłady doborowych wykonawców, którzy sięgnęli po jego kompozycje, obejmują:

• 1990: Ewa Bem i inni – „Ten najpiękniejszy świat”, Pronit PLP 0121 (wszystkie 18 piosenek),
• 2004: Grzegorz Turnau – „Cafe Sułtan” (wszystkie 15 piosenek),
• 2018: Klementyna Umer – „Tajemnica” (wszystkie 18 piosenek).

Wybrane piosenki dla innych wykonawców

Jerzy Wasowski, znany jako utalentowany kompozytor i autor tekstów, stworzył wiele niezapomnianych piosenek, które były wykonywane przez różnych artystów. Wśród jego dzieł można wyróżnić takie utwory jak:

• „Deszcz” (słowa Jeremi Przybora, wykonanie Maria Koterbska),
• „Ja dla pana czasu nie mam” (słowa Jeremi Przybora; z repertuaru Hanny Banaszak),
• „Jak pan mógł” (słowa Jeremi Przybora; z repertuaru Hanny Banaszak),
• „Panienka z temperamentem” (słowa Jeremi Przybora; z repertuaru Hanny Banaszak, Magdy Umer, Anny Marii Jopek),
• „Ja pana z sobą zabiorę” (słowa Jeremi Przybora; z repertuaru Kaliny Jędrusik, Magdy Umer),
• „Po ten kwiat czerwony” (wyk. No To Co),
• „Jeszcze poczekajmy” (wyk. Rena Rolska),
• „Złoty pierścionek” (wyk. Hanna Rek, Rena Rolska, Irena Santor),
• „Blues to zawsze blues jest” (wyk. Wojciech Skowroński),
• „Przyjdzie walec i wyrówna” (wyk. Wojciech Młynarski),
• „W Polskę idziemy” (wyk. Wiesław Gołas),
• „Warszawa da się lubić” (wyk. Adolf Dymsza).

Te utwory odzwierciedlają nie tylko talent Wasowskiego, ale także jego współpracę z innymi genialnymi artystami, co czyni je ponadczasowymi dziełami w polskiej muzyce.

Upamiętnienie

8 grudnia 2011 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu wyjątkowe monety, które mają na celu upamiętnienie znakomitych artystów – Jerzego Wasowskiego oraz Jeremiego Przybory. Wśród wydanych monet znalazły się:

• moneta o nominale 10 zł, wykonana stemplem lustrzanym w srebrze,
• moneta o nominale 10 zł, także wykonana stemplem lustrzanym w srebrze, przy czym ma ona kształt kwadratu,
• moneta o nominale 2 zł, stworzona z wykorzystaniem stempli zwykłych, wykonana ze stopu Nordic Gold.

31 maja 2016 roku Polskie Radio, w porozumieniu z Fundacją Wasowskich, nadało imię Jerzego Wasowskiego swojemu studiu nagraniowemu S4/6. Wydarzeniu temu towarzyszyło odsłonięcie pamiątkowej tablicy, co stanowi dowód na to, jak wiele znaczy ta postać w polskiej kulturze.

W roku 2024 Jerzy Wasowski zostanie patronem skweru, który znajduje się na rogu ulicy Kruczej 5/11, niedaleko ulicy Wilczej w Warszawie. To zaszczytne wyróżnienie świadczy o uznaniu dla jego wkładu w sztukę i kulturę, a także o jego niezatartej obecności w pamięci publicznej.

---

Oceń: Jerzy Wasowski

---