Alicja Wahl

---

Życiorys

Alicja Wahl rozpoczęła swoją edukację artystyczną w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie studiowała w latach 1952–1957. Na wydziale malarstwa miała zaszczyt uczyć się pod okiem prof. Eugeniusza Eibischa. Po zakończeniu studiów w 1958 roku, ukończyła także aneks do dyplomu w Zakładzie Ceramiki ASP, w pracowni kierowanej przez prof. Wandę Golakowską. Warto podkreślić, że Alicja studiowała równolegle ze swoją siostrą bliźniaczką Bożeną Wahl, co niewątpliwie wpłynęło na ich późniejszą współpracę artystyczną.

Od 1961 roku, obie artystki zaczęły wystawiać swoje prace wspólnie; w ich debiutanckiej wystawie, zorganizowanej w Galerii Krzywe Koło, pokazały ceramikę, a potem rysunki oraz obrazy. W 1979 roku, Alicja Wahl postanowiła otworzyć autorską galerię sztuki w swoim domu na warszawskim Żoliborzu. Na początku działalności współpracowała z siostrą, Bożeną, co przyniosło im dużo uznania. To miejsce należało do pionierskich prywatnych galerii tego typu w Polsce.

Galeria A. B. Wahl stała się znana z promowania artystów związanych z surrealizmem oraz ekspresyjną figuracją, co doskonale harmonizowało z artystycznymi zainteresowaniami jej założycielki. Alicja miała ambicję, by zjednoczyć wokół swojej galerii czołowych polskich malarzy, rzeźbiarzy i grafików. Wśród tych, którzy wystawiali w jej galerii, znaleźli się m.in.: Jan Lebenstein, Jan Tarasin, Teresa Pągowska, Henryk Tomaszewski, Franciszek Starowieyski, Tadeusz Brzozowski, Zdzisław Beksiński, Tadeusz Dominik, Jacek Sienicki, Jacek Waltoś, Adam Hoffmann, Andrzej Dudziński oraz Waldemar Świerzy.

W galerii odbywały się również wystawy retrospektywne, w tym m.in. prac Witkacego, Brunona Schulza oraz Alfreda Lenicy. Przez lata, Galeria A. B. Wahl funkcjonowała jako ważny warszawski salon, który gościł nie tylko świat sztuki, ale ożywiał kulturę literacką oraz teatralną, przyciągając pisarzy, artystów i dyplomatów.

Życie prywatne

Alicja Wahl była żoną pisarza Romana Bratnego w latach 1954–1968, z którym ma córkę, Julię. Jej wnuczka, Natalia Luniak, jest utalentowaną projektantką zabawek Kalimba oraz prezesem Fundacji imienia Alicji i Bożeny Wahl. Dziadkiem Alicji był Ludwik Wahl. Przez ponad 20 lat, artystka była związana z pisarzem Jerzym Żurkiem.

Twórczość

Siostry Wahl zdobyły uznanie już w latach 60. dzięki swoim rysunkom inspirowanym wybitnymi dziełami literackimi takimi jak Homer, Cervantes, Proust, Kafka, Lampedusa i wielu innych. Ich prace, które ukazały autorskie interpretacje symboli z literatury, były prezentowane w renomowanych galeriach sztuki w Paryżu, Nowym Jorku, Sztokholmie oraz Berlinie. Krytycy chwalili ich unikalny warsztat, który pozostawał odporna na banalność i wszelkie manieryzmy.

“Jest w tych rysunkach moment zaskoczenia, niespodzianki, który sprawia, że żyją one życiem niezależnym od inspirującego je tekstu, że w stosunku do tego tekstu zachowują pozycję jedynie słuszną, to znaczy nie wiążącą i własną. Alicja Wahl rysuje Homera tak, jak rysuje się płynącą rzekę, mieniącą się srebrem, uroczystą i niezgłębioną, rysuje Kafkę tak, jak rysuje się sny: zabarwione trującą zielenią i wszędzie obecnym, upartym fioletem […]”

Mieczysław Porębski, „Pożegnanie z krytyką”

W dziesięcioleciach 60. i 70. Alicja Wahl w pełni angażowała się w środowisko literackie, współpracując z pismem „Kultura”, a także z „Ty i ja”, „Szpilki”, w roli rysowniczki oraz ilustratorki. Tworzyła także okładki do książek znanych autorów, takich jak Oscar Wilde, Carl Zuckmayer, August Strindberg, Roman Bratny czy Leopold Buczkowski. Jej prace obejmują także ilustracje do pierwszego wydania „622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta” Witkacego, którego kontrowersyjna ilustracja przed tytułem doprowadziła do wycofania nakładu w obawie przed cenzurą.

