Iwo Białynicki-Birula

---

Życiorys

Kariera badawcza

W roku 1952 Iwo Białynicki-Birula odniósł znaczące zwycięstwo, zdobywając pierwszą Olimpiadę Fizyczną w Polsce. Jego akademicka podróż odbywała się na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1956 roku obronił swoją pracę magisterską, a następnie uzyskał stopień doktora w 1959 roku. W 1962 roku hablitował się, co stanowiło ważny krok w jego karierze naukowej. Promotorem jego pracy doktorskiej był Leopold Infeld, wybitny fizyk, który miał znaczący wpływ na rozwój Białynickiego-Biruli.

Był także mentorem dla wielu studentów, w tym Macieja Lewensteina, którego pracy magisterskiej przewodniczył. Wspierał również Joseph’a Henry’ego Eberly’ego w promowaniu doktorantów w prestiżowym University of Rochester w Stanach Zjednoczonych. Jego wkład w edukację oraz rozwój młodych naukowców pozostaje nieoceniony.

Działalność publiczna

W roku 1973 Iwo Białynicki-Birula zagrzewał do działania, występując w filmie zatytułowanym „Iluminacja”, którego reżyserem był Krzysztof Zanussi. Jego aktywność nie ograniczała się jedynie do sfery naukowej, gdyż wielokrotnie gościł w mediach, gdzie udzielał wywiadów, na przykład Grzegorzowi Miecugowowi w programie „Inny punkt widzenia” emitowanym na TVN24. Te wystąpienia przyczyniły się do popularyzacji fizyki oraz wzbogaciły publiczny dyskurs na temat nauki.

Życie prywatne

Iwo Białynicki-Birula pochodzi z rodziny o znaczących osiągnięciach naukowych. Jego bratem był prof. Andrzej Białynicki-Birula, a małżonką prof. Zofia Białynicka-Birula, z domu Wiatr. Ich rodzinna relacja oparte na wspólnej pasji do nauki i badania otaczającego świata, nadaje wyjątkowy charakter ich życiu prywatnemu.

Dorobek naukowy

Profesor Iwo Białynicki-Birula, uznany w świecie nauki, opublikował niezwykle istotne prace dotyczące takich dziedzin jak teoria pola, elektrodynamika kwantowa oraz teoria renormalizacji. Zrealizował wiele badań, korzystając z modeli ściśle rozwiązywalnych. Do jego osiągnięć należy także autorstwo kilku książek oraz około 150 artykułów naukowych, które znacząco przyczyniły się do rozwoju wiedzy w jego specjalności.

W ciągu swojej kariery Białynicki-Birula osiągnął szereg znamienitych rezultatów, które można uporządkować chronologicznie:

• w 1966 roku udowodnił błędność twierdzenia Richarda Feynmana dotyczącego niezmienniczości amplitud przejścia względem cechowania w kontekście kwantowej teorii pola,
• w 1970 roku, wspólnie z Zofią Białynicką-Birula, odkrył zjawisko rozszczepienia fotonu w silnym polu magnetycznym,
• w 1975 roku, we współpracy z Jerzym Mycielskim, sformułował nieliniową mechanikę kwantową, która zachowuje faktoryzację stanów kwantowych oraz wprowadził koncepcję, w której funkcje falowe cząstek swobodnych pozostają stabilne i poruszają się w stanie gausonu. Dowiódł również entropowej zasady nieoznaczoności w mechanice kwantowej,
• w 1991 roku, razem z Mattem Kalinskim z USA, dowiódł istnienia nadpromienistej przemiany fazowej Dickego w dielektryku Hopfielda, który wprowadza nieliniowość czwartego rzędu, analogiczną do nadprzewodnictwa w teorii BCS,
• w 1992 roku, w dalszej współpracy z Kalinskim oraz Josephem H. Eberlym, odkrył trojańskie paczki falowe, które były ściśnięte względem częstości Keplera oraz splątane w konfiguracji przestrzennej dla pojedynczego elektronu, rozwijając teorię dla wielu zastosowań i układów fizycznych,
• w 1994 roku zajął się propagacją elektronów i fotonów w teorii kwantowej, wykorzystując język automatów komórkowych,
• w 1996 roku zaproponował zastosowanie zespolonego wektora (obecnie znanego jako wektor Riemanna-Silbersteina) do opisu fotonów, co stało się kluczowe w kontekście funkcji falowej dla tych cząstek,
• w 1997 roku, we współpracy z Zofią Białynicką-Birula, opisał zjawisko rotacyjnego przesunięcia częstości oraz odkrył związaną z tym emisję spontaniczną w układach obracających się, co jest analogiczne do efektu Unruha-Davisa, obejmującego przyspieszenie odśrodkowe,
• w 2000 roku, przy współpracy z Zofią Białynicką-Birula i Cezarym Śliwą, opracował systematyczną teorię rozwiązań równania Schrödingera, gdzie uwzględniono także linie wirowe,
• w 2006 roku zastosował pojęcie entropii Renyi’ego do sformułowania ogólnych zasad nieoznaczoności,
• w 2012 roku, wspólnie z Zofią Białynicką-Birula, sformułował zasadę nieoznaczoności z perspektywy fotonów,
• w 2013 roku, w towarzystwie swoich współpracowników, opisał fale elektromagnetyczne, które wykazują węzły pola elektrycznego i magnetycznego,
• w 2016 roku, wraz z Zofią Białynicką-Birula, dostarczył rozwiązania równań Einsteina w kontekście fal grawitacyjnych z momentem pędu, zdolnych do koncentracji mas grawitacyjnych,
• w 2017 roku, przy współpracy z Zofią Białynicką-Birula, sformułował teoretyczny opis wiązek relatywistycznych elektronów obdarzonych momentem pędu.

