Artur Franciszek Michał Oppman, znany również pod pseudonimem Or-Ot, to postać, która znacząco wpisała się w historię polskiej literatury. Urodził się 14 sierpnia 1867 roku w Warszawie, gdzie także spędził swoje ostatnie dni, przechodząc na drugą stronę życia 4 listopada 1931 roku.
Był nie tylko poetą, ale i publicystą, a jego twórczość idealnie wpisuje się w nurt Młodej Polski. Jako varsavianista, Oppman wykazywał szczególne zainteresowanie dziejami swojego miasta, co również miało odzwierciedlenie w jego pisarstwie. W latach 1901–1905 pełnił funkcję redaktora tygodnika „Wędrowiec”, a następnie, w okresie późniejszym, był redaktorem „Tygodnika Ilustrowanego” od 1918 do 1920 roku.
Życiorys
„Artur Franciszek Michał Oppman urodził się 14 sierpnia 1867 roku w Warszawie. Jego rodzina miała niemieckie korzenie, przybywając do Polski z Turyngii w 1708 roku. Związki z Polską były dla niego niezmiernie ważne: zarówno matka, jak i babka, pochodziły z polskich rodzin, a dziadek uczestniczył w powstaniu listopadowym, podczas gdy ojciec brał udział w powstaniu styczniowym. Początkowe nauki zaszły w II Gimnazjum w Warszawie, jednak zniechęcony intensywną rusyfikacją, po pewnym czasie przeniósł się do Szkoły Handlowej im. Leopolda Kronenberga. To tam zainicjował swoje pierwsze literackie kroki. Związany z jego debiutem był ciekawy przypadek. Podczas przygotowywania do druku jego pierwszego wiersza, zecer odczytał dwa pierwsze litery imienia i nazwiska (Ar-Op), myląc je z Or-Ot, co przypieczętowało jego pseudonim. Jego młodzieńcze wiersze ukazywały się w popularnych tytułach takich jak „Kurier Warszawski”, „Wędrowiec” oraz „Kurier Codzienny”, które dawały szansę na promocję młodym twórcom. W latach 1883–1885 publikował również w „Tygodniku Ilustrowanym”, „Kłosach” oraz „Świcie”.
W latach 1890–1892 studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zafascynował się zwłaszcza językiem oraz literaturą XVI wieku. Po zaślubinach z Władysławą Trynkiewiczówną podjął decyzję o przerwaniu studiów i powrocie do Warszawy. Często odwiedzał Stare Miasto, gdzie miał okazję poznać zwyczaje plebsu oraz warszawskie legendy. W 1893 roku wydał swój zbiór wierszy zatytułowany „Ze Starego Miasta”, a rok później ukazał się tomik „Pieśni”, który pisany był z myślą o dodaniu otuchy innym. Jego twórczość, w szczególności wiersze chwalące urok Starego Miasta, zyskały dużą popularność. Teksty Oppmana były publikowane w takich gazetach jak „Biesiada Literacka”, „Bluszcz”, „Kłos”, „Tygodnik Mód i Powieści” oraz w „Wędrowcu”, którego redaktorem był w latach 1901–1905.
Poeta miał niezwykle intensywne kontakty ze środowiskiem literackim oraz artystycznym Warszawy. W jego mieszkaniu przy ul. Kanonia 8 gościły takie osobistości jak: Bolesław Prus, Stefan Żeromski, Felicjan Faleński, Władysław Reymont, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Bolesław Leśmian, Antoni Lange, Wojciech Kossak oraz Jan Lechoń. Oppman tworzył wiele tekstów dla najmłodszych, które dzięki swej prostocie i melodyjności stały się swoistymi dziełami sztuki. Redagował również kalendarze, almanachy oraz zbiory poezji. Był aktywnym członkiem Straży Piśmiennictwa Polskiego, dbającej o rozwój kultury i poprawność językową, oraz członkiem honorowym Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich. W odpowiedzi na deklarację wojskowego wodza Rosji, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa, z 14 sierpnia 1914 roku, przesłał telegram dziękczynny, który głosił m.in., że „krew synów Polski, wylana obok krwi synów Rosji w boju przeciw wspólnemu wrogowi, będzie największą podstawą nowego życia w pokoju i przyjaźni dwóch słowiańskich narodów”.