Alicja razem z Bożeną Wahl projektowały także scenografię dla Teatru Telewizji w takich spektaklach jak „Oczy są ogniem, czoło jest zwierciadłem” reż. Olga Lipińska z 1966 roku, „Zemsta sieroty” w reżyserii Jerzy Gruza w 1968 roku, „Kurka wodna” reż. Tadeusz Minc z 1971 roku oraz „Krzesło w szczerym polu” w reżyserii Janusza Majewskiego z 1970 roku, a także „Misterium niedzielne” reż. Krystyny Sznerr w 1971 roku. Do ich twórczości zaliczają się także kabarety takie jak „Wieczór ze Szpakiem” i „Divertimento c-moll” z 1966 roku czy Kabaret Starszych Panów.

Początkowe dzieła obu sióstr były podobne stylistycznie, koncentrując się na istotnych emocjach, takich jak samotność, dramat egzystencji, nieodgadnione siły natury, siostrzeństwo oraz seksualność. Jednakże od lat 70. twórczość Alicji staje się coraz bardziej wyrazista i odrębna, z jaśniejszą paletą barw oraz intensywną obecnością koloru. Artystka zachowała figuratywność, lecz w jej pracach pojawia się istotny wątek związany z kobiecą seksualnością, co w czasach komunistycznych, w Polsce, w obliczu braku dostępu do krytyki feminizmu II fali, było wyzwaniem. Jej unikalna wizja i fantazje erotyczne tworzą absorbujące, napięte, ale również humorystyczne uniwersum, gdzie nieludzkie stwory blisko łączą cechy ludzkie.

Okres po latach 80. przyniósł większą koncentrację na malarstwie. Prace Alicji Wahl zaczęły charakteryzować się szerokimi plamami koloru, zagęszczonym światłem oraz dynamiką przedstawiania postaci. Jej dzieła pełne ekspresji wyraźnie odzwierciedlają fascynacje luminizmem oraz estetyką Caravaggia, a także technika malarska nawiązującą do Williama Turnera. Wyróżniająca cecha jej twórczości to dążenie do uchwycenia ruchu, z przewodnim tematem postaci kobiecej.

Dzieła Alicji Wahl można znaleźć w publicznych zbiorach, takich jak Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Kielcach, Muzeum Narodowego w Szczecinie, Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki, Muzeum Literatury w Warszawie, a także w kolekcjach prywatnych, na przykład Grażyny Kulczyk.

Wystawy indywidualne lub wspólne z siostrą

W ciągu swojej kariery artystycznej, Alicja Wahl miała okazję zorganizować wiele wystaw, zarówno indywidualnych, jak i wspólnych z siostrą Bożeną. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich:

