Jan Kreczmar

---

Życiorys

Jan Kreczmar przyszedł na świat 6 maja 1908 roku w Warszawie, w rodzinie, która miała duży wpływ na jego późniejszą karierę. Jego ojciec, Jan (1878–1909), był pionierem w edukacji polskiej, zakładając pierwsze gimnazjum z wykładowym językiem polskim w zaborze rosyjskim. Jego matka, Maria z Kawieckich (1876–1965), wykonywała zawód urzędniczy. Jan miał dwójkę braci: Jerzego (1902–1985) oraz Tadeusza (1904–1966), a także dwie siostry – Marię (1906–1985), matkę aktora Zbigniewa Zapasiewicza, oraz Wandę (1905–1969).

Jego edukacja miała miejsce na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie ukończył studia na wydziale humanistycznym. Dodatkowo, kształcił się w zakresie dramatu w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. Debiutował na scenie już w 1929 roku, wcielając się w rolę Guślarza w „Dziadach” Adama Mickiewicza, w teatrze wileńskim Aleksandra Zelwerowicza. Kreczmar miał okazję pracować w różnych teatrach, w tym Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie zagrał kluczowe role, jak Romeo w „Romeo i Julii” Szekspira czy Gucia w „Ślubach panieńskich” Aleksandra Fredry, a także pracował w lwowskim teatrze Wilama Horzycy. Lata 1933–1939 spędził w Teatrze Polskim Arnolda Szyfmana, kolekcjonując ponad 70 ról przed wybuchem II wojny światowej.

Kiedy wojna wybuchła, a Warszawa znalazła się pod okupacją niemiecką, Kreczmar przeniósł się z powrotem do stolicy. Tam pracował jako barman, a także angażował się w działalność konspiracyjną. Był wykładowcą w podziemnym Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej, uczestniczył w organizacji Tajnej Rady Teatralnej. W 1944 roku wystąpił w premierowym spektaklu Teatru Wojska Polskiego w Lublinie. Przez kolejne lata związany był z tym teatrem, który wówczas działał w Łodzi, aż do 1946 roku. W 1945 roku zadebiutował jako reżyser, realizując „Dożywocie” Aleksandra Fredry. Po wojnie, od 1946 do 1963 roku, występował w Teatrze Polskim, a następnie, aż do swojej śmierci, w Teatrze Współczesnym, współpracując przy tym z innymi warszawskimi scenami, takimi jak Teatr Klasyczny i Teatr Narodowy. W latach 1953–1955 pełnił funkcję kierownika artystycznego w Teatrze Nowej Warszawy wspólnie z Janem Świderskim.

W 1951 roku Jan Kreczmar zdobył I nagrodę na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu, za rolę profesora Mokrzyckiego w sztuce „Próba sił” Jerzego Lutowskiego, w reżyserii Aleksandra Bardiniego. W 1966 roku wyróżniony został nagrodą Komitetu ds. Radia i Telewizji. Jako pedagog, w latach 1945–1946 prowadził wykłady w łódzkim Państwowym Instytucie Teatralnym, a od 1947 roku był związany z Państwową Szkołą Teatralną w Warszawie, gdzie obejmował różne funkcje, m.in. zastępcy dyrektora (1947–1949), wykładowcy (1947–1948), oraz rektora (1949–1950 i 1956–1967).

Jan Kreczmar zmarł 29 sierpnia 1972 roku w Warszawie. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w grobowcu rodzinnym (kwatera 190-5,6-24,25).

Życie prywatne

Jan Kreczmar był mężem aktorkiJustyny Kreczmarowej. W jego rodzinie nie brakowało utalentowanych artystów. Był ojcem Małgorzaty (1953–2006), a także poety Adama (1944–1982). Ponadto, pełnił rolę wuja Zbigniewa Zapasiewicza, uznanego aktora. Jego zięciem jest znany satyryk Krzysztof Daukszewicz. Wnukiem Jana jest Grzegorz Daukszewicz, który także wyróżnia się talentem artystycznym.

Filmografia

Oto filmografia Jana Kreczmara, zawierająca jego osiągnięcia filmowe z lat 1938-1971, które odzwierciedlają jego różnorodny dorobek artystyczny.

• 1938: Strachy – Dwierycz,
• 1962: Rodzina Milcarków – dyktator,
• 1963: Pasażerka – Walter, mąż Lizy,
• 1963: Mansarda – książę,
• 1965: Powrót doktora von Kniprode – Heinrich von Kniprode,
• 1965: Podziemny front – Heinrich von Kniprode, szef Gestapo,
• 1966: Szyfry – Tadeusz,
• 1967: Szach i mat! – Anglik, właściciel automatu do gry w szachy,
• 1968: Lalka – Tomasz Łęcki,
• 1969: Urząd – ksiądz Devos,
• 1970: Życie rodzinne – ojciec,
• 1971: Piłat i inni – Poncjusz Piłat,
• 1971: Jeszcze słychać śpiew. I rżenie koni… – pułkownik Józef Królikiewicz,
• 1971: Rola – ojciec,
• 1971: Za ścianą – profesor.

Ordery i odznaczenia

Jan Kreczmar był osobą, której osiągnięcia zostały uhonorowane wieloma znaczącymi odznaczeniami.

Wśród jego wyróżnień można wymienić:

• Order Sztandaru Pracy I klasy, otrzymany w 1964 roku,
• Order Sztandaru Pracy II klasy, przyznany 22 lipca 1949 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 22 lipca 1951 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany dwukrotnie: 8 maja 1946 roku oraz 13 listopada 1953 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku,
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”, otrzymana w 1970 roku.

---

Oceń: Jan Kreczmar

---