Feliks Korwin-Szymanowski

---

Młodość

Feliks Korwin-Szymanowski był najmłodszym dzieckiem w rodzinie, a zarazem trzecim synem Teodora Dyzmy Szymanowskiego h. Ślepowron, który pełnił funkcję szambelana u ostatniego króla Polski, a jego matką była Marianna Świdzińska h. Półkozic. W jego rodzeństwie najstarszą siostrą była Bona, a po niej Aleksander oraz Ignacy. Jego edukacja odbyła się w systemie domowym, co w tamtych czasach było dość powszechne dla młodzieży z wyższych sfer.

W około 1807 roku, Feliks rozpoczął służbę w armii Księstwa Warszawskiego. W początkowych latach swojej kariery był pod opieką pułkownika Małachowskiego, który miał wpływ na jego rozwój w 14 Pułku Kirasjerów. W 1812 roku, dzięki swoim osiągnięciom, awansował na stopień porucznika i został przydzielony do gen. Sułkowskiemu jako adiutant. W czasie swoich działań wojennych brał udział w wielu bitwach, w tym pod Romanowem, Smoleńskiem oraz Borodino.

Rok 1813 przyniósł mu kolejne osiągnięcie – został odnotowany w 14 Pułku Kirasjerów jako kapitan. Jego odwaga i poświęcenie zostały nagrodzone, gdy w grudniu tego samego roku otrzymał Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari oraz francuski Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej. Po zakończeniu Kongresu wiedeńskiego, Feliks pozostał w aktywnej służbie, a w 1830 roku został odznaczony Orderem Świętego Stanisława.

Służąc w wojsku Królestwa Polskiego, awansował na pułkownika w oddziale kirasjerów. W czasie Powstania Listopadowego wyróżniał się jako jeden z oficerów powstania, co miało istotny wpływ na dalsze losy jego życia i kariery wojskowej.

Rodzina i więź z Łubieńskimi

Po licznych trudnościach związanych z wojną oraz powstaniami, Szymanowski powrócił do swojego rodzinnego majątku w Cygowie, gdzie zawarł związek małżeński z Marią, krewną będącą córką Barbary Szymanowskiej z Izdebna i generała Piotra Łubieńskiego. Para miała czworo dzieci: Jadwigę (1843-1937), Teodora (1846-1901), Bolesława, który odszedł w wieku zaledwie dwóch lat, oraz Marię Helenę (1850-1926), która później stała się znaną malarką.

Silne więzi z rodziną Szymanowskich oraz majątek Gole, który został mu przekazany w posagu, sprawiły, że Piotr Łubieński, będący jednym z założycieli Towarzystwa Ziemskiego Kredytowego i Banku Polskiego, zaangażował Feliksa w te instytucje. Podkreśla to Marian Brandys, który w oparciu o listy Tomasza Łubieńskiego zauważa:

Poza najbliższymi przyjaciółmi generała jego korespondencję zaludniają niemal wyłącznie krewni i powinowaci. Kiedy się czyta relacje pana Tomasza z wizyt w Zagościu, Kazimierzy Wielkiej, Guzowie, Goli, Izdebnie (te dwa ostatnie należące do Szymanowskich) … – wtedy dopiero zaczyna się rozumieć, jak potężny potencjał energii społecznej reprezentowali sobą Łubieńscy.

Marian Brandys, Koniec świata szwoleżerów, Tom 1, Czcigodni weterani, MG, Warszawa 2010, s. 157

Po swojej dymisji z wojska, gdzie osiągnął stopień pułkownika, Feliks podjął pracę w Banku Polskim, pełniąc później funkcję Starszego Dyrektora do stycznia 1866 roku. Jego obecność w banku miała pozytywnie wpływać na rozwój przemysłowy Żyrardowa, który znajdował się na terenach należących do rodziny Łubieńskich.

Nie jest powszechnie znany stosunek Feliksa do powstania styczniowego w 1863 roku, jednakże jego negatywna opinia o zaangażowaniu syna, Teodora, wskazuje na skomplikowaną sytuację rodzinną. Związki Feliksa z rodzinami Łubieńskich, Świdzińskich oraz jego znajomości w gronie członków Towarzystwa Kredytowego wyraźnie sugerują, że mógł on identyfikować się ze Stronnictwem białych.

Krąg towarzyski i archeologia w majątku cygowskim

W rezydencji Szymanowskich mieszkał przez pewien czas Bernard Alojzy Łubieński, kuzyn ze strony matki Feliksa, który dzielił wiek z jego synem Teodorem. W gronie bliskich Feliksa znajdowały się również rodziny Nakwaskich oraz Sobańskich, z którymi połączyły go więzy powinowactwa, a także Nakwascy, poprzez małżeństwo jego starszej córki Jadwigi z Bolesławem Nakwaskim, synem Henryka.

Wzajemne relacje z Konstantym Świdzińskim, który był także bliskim krewnym, sprawiły, że Feliks został ujęty w jego testamencie. Krewna Feliksa, Maria, córka jego starszego brata Aleksandra, wyszła za mąż za Juliana Malczewskiego, a ich syn, znany artysta, to Jacek Malczewski, który urodził się w tym samym roku co młodsza córka Feliksa.

Rodzina Szymanowskich przyjaźniła się z Lelewelami, sąsiadami oraz rodzicami Joachima Lelewela i Prota Lelewela. Ta trwała relacja sięga co najmniej 1788 roku, kiedy to Wola Cygowska, wcześniej część posiadłości, została sprzedana Lelewelom przez Teodora, ojca Feliksa.

Świadectwem tej wielopokoleniowej przyjaźni jest praca profesora Jerzego Kolendo, który przygotował szczegółowy Raport dotyczący odkryć rzymskich monet z okresu panowania cesarza Karakalli, datowanych na III wiek oraz innych znalezisk archeologicznych, które miały miejsce w Cygowie i Woli Cygowskiej, leżącym w Mazowszu. Rodzina Szymanowskich ostatecznie przekazała cenne artefakty, takie jak popielnicę oraz toporek kamienny, do Muzeum i Gabinetu Rzeczy Przyrodzonych.

Raport, który został podpisany przez Wójta Gminy Cygów oraz Wójta Gminy Wola Cygowska, został przedstawiony na posiedzeniu Towarzystwa Warszawskiego Królewskiego Przyjaciół Nauk, które miało miejsce 23 listopada 1820 roku. Prezentację przeprowadził prezes Staszic. Choć formalnie współautorami raportu byli Feliks Szymanowski oraz Karol Lelewel, Kolenda sugeruje, że rzeczywistym autorem był Prot Lelewel, bliski przyjaciel Feliksa.

Ponadto, część ogrodów cygowskich była przystosowana do szklarni, w których angielscy ogrodnicy zajmowali się hodowlą kwiatów, które czasami były wysyłane aż na dwór w Petersburgu.

Feliks Szymanowski zmarł 15 stycznia 1867 roku i został pochowany obok swojego ojca oraz dziadka w krypcie cygowskiego kościoła, który obecnie znajduje się w parafii Poświętne. Kościół, wzniesiony przez Dyzmę Szymanowskiego w XVIII wieku, niestety został zniszczony w trakcie niemieckich bombardowań podczas II wojny światowej.

---

Oceń: Feliks Korwin-Szymanowski

---