Felicjan Faleński

---

Życiorys

Felicjan Faleński był synem Józefa, który był historykiem, autorem podręczników oraz współpracownikiem Nikołaja Nowosilcowa, a także Apolonii z domu Jeszko. Jego edukacja rozpoczęła się w gimnazjum gubernialnym w Warszawie, gdzie uczęszczał w latach 1835-1845. Następnie kontynuował naukę na Kursach Prawnych w Warszawie w latach 1845-1847. W czasie swojej edukacji miał okazję zetknąć się z wieloma znaczącymi postaciami, w tym z Cyprianem Kamilem Norwidem oraz Józefem Ignacym Kraszewskim.

W jego młodzieńczej karierze zaangażował się w działalność ugrupowań konspiracyjnych, co skończyło się dla niego koniecznością ucieczki do zaboru pruskiego w obawie przed aresztowaniem. Po powrocie do Warszawy związał się z Biblioteką Zamoyskich, gdzie kontynuował swoją karierę. W czasie Wiosny Ludów znów zbliżył się do działalności konspiracyjnej, a następnie spędził pewien czas w Szczebrzeszynie oraz na Wołyniu, gdzie miał okazję poznać Józefa Korzeniowskiego.

W 1850 roku Felicjan zadebiutował w „Bibliotece Warszawskiej”, co otworzyło przed nim nowe możliwości twórcze. W 1853 roku wyjechał do Radomia, a później podjął pracę jako nauczyciel w Sandomierskiej. W 1858 roku ożenił się z Marią Trębicką, co było znaczącym krokiem w jego życiu osobistym. Podczas powstania styczniowego związał się z obozem „czerwonych”, wyrażając swoje polityczne sympatie poprzez działalność społeczną.

W swojej podróży po Europie odwiedził m.in. Pragę, Wiedeń i Drezno w 1869 roku. W późniejszych latach, od 1908 roku, stał się członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, co podkreśla jego zaangażowanie w życie naukowe i kulturalne. Felicjan Faleński spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 28-4-21, pozostawiając po sobie ślad w historii Polski.

Twórczość

Felicjan Faleński pozostawał literackim indywidualistą, którego twórczość wyróżniała się na tle ówczesnych prądów literackich. Jego poezja stawiała na refleksję i intelekt, koncentrując się na zagadnieniach psychologiczno-moralnych, a całość spowita była sceptyczną ironią. Poezja Faleńskiego zachwycała różnorodnością form stroficznych oraz wersyfikacyjnych, a także niepowtarzalną metaforyką. Inspiracje czerpał z dorobku polskiej literatury renesansowej oraz twórczości takich autorów jak Heine, Musset i francuscy parnasiści. Jego debiut w 1850 roku nie wzbudził entuzjazmu krytyki literackiej, z wyjątkiem jednego przyjaznego głosu – Lucjana Siemieńskiego.

Poeta zasłynął także jako pionier badań nad Edgarem Allanem Poem, w swoich pracach oryginalnie analizując fraszki i treny Kochanowskiego oraz twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Faleński zajął się także przygotowaniem wydania Poezji Teodora Krzywickiego w 1887 roku oraz ogłoszeniem licznych przekładów.

Uważany za mistrza poetyckiej formy, Faleński jest również jednym z pierwszych odkrywców „literackich Tatr”. W jego twórczości odznaczają się wiersze, w których pod zgryźliwą ironią oraz klasyczną formą kryje się głęboki smutek związany z ulotnością szczęścia, śmiercią i kłamstwem nierozerwalnie związanym z ludzką naturą. Faleński czerpał z dorobku literackiego Leconte de Lisle’a, wplatając w swoje wiersze elementy orientalne, grecką mitologię, tradycję starożytnego Egiptu oraz starosłowiańskie podania.

W jego cyklu Odgłosy z gór publiczność mogła odnaleźć kreatywność wersyfikacyjną, gdyż każdy z 31 utworów wykazuje inny schemat wersyfikacyjny. Poeta sięgał również po motywy humorystyczne, jak w przypadku Świstek Syleny, które jest parodystyczną interpretacją mitów i legend. Zbiór około 400 gnomów, fraszek oraz krótkich liryków stanowi najpełniejsze odzwierciedlenie jego stosunku do świata, gdzie życie ukazane jest jako nieustanny trud i cierpienie. Faleński przyjmuje w nim rolę niepotrzebnego nikomu poety, skazując siebie na zapomnienie. W obliczu tej rzeczywistości poetą pozostaje jedynie porzucić złudzenia, kontrolować emocje i znosić codzienne wyzwania.