W 1920 roku zaciągnął się do armii jako szeregowiec piechoty. 27 lutego 1921 roku Minister Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski powołał go na naczelnym redaktora czasopisma „Żołnierz Polski”, zanim sprawa jego przyjęcia do wojska została ostatecznie wyjaśniona. 1 czerwca 1921 roku miał służbę w Oddziale III Naukowo-Szkolnym Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie pozostawał we wnioskach 5 pułku piechoty Legionów. 3 maja 1922 roku, po weryfikacji, uzyskał stopień majora, a ulokowany był na pierwszej pozycji w korpusie oficerów administracji w dziale naukowo-oświatowym. W latach 1923–1924 pełnił również służbę w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym w Warszawie, który kierował pułkownik Wacław Tokarz. 31 marca 1924 roku awansował do rangi podpułkownika ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923, a także jako pierwszy w korpusie oficerów w tym samym dziale. Na stan rezerwy przeszedł 31 stycznia 1925 roku.
Jego patriotyczne wiersze były recytowane podczas licznych wydarzeń kulturalnych, akademii oraz inauguracji. W 1928 roku uhonorowano go literacką nagrodą miasta Warszawy. W 1930 roku ukazały się jego „Śpiewy historyczne” oraz „Pieśń o Rynku i zaułkach”. Ostatnim jego wierszem był utwór zatytułowany „Ostatnie strzały…”. Pod koniec swojego życia Oppman osiedlił się w dzielnicy Żoliborz. Zmarł 4 listopada 1931 roku w Warszawie, a jego grobowiec znajduje się na cmentarzu Powązkowskim, gdzie w alei zasłużonych spoczywa (grób 7). Nad jego mogiłą Jan Lorentowicz wygłosił wzruszające słowa, mówiąc: „Odszedł w zaświaty poeta, który w ciągu czterdziestu kilku lat swego życia twórczego miał jedną tylko namiętność: bezgraniczne ukochanie Ojczyzny.” Pośmiertnie, w 1936 roku, ukazał się zbiór jego wierszy żołnierskich zatytułowany „Służba poety”.
Utwory
Artur Oppman, znany polski poeta i pisarz, zyskał uznanie dzięki wielu swoim utworom, które w sposób unikalny oddają atmosferę i kulturę Warszawy. Wśród jego najbardziej znanych dzieł znajdują się legendy warszawskie, które zafascynowały wiele pokoleń. W tym zbiorze można znaleźć:
- Syrena,
- Kościół Marii Panny,
- Bazyliszek,
- Chrystus cudowny u Fary,
- Zbójcy,
- Złota kaczka.
Oprócz legend, autor ma w swoim dorobku również inne interesujące utwory:
- O chciwym Macieju, kusym Niemczyku i zaklętych skarbach na zaklętej górze,
- Wiersze: Lis i bocian, Baśń o grzybowych ludkach, Kruk i lis, Lis i kurka,
- Wiersze o Starym Mieście,
- Berek Jawor,
- Dachy,
- Dzwonnik Kacper Dławiduda,
- Gdy wieczorna spływa chwila złota…,
- Grajek,
- Gołębie,
- Kanonia,
- Kamienne Schodki,
- Konsyliarz Barnaba-Walenty,
- Maciej Flisak,
- Maciejowa i Bartłomiej,
- O Jasiu Dręczycielu, o Józiu Gapciu, o Cesi Cmokosi i o spalonej Zosi,
- Ostatni klasyk,
- Piwnica Fukierowska,
- „Pod Syreną”,
- „Rok 1918”,
- Rynek Starego Miasta,
- Rynek Staromiejski,
- Stare Miasto,
- Stary aktor,
- Stary dom,
- Stary kapral,
- Sień,
- Szeroki Dunaj,
- Trzy boginie,
- Zapalają latarnie,
- Zaułki ze zbioru wierszy Artura Oppmana „Pieśń o Rynku i Zaułkach”,
- Baśń o szopce,
- Wiersz pt. „Krzyż Virtuti”.
