Andrzej Anusz

---

Życiorys

W latach osiemdziesiątych Andrzej Anusz był aktywnym działaczem Niezależnego Zrzeszenia Studentów, a w szczególności od 1984 do 1989 roku miał zaszczyt pełnić rolę członka podziemnego zarządu tego stowarzyszenia na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie angażował się w gromadzenie materiałów archiwalnych dotyczących NZS oraz sprawował funkcję redaktora w drugoobiegowym piśmie „Kurier Akademicki”. Często publikował również w paryskiej „Kulturze”, a także w podziemnym kwartalniku „Dwadzieścia jeden” oraz tygodniku „Wola”. Był współzałożycielem podziemnego wydawnictwa „Bis” i zajmował się kolportażem literatury drugiego obiegu. Jako członek opozycji demokratycznej, Andrzej Anusz był obserwowany i rozpracowywany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. W 1988 roku został zatrzymany, próbując przemycić sprzęt poligraficzny na potrzeby opozycji, co zaowocowało nałożeniem na niego grzywny. W 2007 roku uzyskał status pokrzywdzonego decyzją prezesa IPN.

W 1989 roku pełnił funkcję kierownika kampanii wyborczej do Sejmu Jacka Kuronia, a w 1990 roku stał się członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Ponadto, był jednym z współzałożycieli Porozumienia Centrum i zasiadał w naczelnej radzie politycznej oraz zarządzie głównym tej partii. W czasach 1991–1993 był posłem na Sejm I kadencji, reprezentując Prawo i Sprawiedliwość. W 1992 roku zmienił swoje przynależność polityczną na Ruch dla Rzeczypospolitej, który został założony przez byłego premiera Jana Olszewskiego, wówczas bliskiego współpracownika.

Podczas swojej działalności politycznej był przedmiotem rozpracowywania przez zespół dowodzony przez pułkownika Jana Lesiaka. W styczniu 1993 roku doszło do włamania do jego biura poselskiego. Dodatkowo, funkcjonariusze UOP interesowali się również jego pracą magisterską. Po opuszczeniu Ruchu dla Rzeczypospolitej, Andrzej Anusz był współtwórcą Zjednoczenia Polskiego oraz kilka lat pracował jako redaktor w wydawnictwie. W 1997 roku uzyskał po raz drugi mandat poselski z ramienia Akcji Wyborczej Solidarność i reprezentował Sejm w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. Cały czas pozostawał aktywny w polityce, będąc członkiem Ruchu Społecznego AWS, a w latach 2004–2007 przynależał do Partii Centrum. W 2011 roku kandydował do Senatu z ramienia Polskiej Partii Pracy – Sierpień 80, natomiast w 2015 roku ubiegał się o miejsce w Sejmie z listy komitetu wyborczego Kukiz’15, który zorganizował Paweł Kukiz. W 2014 roku objął przewodnictwo nowo powołanej partii Wspólnota, która została rozwiązana w 2019 roku.

Anusz jest członkiem Stowarzyszenia Wolnego Słowa i należy do rady programowej Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego. W 2018 roku został sekretarzem Rady do Spraw Działaczy Opozycji Antykomunistycznej oraz Osób Represjonowanych z Powodów Politycznych. Tego samego roku wybrano go na wiceprezesa zarządu Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, a także jest członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Ukończył studia z zakresu historii na Uniwersytecie Warszawskim w 1991 roku. Niestety, decyzją władz uczelni oraz na wniosek dziekana Wydziału Historycznego UW, Andrzeja Garlickiego, stracił tytuł zawodowego magistra, gdyż jego praca dyplomowa nie spełniała wymogów samodzielności. Cieszono się jednak, bo w 1999 roku minister edukacji narodowej, Mirosław Handke, uchylił to zarządzenie. Dodatkowo, w 1999 roku, Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził prawidłowość decyzji uczelni, a jego praca dyplomowa dotyczyła historii NZS w latach 1980-1989. Warto wzmiankować, że autorem pracy magisterskiej z dziedziny socjologii, z której fragmenty znalazły się w pracy Anusza, był Marek Rymsza, a obaj korzystali z tych samych dokumentów archiwalnych dotyczących NZS. W 2000 roku ponownie uzyskał tytuł zawodowy magistra politologii na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, a w 2004 roku obronił doktorat z socjologii na tej samej uczelni.

Jako autor kilkudziesięciu artykułów, publikował głównie w takich czasopismach jak „Rzeczpospolita”, „Życie”, „Wprost”, „Nowy Świat” i „Przegląd polityczny”. W 2014 roku był koproducentem filmu „Kamienie na szaniec”. Został redaktorem naczelnym kwartalnika „Opinia Nurtu Niepodległościowego. Kwartalnik Ośrodka Myśli Niepodległościowej” oraz pełnił rolę sekretarza redakcji w „Niepodległości”, czasopiśmie poświęconym najnowszym dziejom Polski. W 2018 roku wydał reprint Pism zbiorowych Józefa Piłsudskiego.

Warto również dodać, że jego stryjecznym pradziadkiem był Antoni Anusz.

Odznaczenia i wyróżnienia

W 2010 roku, Andrzej Anusz otrzymał prestiżowe odznaczenie – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, które zostało mu nadane przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Następnie, w 2024 roku, doczekał się kolejnego wyróżnienia w postaci Krzyża Komandorskiego tego samego orderu, nadanego mu przez prezydenta Andrzeja Dudę.