• 2021 – “Siostry Alicja i Bożena Wahl” w Galerii lokal_30, Warszawa,
• 2021 – “Siostry Alicja i Bożena Wahl” w Fundacji Arton, Warszawa,
• 1997 – indywidualna wystawa w Galerii A.B. Wahl, Warszawa,
• 1993 – indywidualna wystawa w La Galerie Agnieszka Bielińska, Bruksela,
• 1993 – indywidualna wystawa w Galerii A.B.Wahl, Warszawa,
• 1992 – indywidualna wystawa w Galerii A.B. Wahl, Warszawa,
• 1985 – wystawa w Galerii A.B. Wahl, Warszawa,
• 1983 – Galeria BWA Baszta Czarownic, Słupsk,
• 1983 – Galeria BWA, Gorzów Wielkopolski,
• 1983 – Galeria BWA, Konin,
• 1982 – Galeria BWA, Tarnów,
• 1981 – Galeria u Kalimacha, Toruń,
• 1981 – Galeria A.B. Wahl, Warszawa,
• 1980 – Kurt Schumacher, Bonn,
• 1980 – Galeria Sztuki BWA, Łódź,
• 1980 – Polski Instytut Kultury, Paryż,
• 1979 – Galeria A.B. Wahl, Warszawa,
• 1976 – Galeria Art, Warszawa,
• 1975 – Galerie Hinskes – Kocea, Xanten,
• 1975 – Galerie L Elisabeth Henning, Hamburg,
• 1974 – Galerie Warschau, Berlin,
• 1974 – Galeria Zapiecek, Warszawa,
• 1973 – Galerie L Elisabeth Henning, Hamburg,
• 1971 – Galeria Latina, Sztokholm,
• 1969 – Galeria Mazowiecka, Warszawa,
• 1967 – Galeria Le Ranelagh, Paryż,
• 1966 – Galeria Sztuki Nowoczesnej (dawne Krzywe Koło), Warszawa,
• 1962 – Galeria Krzywe Koło, Warszawa,
• 1961 – Galeria Krzywe Koło, Warszawa – ceramika.

Wystawy zbiorowe

– W 2023 roku zorganizowano wystawę „Czułość wyuzdania” w Galerii lokal_30 w Warszawie, w której brały udział takie artystki jak: Dorota Nieznalska, Zuzanna Janin, a także Natalia LL, Jan Możdżyński, Anna Orbaczewska, Joanna Rajkowska oraz Teresa Tyszkiewicz.

– Ta sama artystka wzięła również udział w wystawie „I saw the other side of the sun with you: Female Surrealists from Eastern Europe”, która odbyła się w Cromwell Place w Londynie w 2023 roku. Wśród uczestników znalazły się takie osobistości jak: Alina Szapocznikow, Erna Rosenstein, Maria Anto oraz Franciszka Themerson.

– W 2023 roku miała miejsce także wystawa „Old veins, new tunnels” w Galerii Heidi w Berlinie, gdzie prezentowano prace m.in. Aliny Szapocznikow, Leidy Churchman oraz Royce Weatherly.

– W 1987 roku artystka uczestniczyła w wystawie w Galerii A.B. Wahl w Warszawie, gdzie współpracowała z takimi twórcami jak: Jerzy Tchórzewski, Teresa Pągowska, Barbara Jonscher, Zdzisław Beksiński, Franciszek Starowieyski oraz Jerzy Stajuda.

– Również w 1987 roku odbyła się wspólna wystawa z siostrą Bożeną Wahl oraz Wiktorem Gajdą w Galerii A.B. Wahl.

– W 1981 roku miała miejsce wystawa „Tadeusz Brzozowski – Przyjaciele i Uczniowie” w Galerii BWA Arsenał w Poznaniu, w której brały udział takie osoby jak: Jan Dobkowski, Kazimierz Mikulski, Jerzy Stajuda, Jerzy Tchórzewski, Jacek Waltoś oraz Ryszard Winiarski.

– W 1980 roku artystka prezentowała swoje prace w Galerii Radar w Warszawie.

– Rok 1975 to data wystawy w The Bronx Museum of the Arts w Nowym Jorku.

– W 1974 roku odbyła się wspólna wystawa z siostrą Bożeną Wahl oraz Waldemarem Świerzym w Galerie Kubus w Monachium.

– Również w 1974 roku miała miejsce ekspozycja w Galerii Latina w Sztokholmie, a także wystawa „Erotic Art” w Ventura w Kalifornii z udziałem Jan Dobkowskiego, Jana Lebensteina oraz Stefana Żechowskiego.

– W 1972 roku artystka była częścią wystawy w Wert-Galerie w Wiedniu, gdzie prezentowano prace m.in. Marii Anto, Jerzego Tchórzewskiego, Jacka Gaja, Leszka Rózgi, Jerzego Stajudy oraz Jana Tarasina.

– W 1968 roku miała miejsce wystawa w Galerie Desbriere w Paryżu.

---

Oceń: Alicja Wahl

---