Warto podkreślić, że Iwo Białynicki-Birula wprowadził do teorii pola i elektrodynamiki modele jednowymiarowe, co umożliwiło znaczący postęp w badaniach nad atomami w silnych polach, wspieranych przez moc obliczeniową superkomputerów.

Publikacje

Wśród najbardziej wpływowych prac naukowych Iwo Białynickiego-Biruli, jego publikacje wyróżniają się znaczną liczbą cytatów, które są dowodem uznania w środowisku naukowym. Oto zestawienie jego najczęściej cytowanych artykułów (stan na luty 2022):

• Iwo I. Białynicki-Birula, Jerzy J. Mycielski, „Uncertainty relations for information entropy in wave mechanics”, „Communications in Mathematical Physics”, 44 (2), 1975, s. 129–132, DOI: 10.1007/BF01608825 [dostęp 2022-02-15]. – 734 cytowań,
• Iwo I. Białynicki-Birula, Jerzy J. Mycielski, „Nonlinear wave mechanics”, „Annals of Physics”, 100 (1–2), 1976, s. 62–93, DOI: 10.1016/0003-4916(76)90057-9 [dostęp 2022-02-15]. – 445 cytowań,
• Z. Z. Białynicka-Birula, I. I. Białynicki-Birula, „Nonlinear Effects in Quantum Electrodynamics. Photon Propagation and Photon Splitting in an External Field”, „Physical Review D”, 2 (10), 1970, s. 2341–2345, DOI: 10.1103/PhysRevD.2.2341 [dostęp 2022-02-15]. – 337 cytowań,
• Iwo I. Białynicki-Birula, „Photon Wave Function”, t. 36, 1996, s. 245–294, DOI: 10.1016/s0079-6638(08)70316-0, ISBN 978-0-444-82530-8. – 205 cytowań.

Warto również zaznaczyć, że Iwo Białynicki-Birula jest autorem licznych podręczników akademickich, z których niektóre zostały przetłumaczone na język angielski i opublikowane za granicą. Oto lista jego kluczowych publikacji:

• 1969: „Elektrodynamika kwantowa”, wraz z Z. Białynicką-Birulą, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
• 1974: wyd. II poprawione, PWN,
• 1974: „Quantum Electrodynamics”, Pergamon, ISBN 0-08-017188-5,
• 1971: „Wstęp do teorii pól kwantowych”, PWN,
• 1991: „Teoria kwantów. Mechanika falowa”, wraz M. Cieplakiem i J. Kamińskim, PWN, ISBN 83-01-09977-1,
• 2001: wyd. II poprawione i rozszerzone, PWN, ISBN 83-01-13204-3,
• 1992: „Theory of quanta”, Oxford University Press, ISBN 0-19-507157-3,
• 2002: „Modelowanie rzeczywistości”, wraz z Iwoną Białynicką-Birulą, Prószyński i S-ka, ISBN 83-7255-103-0,
• 2004: „Modeling Reality”, Oxford University Press, ISBN 0-19-853100-1.

Dodatkowo, jest współautorem, razem z żoną Zofią, hasła „Prawa fizyki” w Encyklopedii PWN, co uwydatnia jego wszechstronność i wkład w różne obszary wiedzy.

Kolekcja prac Witkacego

W środowiskach artystycznych, Zofia i Iwo Białyniccy-Birula cieszą się uznaniem jako posiadacze jednej z najważniejszych prywatnych kolekcji dzieł Stanisława Ignacego Witkiewicza. Katalog jego malarskich osiągnięć z 1990 roku dokumentuje około 35 często niedostępnych prac, z których blisko połowa została zaprezentowana w 2022 roku na wystawie zatytułowanej Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia, która odbyła się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Warto również zwrócić uwagę na niektóre z cennych dzieł zgromadzonych w tej kolekcji:

---

Oceń: Iwo Białynicki-Birula

---