W 2015 roku, otrzymał Krzyż Wolności i Solidarności z rąk prezydenta Bronisława Komorowskiego, co było wyrazem uznania jego działalności na rzecz wolności i praw człowieka. Osiem lat wcześniej, w 2001 roku, odznaczono go również Zasłużoną Odznaką Działacza Kultury, co wskazuje na jego wkład w polską kulturę.

W 2016 roku uhonorowano go odznaką honorową „Działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych”, a rok później otrzymał odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Te wyróżnienia podkreślają jego zaangażowanie w działalność kulturalną i społeczną w Polsce.

W 2018 roku, został odznaczony Medalem „Pro Patria”, a w 2019 roku otrzymał Medal „Pro Bono Poloniae” od szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Tego samego roku, Andrzej Anusz otrzymał Medal 100-lecia Odzyskania Niepodległości, nadany mu przez premiera Mateusza Morawieckiego, oraz Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości, wręczony przez prezydenta Andrzeja Dudę.

W 2022 roku, jego osiągnięcia zostały docenione poprzez wyróżnienie Medalem Komisji Edukacji Narodowej, co świadczy o jego ważnej roli w polskiej edukacji i kulturze.

Publikacje

Oto zbiór wybranych dzieł Andrzeja Anusza, które ukazują jego wkład w różnorodne obszary wiedzy, w tym politykę oraz historię w Polsce.

• Samotnie wśród wiernych. Kościół wobec przemian politycznych w Polsce (1944–1994) (współautor: Anna Anusz), Alfa-Wero, 1994,
• Scenariusze polityczne. Antykomunizm skuteczny, IKAR III, 1996,
• ABC Akcji Wyborczej Solidarność (współautorzy: Rafał Mossakowski, Piotr Ołdak, Piotr Siczek), Oficyna Wydawnicza Fulmen Poland, 1997,
• Nowa Polska (współautorzy: Andrzej Urbański, Andrzej Kieryło, ks. Józef Maj, Jan Maria Rokita, Kazimierz Barczyk, Andrzej Herman, Henryk Dyrda, Romuald Szeremietiew, Marek Kotlarski, Jacek Turczyński, Piotr Żak, Adam Glapiński, Andrzej Parafianowicz, Marek Borowik, Paweł Kotlarski, Jacek Kwaśniewski, Grzegorz Godlewski), Wydawnictwo IKAR, 1999,
• NZS 1980–2000. Niezależne Zrzeszenie Studentów czyli Nie ma sukcesu bez NZS-u, Akces, 2000,
• Przytulisko. Kościół Katolicki wobec opozycji politycznej w Polsce w latach 1976–1980, Akces, 2001,
• Kościół obywatelski, Akces, 2004, 2005,
• Osobista historia PC, Akces, 2007,
• Konfederacja rzecz o KPN (współautor: Łukasz Perzyna), Akces, 2009,
• Wokół Marszałka, Akces, 2010,
• Współczesne wyzwania myśli niepodległościowej (współautorzy: Marek Michalik, Kazimierz Wilk, Wojciech Błasiak, Andrzej Zapałowski), Wydawnictwo Polskie IHOO, 2012,
• Czas kryzysu, czas odbudowy (współautorzy: Marek Albiniak, Wojciech Błasiak, Michał Janiszewski, Andrzej Zapałowski), Wydawnictwo Polskie IHOO, 2013,
• Służew i jego kościół (praca zbiorowa; wprowadzenie: Kazimierz Nycz, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Henryk Samsonowicz), Fundacja Służewska, 2013,
• NZS na ATK (1980–1989) na tle historii opozycji studenckiej (współautor: Łukasz Perzyna), Wydawnictwo Polskie IHOO, 2014,
• Bezpieczeństwo Polski w aspekcie procesów geopolitycznych na Ukrainie i pozostałych obszarach Europy Środkowo Wschodniej (współautorzy: Mariusz Olszewski, Andrzej Kostarczyk, Wojciech Błasiak, Andrzej Zapałowski, Marek Albiniak), Wydawnictwo Polskie IHOO, 2014,
• Poszukiwanie Dróg Wyjścia i Odnowy. Koncepcje gospodarki opozycji niepodległościowej w latach 1975–1989 (red. Paweł Bromski), Fundacja Walczącym o Niepodległość, Wyklętych, Pokrzywdzonych, Internowanych, Więzionych, Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki, 2018,
• Wkład krakowskiego i ogólnopolskiego środowiska prawniczego w budowę podstaw ustrojowych III Rzeczpospolitej (1980-1994). Projekty i inicjatywy ustawodawcze, ludzie, dokonania i oceny (red. Stanisław Grodziski), Księgarnia Akademicka, 2018,
• Nielegalna polityka. Zjawisko drugiego obiegu politycznego w PRL (1976–1989), Wydawnictwo Polskie IHOO, Akces, 2019,
• Gen wolności. Koncepcje polityczne opozycji niepodległościowej w latach 1975–1989 (red. Paweł Bromski), Fundacja Walczącym o Niepodległość, Wyklętych, Pokrzywdzonych, Internowanych, Więzionych, Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki, 2019,
• Kościół obywatelski. Formowanie społeczeństwa obywatelskiego w PRL w okresie powstawania niezależnych instytucji politycznych (1976–1981), Wydawnictwo Polskie IHOO, Akces, 2020,
• Osobista historia Porozumienia Centrum. U źródeł Prawa i Sprawiedliwości, Wydawnictwo Polskie IHOO, Akces, 2021.

---

Oceń: Andrzej Anusz

---