Tadeusz Dzierżykray-Rogalski

---

Życiorys

II wojna światowa i pomoc Żydom

W roku 1938 Tadeusz Dzierżykray-Rogalski rozpoczął swoją edukację akademicką, jednak po wybuchu II wojny światowej kontynuował studia w ramach tajnych kompletów, co pozwoliło mu na zdobywanie wiedzy mimo trudnych warunków. W tym czasie zaangażował się w działalność konspiracyjną, stając się częścią organizacji Szare Szeregi oraz ZWZ-AK.

W trakcie wojny Tadeusz aktywnie angażował się w pomoc Żydom. Jego sąsiadką była Zofia Rosen, warszawska nauczycielka, której istnienie znali jedynie woźny budynku oraz Dzierżykray-Rogalski. Niezłomnie dbał o jej potrzeby, nie oczekując w zamian za to niczego. Tego rodzaju postawa pokazuje, jak wielką odwagę i empatię przejawiał w obliczu niebezpieczeństwa.

Kolejnym Żydem, który owej osobistej pomocy zawdzięczał życie był Daniel Hildebrandt. Po zakończeniu Powstania Warszawskiego, w roku 1944, Hildebrandt spotkał się z Dzierżykrayem-Rogalskim w Zalesiu, w pobliżu Warszawy. Kiedy wyznał mu, że nie ma miejsca, w którym mógłby się schronić, Dzierżykray-Rogalski nie zawahał się i zaprosił go na noc. Hildebrandt został na kilka dni, po czym Tadeusz postanowił zabrać go do swojego rodzinnego domu w Milanówku, gdzie Daniel znajdował się w bezpiecznym miejscu aż do momentu, gdy tereny te zajęła Armia Czerwona.

Za swoje heroiczne czyny Tadeusz Dzierżykray-Rogalski został uhonorowany medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” przez Instytut Jad Waszem w dniu 14 grudnia 1994 roku.

Czasy powojenne

Po zakończeniu wojny, w roku 1946, Tadeusz Dzierżykray-Rogalski uzyskał tytuł magistra na UMCS. Dwa lata później otrzymał dyplom lekarza, a w roku 1949 obronił pracę doktorską na wspomnianym uniwersytecie. W roku 1951 po habilitacji na Uniwersytecie Wrocławskim, objął kierownictwo Katedry Antropologii na UMCS, co pozwoliło mu na dalszy rozwój kariery akademickiej.

Dzierżykray-Rogalski był mocno związany z polskim środowiskiem archeologicznym, a w latach 1962–1982 kierował pracownią Ekologii Człowieka i Paleopatologii w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN. Do jego zadań należała m.in. analiza szczątków kostnych odkrytych podczas wykopalisk w miejscach takich jak Deir el-Bahari, Faras oraz Aleksandria. Dodatkowo badał mumie z Deir el-Bahari i Muzeum Egipskiego w Kairze, a także prowadził ekspertyzy dla zachodnich misji archeologicznych.

Pod pseudonimem Tadeusz Dzier opublikował dwie książki, w których zawarł swoje dzienniki z okresu września 1939 roku oraz z czasów Powstania Warszawskiego. Po jego śmierci, spoczął na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Stare Powązki) w kwaterze 27, rząd 5, miejsce 1-2.

Wybrane publikacje

Oto zestawienie publikacji, które zostały wydane przez Tadeusza Dzierżykraya-Rogalskiego:

• Polska antropologia w Afryce, Wrocław 1981,
• The bishops of Faras. An Anthropological-Medical Study, Warszawa 1985,
• Sudan. Kraj i ludzie, Warszawa 1991 (współaut.),

Odznaczenia

W dorobku Tadeusza Dzierżykraya-Rogalskiego znajduje się wiele cennych odznaczeń wojskowych oraz cywilnych, które świadczą o jego niezwykłej odwadze i zaangażowaniu na rzecz Polski. Oto kluczowe odznaczenia, które uzyskał w ciągu swojej kariery:

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Partyzancki,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1972).

---

Oceń: Tadeusz Dzierżykray-Rogalski

---