W późniejszych latach twórczości Faleńskiego pojawia się już częściej liryczna wypowiedź w formie wiersza nieregularnego. Pomimo obecności osamotnienia oraz znużenia życiem, na pierwszy plan wysuwają się także tony religijnej ufności i pokory.

Dla Faleńskiego przekłady poetyckie były nie tylko środkiem przybliżania obcej literatury, lecz również istotnym składnikiem jego własnej twórczości. Zajmował się tłumaczeniem dzieł z różnych epok, w tym autorów takich jak Hezjod, Horacy, Juwenalis, Petrarka, Victor Hugo oraz Alfred de Musset. Wielokrotnie koncentrował się jedynie na fragmentach większych utworów, pragnąc uchwycić wyjątkowość oryginału przy użyciu polskich stylów historycznych i indywidualnych, w przeciwieństwie do niektórych współczesnych mu tłumaczy, którzy dostosowywali przekłady do swoich stylów.

Dzieła

Zbiory poezji

Felicjan Faleński, jako uznany poeta, zostawił po sobie wiele cennych dzieł literackich, które stanowią ważny element polskiego kanonu poezji. Jego zbiór Kwiaty i kolce z 1856 roku, to dzieło naznaczone uczuciami i refleksją nad życiem, które trwało przez wieki. Kolejnym istotnym tytułem jest Wiersze wybrane z roku 1861, które ujawnia różnorodność jego twórczości. W zbiorze Z po nad mogił z 1870 roku, autor podejmuje tematy związane z życiem i śmiercią, zdradzając swoje głębokie przemyślenia na te fundamentalne dla człowieka tematy. Odgłosy z gór (1871) to z kolei praca, w której poeta zaprasza nas do odkrywania piękna natury i jej wpływu na ludzkie emocje.

W roku 1874 Faleński wydał Przebrzmiałe dźwięki, dzieło będące refleksją nad przeszłością i jej echem w teraźniejszości. Następnie, Świstki Sylena (1876) oraz Meandry (1892) ukazują różnorodne oblicza jego poetyckiego wyrazu. Na koniec, Pieśni spóźnione z 1893 roku, to zbiory, które przekazują głębię doznań i smutku, jakie odczuwał twórca w późnych latach życia.

Zbiory prozy i dramatów

Faleński nie ograniczał swojej twórczości jedynie do poezji. Jego literacki dorobek obejmuje także prozę oraz dramaty. W Postacie z latarni czarnoksięskiej (1865-1875), autor ukazuje bogactwo wyobraźni i umiejętność tworzenia porywających postaci literackich. Utwory powieściowe z 1884 roku kontynuują tę linię, przedstawiając czytelnikom ciekawe fabuły i wciągające wątki. W latach 1896-1899 Faleński tworzył Utwory dramatyczne, które zostały zebrane w trzech tomach, ukazując jego zdolności w zakresie dramatopisania. Fragmenty jego dramatów zawarte w dziele Tańce śmierci były publikowane w 1899 roku, a pełna wersja ukazała się dopiero w 1964 roku, co dowodzi na wartość i znaczenie tych prac.

Prace teoretycznoliterackie

W zakresie literatury teoretycznej, Faleński wprowadził różnorodne perspektywy na temat twórczości innych autorów. Jego badania dotyczące Edgara Allana Poe i jego nowel, publikowane w 1861 roku, odzwierciedlają fascynację pisarzem amerykańskim i jego wpływ na rozwój literatury. W 1864 roku ukazała się praca O Janie Kochanowskim jako liryku, która dokonuje analizy lirycznej twórczości klasyka polskiej literatury. Z kolei Treny Jana Kochanowskiego (1867) stanowią ważny głos w dyskusji na temat śmierci i żalu w literaturze.”

Przekłady

Jednym z wyróżniających się aspektów twórczości Felicjana Faleńskiego są jego przekłady, które przyczyniły się do popularyzacji obcej literatury w Polsce. Fr. Szopen Liszta (1873) oraz Wesołe mieszczki z Windsoru Szekspira (1875) to niezwykle cenne opracowania, które ukazały wielką klasę Faleńskiego jako tłumacza. W jego dorobku znajdują się również Pieśni Petrarki (1881), Płonne zachcianki Juwenalisa (1892) oraz Orland oszalały Ariosta (1901). Jego prace tłumaczeniowe obejmują również fragmenty Nowego Testamentu (1902), a także utwory Hezjoda, Wergiliusza, Horacego, Musseta, Heinego, Hugo i wielu innych, co ukazuje szerokie zainteresowania literackie Faleńskiego i jego wkład w kształtowanie kultury literackiej epoki.

---

Oceń: Felicjan Faleński

---