Izabella Poniatowska

---

Życiorys

W 1748 roku, w wieku osiemnastu lat, Izabella Poniatowska połączyła swoje losy z Janem Klemensem Branickim, co zaowocowało jej przeprowadzką do Białegostoku. Była ona trzecią żoną hetmana, który w momencie ich ślubu miał 59 lat.

Mimo że była stosunkowo młoda, jej wpływ na rozwój Białegostoku był znaczący i niemal równy wpływowi jej męża. Była osobą pełną energii i uroku, a jej działania znacząco przyczyniły się do wzrostu kulturalnego i edukacyjnego miasta. To właśnie dzięki niej w Białymstoku powstały pierwsze szkoły. Otaczała finansową opieką pensję dla córek urzędników dworskich, szkołę parafialną, szkołę paziów oraz Szkołę Podwydziałową Zgromadzenia Akademickiego, którą zainicjowała w 1777 roku przy wsparciu Komisji Edukacji Narodowej.

Izabella, w ramach dbałości o zdrowie mieszkańców, zatrudniła na dworze lekarza Michała Clementa, pochodzącego z Węgier, oraz Jakuba Feliksa Michelisa, twórcę podręczników położniczych, który miał zasługi w zakładaniu Instytutu Akuszerii w Białymstoku.

Kobieta ta była również znakomitą mecenas kultury i sztuki, sprowadzając do Białegostoku artystów o uznanej renomie z takich miejsc jak Monachium, Mediolan czy Londyn. Jej erudycja była dostrzegana również w posiadanym przez nią księgozbiorze, który jak na ówczesne czasy był imponujący. Obejmował on ponad 200 dzieł literatury polskiej i zagranicznej, w tym mapy, ryciny, plany architektoniczne oraz różnorodne przyrządy naukowe, jak teleskopy i globusy. Całkowita liczba zgromadzonych pozycji sięgała 600 egzemplarzy, łącznie z zbiorami Ksiąg Elementarnych Komisji Edukacji Narodowej oraz podręcznikami i czasopismami.

Po śmierci jej męża, Izabella stała się właścicielką jego majątku, a niebawem ponownie weszła w związek małżeński, tym razem z generałem Andrzejem Mokronowskim, starostą ciechanowskim, były podkomendny zmarłego męża.

Izabella Poniatowska zmarła w 1808 roku, a jej ostatnie miejsce spoczynku to podziemia bazyliki archikatedralnej starego kościoła farnego w Białymstoku. Po jej śmierci, zarządzanie majątkiem przeszło w ręce jej plenipotenta, Franciszka Xawerego Wilczewskiego, chorążyc Ziemi Wiskiej, który odpowiadał za spuściznę Branickiej.

Literatura dodatkowa

W literaturze dotyczącej Izabelli Poniatowskiej można znaleźć wiele cennych źródeł. Przykładem tego jest publikacja autorstwa Władysława Konopczyńskiego, w której omawiana jest postać Branickiej Izabelli. Znalazła się ona w Polskim Słowniku Biograficznym, tom 2, gdzie przeczytamy o wpływie tej postaci na życie społeczne i kulturalne Rzeczypospolitej. Książka została wydana przez Polską Akademię Umiejętności oraz Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa w 1936 roku, a strona 396-397 poświęcona jest właśnie jej biografii. Reprint tego dzieła można znaleźć w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich w Krakowie z 1989 roku, co świadczy o nieustającym zainteresowaniu tą ważną postacią w historii Polski.

---

Oceń: Izabella Poniatowska

---