Stanisław Gąsiorowski

Nauka i edukacja

Stanisław Jan Gąsiorowski, urodzony 26 czerwca 1897 roku w Warszawie, a zmarły 13 września 1962 roku w Krakowie, to postać, która pozostawiła znaczący ślad w polskiej kulturze naukowej. Był wysoko cenionym archeologiem oraz historykiem sztuki, który przez wiele lat pełnił zaszczytną rolę profesora na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Jego działalność naukowa przyczyniła się do rozwoju wiedzy o polskiej przeszłości oraz sztuce, co sprawia, że jego osiągnięcia są doceniane zarówno w kraju, jak i za granicą. Gąsiorowski był również członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, co podkreśla jego znaczenie w kręgach akademickich.

Jego wkład w badania archeologiczne oraz badania sztuki nie tylko poszerzył horyzonty wiedzy, ale również zainspirował kolejnych badaczy i pasjonatów historii.

Życiorys

Stanisław Gąsiorowski był synem inżyniera Stanisława oraz Kazimiery z Jastrzębskich. Jego edukacja rozpoczęła się w szkołach średnich w Warszawie i Krakowie, a następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1915–1920, studiując archeologię klasyczną oraz historię sztuki. W czasie swojej młodości brał również czynny udział w wojnie polsko-radzieckiej.

W 1922 roku podjął pracę jako asystent w Katedrze Archeologii Klasycznej UJ. W 1925 roku uzyskał tytuł doktora, broniąc pracy na temat „O kompozycji w malarstwie późnorzymskim”. Dwa lata później habilitował się, przedstawiając pracę pod tytułem „Malarstwo minjaturowe grecko-rzymskie i jego tradycje w średniowieczu”, co otworzyło mu drzwi do objęcia stanowiska docenta w tejże katedrze. W 1930 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Archeologii Klasycznej, a w 1937 roku awansował na profesora zwyczajnego.

W okresie międzywojennym odbywał liczne podróże naukowe do takich miejsc jak Anglia, Francja, Austria, Włochy, Grecja, Egipt oraz Azja Mniejsza, co przyczyniło się do jego wszechstronnych badań w dziedzinie archeologii. Niestety, w czasie II wojny światowej, 6 listopada 1939 roku, został aresztowany przez Niemców w ramach Sonderaktion Krakau i uwięziony, lecz wkrótce potem zwolniony.

Po zakończeniu wojny powrócił do swojej pracy dydaktycznej, prowadząc wykłady z zakresu archeologii klasycznej oraz pradziejowej, historii sztuki i filologii klasycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim aż do 1953 roku. Pełnił również funkcję opiekuna Zakładu Archeologii Polski UJ. Po zwolnieniu z obozu w lutym 1940 roku Gąsiorowski wrócił do Krakowa, a w 1942 roku objął kierownictwo Muzeum Czartoryskich, realizując wolę przedstawicieli rodziny Czartoryskich. Stanowisko to zajmował do 1951 roku, jednak w wyniku spreparowanych oskarżeń został usunięty z tego miejsca oraz z Uniwersytetu w 1953 roku.

Po tych wydarzeniach znalazł zatrudnienie w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN, a następnie w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN, pełniąc funkcje kierownicze w Zakładzie Archeologii Azji Przedniej w latach 1955-1962. W 1945 roku został członkiem korespondentem PAU, by rok później uzyskać status członka czynnego tej akademii. Uczestniczył także w pracach różnych organizacji oraz towarzystw, takich jak Niemiecki Instytut Archeologiczny w Berlinie (1936), Instytut Badań Śródziemnomorskich w Atenach (1938), Towarzystwo Archeologiczne w Atenach (1938), Towarzystwo Numizmatyczne w Budapeszcie (1945), a także Związek Muzeów w Polsce, gdzie został wiceprezesem od 1946 roku, czy Polskie Towarzystwo Prehistoryczne, pełniąc funkcję przewodniczącego Oddziału Krakowskiego od 1947 roku oraz członka Zarządu Towarzystwa Archeologicznego we Wrocławiu od 1952 roku.

Stanisław Gąsiorowski zmarł i został pochowany nacmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Dzieła

Stanisław Gąsiorowski specjalizował się w historii sztuki starożytności oraz wczesnego średniowiecza. Jego prace obejmowały także metodologię archeologii śródziemnomorskiej, co czyniło go znaczącą postacią w tej dziedzinie. W ciągu swojej kariery ogłosił ponad 90 prac naukowych, których tematyka obejmowała szereg kluczowych zagadnień związanych z historią sztuki i archeologią.

Oto niektóre z jego prominentnych publikacji:

  • Rozwój historii sztuki (1923),
  • Późnohellenistyczne i wczesnochrześcijańskie tkaniny egipskie w zbiorach polskich (1928),
  • Ze studiów nad ornamentyką starożytną. Motyw wazy (1928),
  • Metoda typologiczna w badaniach nad sztuką (1930-1931),
  • Sztuka starożytna (1934, w: Historia sztuki),
  • Kultura materialna, a sztuka wobec systematyki starożytnej kultury materialnej (1936-1938),
  • Analiza i klasyfikacja faktów w procesie badawczym archeologii (1939),
  • Teoria badania archeologicznego (1945),
  • Cesarstwo rzymskie. Sztuka i kultura materialna (1962).

Na prośbę Stanisława Kota, napisał również hasła dotyczące rzymskiej kultury w Polsce oraz wędrówek ludów do Encyklopedii staropolskiej Brücknera, która została wydana w latach 1937-1939.

Przypisy

  1. Jan WiktorJ.W. Tkaczyński Jan WiktorJ.W. (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018 r.
  2. biografia i wizerunek profesora. [dostęp 14.12.2017 r.]
  3. Jan Gwiazdomorski: Wspomnienia z Sachsenhausen. Dzieje uwięzienia profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, 6 XI 1939 – 9 II 1940. Kraków: Wyd. Literackie, 1975 r. s. 58-59, 267
  4. a b c StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1983 r. s. 197.
  5. Brückner t. II 1990 r. s. 1044.

Oceń: Stanisław Gąsiorowski

★★★★★
Średnia ocena:5 Liczba ocen:19