Ordery i odznaczenia
Artur Oppman, znany za swoje osiągnięcia, był uhonorowany licznymi odznaczeniami i wyróżnieniami, które odzwierciedlają jego znaczenie w dziedzinie kultury i publicznego życia. Oto jego kluczowe odznaczenia:
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1922 roku,
- Złoty Krzyż Zasługi, nadany 28 września 1925 roku,
- Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii, przyznany przez Rumunię,
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej, nadany przez Francję,
- Order Oficera Wychowania Publicznego (franc. Officier de l’instruction publique),
Upamiętnienie
W maju 1961 roku, na ścianie kamienicy usytuowanej przy ul. Kanonia 8, gdzie mieszkał Artur Oppman, zainstalowano tablicę pamiątkową, która ma na celu upamiętnienie jego twórczości.
Od 24 listopada 1961 roku ulica w Warszawie, zlokalizowana w dzielnicy Żoliborz, nosi zaszczytną nazwę ulicy Or-Ota, nawiązującą do jego pseudonimu literackiego. Warto zaznaczyć, że ulica o podobnej nazwie znajduje się także w Częstochowie.
Dodatkowo, pełne imię i nazwisko tego uznanego poety zostało uhonorowane poprzez nadanie nazw ulic w takich miastach jak Wrocław, Łódź oraz Poznań.
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: ARTUR OPPMAN, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 19.12.2019 r.]
- Wynik wyszukiwania dla hasła: „Artura Oppmana”. [online], Rejestr TERYT [dostęp 23.02.2018 r.]
- Wynik wyszukiwania dla hasła: „Or-Ota” [online], Rejestr TERYT [dostęp 23.02.2018 r.]
- ArturA. Oppman ArturA., Legendy warszawskie [online], polona.pl [dostęp 01.03.2018 r.]
- ArturA. Oppman ArturA., Śpiewy historyczne [online], polona.pl [dostęp 01.03.2018 r.]
- a b ArturA. Oppman ArturA., Pieśń o rynku i zaułkach. Nowy cykl o Starem Mieście [online], polona.pl [dostęp 01.03.2018 r.]
- Dzieje powstania pomnika. W: Centrum Wyszkolenia Żandarmerii. Rocznik Pamiątkowy 1931. Grudziądz: 1931, s. 21–25.
- Kronika wydarzeń w Warszawie. Rok 1961. „Warszawski kalendarz ilustrowany „Stolicy” 1963”, s. 114, 1962.
- Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20.12.1961 r., nr 22, poz. 96, s. 1.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 11 z 19.03.1921 r., s. 494.
- Spis oficerów 1921, s. 37, 798.
- Rocznik Oficerski 1923, s. 1411, 1540.
- Rocznik Oficerski 1924, s. 1278, 1401.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 2 z 09.01.1925 r., s. 6.
- Rocznik Oficerski 1928, s. 894.
- Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 27.
- M.P. z 1925 r. nr 241, poz. 989 „za zasługi, położone na polu oświaty wśród wojska”.
- Kazimierz Władysław Kumaniecki, Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania państwa polskiego, Warszawa – Kraków 1920, s. 30.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Wilhelmina Tekla Krogulska | Janusz Szprot | Marcin Pilich | Stefan Herman | Edward Kłosiński | Andrzej Saramonowicz | Jadwiga Roguska-Cybulska | Sławomir Orzechowski | Hanka Ordonówna | Tomasz Olszewski (1929–2020) | Stanisław Rzecki | Andrzej Zwierzchowski | Waldemar Maciszewski | Ewa Krasnodębska | Ryszard Faron | Ryszard Bugajski | Katarzyna Skrzynecka | Agnieszka Osiecka | Władysław Górski (skrzypek) | Kazimierz EigerOceń: Artur Oppman